«بنگاه سازی» برای رونق اقتصاد ایران

اقتصاد ۲۴- دکتر ابوالفضل نجارزاده در مقاله‌ای اختصاصی در ویژه نامه دنیای اقتصاد نوشت: از سوی دیگر شبکه بانکی کشورمان در کنار دست و پنجه نرم کردن با اثرات تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران باید خود را برای مواجهه با تغییرات محیط عمل صنعت بانکداری از جمله کاربست هوش مصنوعی در بانک ها، توکن سازی دارایی ها، ارائه محصولات و خدمات بانکی در بستر بلاکچین و ... آماده کنند.

مواجهه موثر با این چالش‌ها و تغییرات می‌تواند زمینه ساز رونق و شکوفایی اقتصاد ایران با اتکاء به تامین مالی بنگاه‌ها و خانوار‌ها توسط شبکه بانکی کشور باشد، برای دستیابی به این چشم انداز ما بیش از هر چیز به نقش آفرینی بانک به عنوان یک مکانیزم زنده در خدمت «بنگاه سازی» برای رونق و رشد اقتصاد ایران هستیم. آنچه در گذشته مزیت بانک‌ها به شمار می‌رفت، این روز‌ها دیگر کارکرد خاصی برای بانک‌ها ندارد. حرکت آهسته بانک‌ها و مقاومت در برابر تغییرات آنها را از درک تجربه تحولات بازار و ارتباط با مشتریان محروم ساخته است، همچنین تاکید بر «ثبات» به جای «چابکی» و تکیه بر حضور فیزیکی در بازار از طریق شبکه پر هزینه شعب بانک‌ها را در مواجهه با رقبای دیجیتالی ضعیف کرده است. اکنون بانک‌ها در آخرین ایستگاه مواجهه با رقبای دیجیتالی قرار دارند و باید تصمیم بگیرند چطور می‌خواهند بر موانع انطباق باقی مانده در مواجهه با رقبای دیجیتالی خود غلبه کنند.



ما در بانک ملی ایران با درک این تغییر؛ تقویت چابکی را به عنوان یکی از استراتژی‌های اصلی بانک مورد توجه قرار داده ایم. در مسیر چابک سازی خروج از بنگاه داری و واگذاری سهام بانک ملی ایران در بنگاه‌ها و شرکت‌ها رابه عنوان یک راهکار اجرایی اثر بخش پیگیری کرده ایم، راهکاری که از ابتدای سال ۱۴۰۲ تاکنون زمینه ساز خروج بانک ملی ایران از مدیریت هشت بنگاه وابسته به ارزش ۳۵ هزار میلیارد تومان شده است، ما مصمم به ادامه این راه و خروج از بنگاه داری به صورت کامل هستیم تا از این طریق زمینه آزاد سازی منابع و دارایی‌های بانک را برای تامین مالی تولید و پشتیبانی از طرح‌های توسعه کشور بکار بگیریم.




بانک پیشران رونق و رشد اقتصادی

قدرت خلق پول یکی از ویژگی‌های انحصاری بانک‌ها در مقایسه با سایر نهاد‌های اقتصادی به شمار می‌آید، علاوه بر این مهم‌ترین مزیت ذاتی بانک‌ها امکان پذیرش بدهی به عنوان وسیله‌ی مبادله است، ویژگی انحصاری و مزیت ذاتی که در ازای آن بانک وظیفه تامین مالی بنگاه و خانوار را برای رونق و شکوفایی اقتصادی یک جامعه برعهده دارند. بر همین اساس بانک با اعطای تسهیلات، زمینه رونق مبادلات اقتصادی را در بین خانوار و بنگاه فراهم می‌کند و انتقال درآمد در طول زمان را میان بخش‌های مختلف اقتصاد ممکن می‌سازد. تامین مالی و تسهیل مبادلات پولی ارزش افزوده بانک‌ها برای رونق و رشد اقتصاد به شمار می‌آید و از پیامد‌های کلیدی آن می‌توان به «بنگاه سازی» در سایه تامین مالی بانک‌ها اشاره کرد.



یک بانک ایرانی با مکانیزم زنده، در کنار توجه به تغییرات صنعت بانکداری برای نقش آفرینی در رونق و رشد اقتصادی کشورمان می‌بایست در کنار پویایی در پاسخ به نیاز‌های مشتریان باید به عنوان یک متحد مالی در کنار بنگاه‌های اقتصادی نقش خود را در تامین نیاز‌ها و منافع بنگاه‌ها ایفا کند. بر همین اساس بانک‌ها باید با خروج از بنگاه داری، به رقابت خود در سایر بازار‌ها با بنگاه‌های اقتصادی کشور پایان دهند، بدون شک پایان دادن به رقابت بنگاه‌های وابسته به بانک‌ها با بخش خصوصی از طریق واگذاری مالکیت بنگاه‌های وابسته به مردم و بخش خصوصی واقعی زمینه‌های بهبود و ارتقاء بهره وری تولید، مولد سازی دارایی‌ها و ... را فراهم خواهد کرد. از سوی دیگر با خروج بانک‌ها از مدیریت بنگاه‌های وابسته زمینه بهبود دسترسی اعتباری سایر بنگاه‌ها به تسهیلات بانکی فراهم خواهد شد، زیرا دیگر بانک‌ها بر سردو راهی انتخاب اعطای اعتبار به بنگاه وابسته و بنگاه غیر وابسته قرار نخواهند گرفت. پایان دادن بنگاه داری بانک‌ها زمینه بهبود پویایی مدل کسب و کار بانک و سرعت پیدا کردن واگذاری اموال، املاک مازاد بانک‌ها خواهد شد و تغییر نگرش و رفتار بانک‌ها در مواجهه با مطالبات بانکی و بهبود وصول مطالبات را به دنبال خواهد داشت. در حقیقت باید گفت یک بانک با مکانیزم زنده؛ پیش و بیش از آنکه به بازسازی مزیت‌های رقابتی خود برای پاسخ به نیاز‌های مشتریان در مواجهه با تغییرات نیاز داشته باشد نیازمند به پویایی، زنده بودن و سلامت اعتباری خود در تامین مالی و پیشران بودن در رونق و رشد اقتصادی کشور است.



برای رونق و رشد اقتصاد ایران، بانک به عنوان یک مکانیزم زنده باید منابع حبس شده در قالب دارایی ها، املاک و بنگاه‌ها را از طریق واگذاری درمسیر افزایش سرمایه بانک، بهبود نسبت کفایت سرمایه و منابع قابل تخصیص به طرح‌ها و پروژه‌های محرک تولید و آبادانی کشور بکار گیرد و با ایفای درست و دقیق نقش خود به عنوان یک واسطه در تامین مالی با مشارکت در طرح‌های توسعه‌ای و سرمایه گذاری در پروژه‌ها و صندوق‌های نوآوری زمینه تنوع بخشی به فرآیند تامین مالی را با استفاده از ابزار‌های مالی همچون «انتشار اوراق گام»، «انتشار اوراق مرابحه ارزی و ریالی» و نیز اقدام برای ایجاد نهاد‌هایی مالی همچون «صندوق پروژه» و ... را فراهم آورد.



بانک‌هایی که به آینده متعهد هستند، باید سازمانی ایجاد کنند که همچون یک مکانیزم زنده در صنعت بانکداری عمل کند، این مکانیزم با الگوگیری از سامانه‌ها، ساختار‌ها و سازوکار‌های طبیعی برای ابداع و اختراع، پدیدآوردن فناوری و حل مسائل می‌تواند با استفاده از هوش مصنوعی ارتباط با مشتریان را تقویت و مواجهه بانک با تغییرات راتقویت کند. بانک‌هایی که بتوانند با رفتار و مکانیزم زنده از داده‌ها و قابلیت‌های تحلیلی خود برای پاسخگویی به طیف وسیعی از نیاز‌های مشتریان استفاده کنند، خدمات و محصولاتی فراتر از محصولات بانکداری سنتی طراحی و ارائه خواهند کرد، این بانک‌ها توان رقابت با رقبای مبتنی بر «فناوری» یعنی همان فین تک‌ها و.. را خواهند داشت.



مشتریان به بانک‌ها برای محافظت از پول خود اعتماد دارند، اما لزوما بانک‌ها را به عنوان متحد مالی خود در مدیریت دارایی‌های خود نمی‌بینند، تغییر این نگرش نیازمند پویایی بانک‌ها و به دست آوردن علاقه و اعتماد مشتریان است. بانک‌هایی که همچون یک مکانیزم زنده در طبیعت عمل می‌کنند باید روابط نزدیکی با مشتریان از طریق پیام رسانی و شروع به ارتباط طرح ریزی و پیاده سازی کنند و نشان دهند که منافع شان با منافع مشتریانشان همسو است. در این رابطه نمونه‌ها و مثال‌های بسیاری قابل ذکر است. برای نمونه در مواجهه با نکول یک وام مسکن بانک می‌تواند با طرح یک پیشنهاد برای پرداخت با مشتری مذاکره کند تا اینکه بدهی را نگهدارد، یا در مورد سپرده‌های سرمایه گذاری مطالعه رفتار مشتریان می‌تواند زمینه ارائه پیشنهاد سرمایه گذاری به مشتری را در دسترس بانک قرار دهد تا با مدیریت احتیاطی پرتفو منافع هر دو در یک بازی برنده، برنده تامین شود.



برای بهبود ارتباط با مشتریان، بانک باید با استفاده از داده‌ها به بینش دقیق نسبت به مشتری دست یابد و با کسب اجازه از مشتری یک برنامه ارتباطی منسجم با استفاده از کانال‌های ارتباطی دیجیتال برای تعامل با مشتری راه اندازی کند. بانک می‌تواند با تعاملاتی همچون مشاوره، ارائه راهنمایی‌های مالی، توصیه‌ها و پیشنهادات مالی متناسب با علایق و نیاز‌های مشتری با او ارتباط موثری برقرار کند.



بانک ملی ایران در مسیر دستیابی به پویایی لازم برای نقش آفرینی به عنوان یک مکانیزم زنده در صنعت بانکداری، نسبت به طرح ریزی اقدامات مختلفی در زمینه تامین مالی بخش‌های مختلف اقتصادی از خانوار تا بنگاه گام‌هایی برداشته است. اجرای طرح مهربانی ملی و پرداخت تسهیلات قرض الحسنه برای تامین مالی نیاز‌های خانواده‌ها و گره گشایی از زندگی هموطنان عزیزمان با پرداخت تسهیلات قرض الحسنه در کنار طرح‌هایی همچون عیار ملی و پذیرنده ملی برای تامین مالی اصناف و کسب و کار‌های خرد بخشی از اقدامات انجام شده توسط بانک ملی ایران برای پاسخ به نیاز‌های اعتباری بخش‌های مختلف اقتصاد و قدم برداشتن در مسیر تامین مالی متناسب به عنوان یک بانک پویا و برخوردار از مکانیزم زنده در خدمت رسانی به مشتریان بشمار می‌آید. علاوه بر این بانک ملی ایران برای نقش آفرینی موثر در تامین مالی بخش‌های مختلف اقتصاد کشور، استفاده از ابزار‌های تامین مالی جمعی و برنامه ریزی برای ایجاد گروه مالی و پیاده سازی طرح تامین مالی زنجیره تامین (SCF) و حرکت به سوی اکوسیستم فرا بانکداری را نیز در دستور کار خود دارد تا با استفاده مناسب از داده‌ها بتواند به عنوان یک بانک با مکانیزم زنده و ارائه خدمات مورد نیاز مشتریان همچون نود و شش سال گذشته از اعتماد هموطنان عزیز برخوردار باشد.



مدل کسب و کار بانک ها، یکی از مهم‌ترین عناصر تعیین کننده گستره خدمات و عملیات بانکداری به شمار می‌روند، با تغییر شرایط بازار، نیازها، انتظارات و رفتار مشتریان مدل‌های بانکداری نیز دستخوش تغییرات می‌شوند. از جمله مهم‌ترین عوامل کلیدی تغییر در صنعت بانکداری می‌توان به رشد و رسوخ اقتصاد خلاق و دارایی‌های دیجیتال اشاره کرد. ایجاد و ارائه محصولات و خدمات دیجیتال در اکوسیستم‌های اقتصادی که بر پایه خلاقیت شکل می‌گیرد، فرصت‌های عظیمی را برای خلق ثروت و دارایی‌های دیجیتالی به وجود می‌آورد. چگونگی نقش آفرینی بانک‌ها در این اکوسیستم برای خلق ارزش و مدیریت دارایی‌ها از عواملی است که گستره خدمات و عملیات بانکی را در آینده تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.



مدل‌های کسب و کار پلتفرمی دومین عامل کلیدی در تغییرات صنعت بانکداری به شمار می‌آیند، پلتفرم‌ها در حال تامین و مدیریت عمده نیاز‌های مصرف‌کنندگان می‌باشند، در این میان بانک‌ها عمدتاً نقشی کلیدی در این مدل‌های کسب و کار ندارند. با این حال، فرصت‌های قابل توجهی برای بانک‌ها در مدل‌های کسب و کار پلتفرمی از سرمایه گذاری در طرح ریزی و استقرار پلتفرم‌های کسب و کاری تا ارائه خدمات و محصولات درچارچوب همکاری‌های مشترک با این پلنفرم‌ها وجود دارد. توجه به این نیروی تغییر در بانک‌ها می‌تواند منجر به مدیریت بهینه یک اکوسیستم شود و زمینه ارائه خدمات مجاور توسط بانک‌های تجاری و سرمایه گذاری را در چارچوب پلتفرم‌ها فراهم نماید. برای مثال در حالیکه یک مشتری در جستجوی خرید یک آپارتمان در یک پلتفرم فروش املاک است، بسته‌های اعتباری متناسب با ظرفیت و توان مالی این مشتری برای استفاده از تسهیلات برای خرید خانه مورد نظر توسط بانک همکار پلتفرم به عنوان خدمات مجاور پیشنهاد می‌شود.



رسوخ و کاربست هوش مصنوعی از دیگر عوامل تغییر در صنعت بانکداری به شمار می‌آید، با فراگیری کاربرد هوش مصنوعی، بانک‌ها باید از این نیروی تغییر در فرآیند‌های داخلی برای چابک سازی سازمان و تشکیلات اجرایی خود، اصلاح و بهبود فرآیند‌ها استفاده کنند. علاوه بر این استفاده از هوش مصنوعی برای طرح ریزی محصولات و خدمات بانکی می‌تواند گستره این خدمات را تحت تاثیر خود قرار دهد.



در همه بخش‌های کسب و کار و از جمله در بانک‌ها تغییر انتظارات و نیاز‌های مشتریان از جمله عوامل سرعت بخشیدن تغییرات به شمار می‌آید، ارائه خدمات بانکی توسط نئو بانک‌ها و شرکت‌های فین تک زمینه ساز تغییر انتظارات مشتریان از بانک‌ها شده است، از سوی دیگر نیاز‌های مشتریان از بانک‌ها نیز با تغییر شرایط زندگی و... دچار تحولاتی می‌شود، بانک‌ها باید با درک دقیق و درست این تغییرات خدمات و عملیات بانکی متناسب و پاسخگوی این تغییرات را طرح ریزی کنند. برای پاسخ به نیاز‌ها و انتظارات مشتریان بانک‌ها ناگزیر از شخصی سازی خدمات بانکی متناسب با انتظارات مشتریانشان هستند.



متناسب با تغییرات اقتصادی هر جامعه‌ای بانک‌ها باید با ارائه راه حل‌های مالی، خود را با تغییرات محیط عمل خود همراه نمایند. ارائه خدمات و پشتیبانی عملیات بانکی در صنعت بانکداری به‌عنوان یک خدمت، بانک‌ها را قادر می‌سازد تامحصولات، خدمات و زیرساخت‌های خود را به روی شرکت‌های مالی و غیر مالی باز کنند و منابع درآمدی جدیدی را از طریق رویکردی جامع به راه‌حل‌های مالی متناسب با زندگی نسل‌های جدید ایجاد کنند. بانک‌ها برای حفظ جایگاه خود در رقابت با استارتاپ‌ها و فین تک‌ها باید تغییرات استراتژیک و اساسی در «مدل کسب و کار» خود ایجاد کنند، آنها باید خود را برای اجرای سناریو‌های تحول آفرین آماده کنند و از طریق اجرای این سناریو‌ها دگرگونی و تغییر را در محیط عمل خود تسریع کنند. از جمله این سناریو‌های تحول آفرین بانک‌ها در ایران خروج از بنگاه داری و واگذاری مالکیت بنگاه‌های وابسته است، با اجرای این سناریو بانک‌ها با واگذاری اموال و املاک مازاد خود چابکتر می‌شوند و ویژگی‌های بانک به عنوان یک مکانیزم زنده و پویا در اقتصاد ایران را کسب می‌نمایند.



خروج از بنگاه داری و تلاش برای بنگاه سازی فصل مشترک رهنمود‌های مقام معظم رهبری، سیاست‌های کلی نظام، راهبرد‌های دولت چهاردهم و برنامه عملیاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی درباره شبکه بانکی کشور به شمار می‌آید. علاوه بر این تکالیف پیش بینی شده برای شبکه بانکی کشور در قانون برنامه هفتم برای بهبود نسبت کفایت سرمایه بر خروج از بنگاه داری، واگذاری اموال و املاک مازاد و مولد سازی دارایی‌ها تاکید دارد و بانک‌ها باید برای دست یابی به این مهم برنامه عملیاتی خود را تهیه و پیاده سازی نمایند.



بانک ملی ایران در کنارشبکه بانکی کشور به منظور دستیابی به چابکی و تقویت ویژگی‌های خود به عنوان یک بانک با مکانیزم زنده، مصمم به ادامه مسیر خروج از بنگاه داری و حمایت از بنگاه سازی توسط مردم و بخش خصوصی برای رونق اقتصاد ایران است. نقش آفرینی بانک‌ها در تامین مالی رونق و رشد اقتصاد ایران از یک سو نیازمند سرعت عمل بانک‌ها و از دیگر سو به دقت نظر و حمایت سیاستگذاران از اقدامات تحول آفرین برای موفقیت بیش از پیش بانک‌ها به عنوان یک مکانیزم زنده در خدمت اقتصاد ایران است.