علت صعود افسارگسیخته قیمت دلار چیست؟

اقتصاد۲۴- نرخ دلار در بازار آزاد برای نخستین بار وارد کانال تاریخی ۷۷ هزار تومان شد. روند صعودی نرخ ارز که همزمان با برداشتن سقف نرخ دلار در سامانه نیما اتفاق افتاد، به سرعت تاثیر خود را بر کالا‌های دیگر نیز گذاشته است. با توجه به سیاست‌های دولت در آزادسازی قیمت‌ها، به نظر می‌رسد که تحولات اخیر در بازار ارز، تحت نظارت کامل تیم اقتصادی دولت رخ داده است.

با این وجود، نمی‌توان منکر تاثیر آزادسازی نرخ ارز بر معیشت مردم شد. قیمت دلار از ابتدای تحویل کامل دولت به مسعود پزشکیان، از حدود ۶۳هزار تومان به ۷۷ هزار تومان رسیده که حاکی از افزایش ۲۳ درصدی در طول حدود ۶ ماه است. همین، موجی از انتقاد افکار عمومی را به سیاست‌گذاری‌های اقتصادی دولت در پی داشته است.

با این حال، به نظر می‌رسد مهار تورم در بازار‌های مختلف پیش‌نیاز‌هایی دارد. «عبدالناصر همتی»، وزیر اقتصاد دولت چهاردهم در نخستین سخنرانی پس از رأی اعتماد رفع «ناترازی‌ها» را مهم‌ترین اولویت دولت در اعمال اصلاحات اقتصادی عنوان کرد. از سوی دیگر حذف سقف نخ دلار نیمایی و نزدیک‌تر کردن آن به نرخ دلار در بازار آزاد از دیگر اولویت‌های تیم اقتصادی دولت بوده است.

به نظر می‌رسد که مجموع این سیاست‌گذاری‌ها در نهایت به افزایش نرخ ارز و دیگر کالا‌ها در کشور منجر شده است. اما پرسش اصلی که مطرح می‌شود این است: علت واقعی افزایش نرخ دلار چیست؟ این افزایش تا کجا ادامه خواهد داشت؟

علت اصلی چیست؟

فراز در این باره با «محمد مهدی‌آبادی»، کارشناس ارشد پولی و مالی گفت‌و‌گو کرده است.

مهدی‌آبادی با اشاره به عوامل اقتصادی و سیاسی به عنوان محرک‌های اصلی افزایش قیمت ارز، گفت: «افزایش قیمت ارز در ایران، ماجرای پیچیده‌ای دارد که از دل ترکیب عوامل داخلی و خارجی بیرون می‌آید. تحریم‌های نفتی و بانکی طی سال‌های اخیر، به شدت توان ارزی کشور را کاهش داده و تعادل عرضه و تقاضا را برهم زده است. به‌خصوص در ماه‌های گذشته، کاهش صادرات نفت به چین و تحریم‌های جدید فشار مضاعفی بر ذخایر ارزی وارد کرده است. در این میان، تنش‌های منطقه‌ای مانند تحولات خاورمیانه و درگیری‌ها در سوریه، بار دیگر انتظارات تورمی را بالا برده و به تقاضای کاذب برای دلار دامن زده‌اند. از سوی دیگر، نزدیک‌شدن به سال نو میلادی و تسویه‌حساب‌های ارزی شرکت‌ها هم بر تقاضای تجاری افزوده و بازار را متلاطم کرده است».

بیشتر بخوانید: نرخ توافقی را مردم می‌پردازند، اما سودش به جیب کسانی دیگر می‌رود

این کارشناس پولی و مالی با اشاره به تاثیر روانی افکار عمومی بر نرخ ارز در بازار آزاد گفت: «در هفته‌های اخیر، بازار ارز با نوسانات شدیدی همراه بوده که بخش بزرگی از آن ناشی از رشد قیمت درهم امارات و تحولات بازار هرات است. شروع پرقدرت معاملات دلار در این بازارها، زمینه‌ساز حرکت سریع به کانال‌های قیمتی بالاتر در داخل کشور شده است. همزمان، افزایش نقدینگی و سیاست‌های انبساطی پولی، با دامن زدن به تورم، سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های امنی مانند دلار و طلا سوق داده است. در بازار طلا و سکه نیز، روند صعودی دلار و رشد جهانی بهای طلا به ثبت سقف‌های جدید قیمتی انجامیده است. هرچند در برخی روز‌ها قیمت جهانی طلا کاهشی بوده، اما جو روانی ناشی از هیجانات ارزی و تورم داخلی، قیمت‌ها در بازار سکه و طلا را همچنان صعودی نگه داشته است».

ادامه تلاطم یا اصلاح قیمت؟

مهدی‌آبادی در پاسخ به این پرسش که آیا تلاطم در بازار ارز ادامه خواهد داشت یا در نهایت به اصلاح قیمت منجر خواهد شد، گفت: «با شرایط پیچیده‌ای که بر اقتصاد و سیاست حاکم است، نوسانات بازار ارز فعلاً مهمان روز‌های آینده خواهد بود. کسری بودجه، افت درآمد‌های ارزی و تنش‌های ژئوپلیتیک، همچنان به‌عنوان موتور‌های محرک رشد قیمت ارز عمل می‌کنند. برخی تحلیل‌ها نشان می‌دهد که اگر بازارساز بتواند با مدیریت بازار درهم و ورود به سقف‌های قیمتی، هیجانات را کنترل کند، امکان اصلاح قیمت دلار وجود دارد. با این حال، در سناریوی بدبینانه که تنش‌های سیاسی و نااطمینانی‌ها ادامه یابد، دلار می‌تواند حتی به بازه ۷۷ تا ۸۸ هزار تومان تا پایان سال برسد».

مهدی‌آبادی در پایان تاکید کرد: «در مجموع، نکته مهمی که نباید از آن غافل شد، تغییر رویکرد دولت چهاردهم است. برخلاف گذشته که قیمت دلار به‌طور مصنوعی سرکوب می‌شد و دلار نیما رانت عظیمی برای برخی ایجاد کرده بود، اکنون سیاست‌گذاران به دنبال واقعی‌سازی نرخ ارز هستند. این تصمیم هرچند در کوتاه‌مدت فشار‌هایی به بازار وارد کرده، اما پیام روشنی به جامعه داده است: قیمت ارز دیگر جعلی نیست. این عامل روانی به خودی خود، تأثیر مهمی بر رفتار فعالان اقتصادی و قیمت‌ها داشته است. از سوی دیگر، سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو و احتمال افزایش نرخ بهره جهانی، چشم‌انداز بازار طلا را نیز در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. در نهایت، تثبیت پایدار بازار ارز تنها زمانی ممکن خواهد بود که سیاست‌گذاری‌های ساختاری در کنار کاهش تنش‌های بین‌المللی شکل گیرد و راهکار‌های اصولی برای مدیریت نقدینگی و رفع کسری بودجه اتخاذ شود».

نرخ دلار در بازار آزاد حالا برای نخستین وارد کانال ۷۷ هزار تومان شده و تا لحظه تنظیم این گزارش، چشم‌اندازی برای مهار این صعود افسارگسیخته وجود ندارد. به نظر می‌رسد افزایش نرخ دلار تا زمان نزدیک‌شدن به نرخ واقعی‌اش، ادامه خواهد داشت.