نقشه روسیه برای مذاکرات احتمالی با آمریکا چیست؟

اقتصاد۲۴- «بدون مشارکت روسیه و چین در مذاکرات مربوط به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، دستیابی به نتایج مثبت در این زمینه امکان‌پذیر نخواهد بود»؛ این بخشی از سخنان آلکسی ددوف، سفیر فدراسیون روسیه در تهران است که به نقل از خبرگزاری «نووستی» منتشر شده است. او در مصاحبه‌ای با این خبرگزاری تأکید کرد که روسیه از ابتدا در روند مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای با ایران، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، مشارکت فعال داشته و امیدوار است که مذاکرات در همان قالب اولیه «۱+۵» (پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان) ادامه یابد.

ددوف با اشاره به اینکه کشور‌های غربی در تلاش هستند روسیه و چین را از این روند کنار بگذارند، ولی بدون حضور مسکو و پکن چنین مذاکراتی موفق نخواهد بود، افزود: «ما بر این باوریم که بدون روسیه و چین، این نوع مذاکرات هرگز به هدف خود نخواهد رسید و نتیجه‌بخش نخواهد بود». این سخنان در حالی مطرح شده که از یک طرف این روز‌ها ایران بار‌ها تهدید به حمله نظامی شده و روسیه حمایتی از ایران نکرده و از سویی دیگر هم‌اکنون حتی اگر شانسی برای مذاکرات در نظر بگیریم، طرف‌های اروپایی نقشی اثرگذار نخواهند داشت و پرواضح است که ترامپ هرگز به کشوری دیگر میدان نمی‌دهد تا درباره آنچه برایش اهمیت دارد، حضور و نفوذی داشته باشد

او به دنبال مذاکراتی مستقیم با ایران است آن هم با زبان تهدید که با واکنش ایران مواجه شده و ایران رسما اعلام کرده پای مذاکره‌ای که شرافتمندانه و برابر نباشد، هرگز نخواهد رفت. طرف اروپایی هم که تاکنون دو دور گفت‌و‌گو با ایران را حتی بدون اذن آمریکا نتوانسته به مذاکرات ارتقا دهد و همین نشانه‌ای است بر بی‌ارادگی اروپا در برابر آمریکا که خود در حال حذف‌شدن از دایره مذاکرات احتمالی (فعلا دور از دسترس) ایران و آمریکا هستند.

در این شرایط، روسیه که هنوز درگیر جنگ اوکراین و طرف مذاکره با آمریکا برای رسیدن به راه‌حل صلح است، همچنان خواهان حضور در مذاکراتی است که خود از موانع به نتیجه رسیدن آن در سال‌های گذشته بوده است.

روز‌های پایانی ۱۴۰۰ بود که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد قرار بود ایران و طرف غربی در وین توافق کنند، اما روسیه با مانع‌تراشی اجازه نداده است. دلیل کارشکنی هم مشخص و ایران قربانی جنگ اوکراین شده بود. در آن روزها، پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین، برخی از کشور‌ها مانند انگلستان، فرانسه و آمریکا اعلام کردند که دست به تحریم‌های نفتی علیه روسیه می‌زنند. روسیه حدود ۴۰ درصد انرژی قاره اروپا را تأمین می‌کرد. به همین دلیل هم اروپا بسیار دنبال جایگزینی برای روشن نگه‌داشتن انرژی در قاره خود می‌گشت.

با این حال می‌توان حدس زد که احتمالا روسیه قصد داشته مانع لغو تحریم‌ها و امضای برجام شود؛ زیرا با ورود نفت ایران به بازار، مشتریان روسیه راحت‌تر می‌توانستند جایگزینی برای روسیه بیابند. چنان‌که مدتی پس از لغو برخی از تحریم‌های ایران، قیمت نفت رویکرد کاهشی داشت؛ بنابراین می‌توان حدس زد با امضای احیای برجام، موقعیت روسیه در اروپا تهدید می‌شد، در نتیجه ادامه تحریم‌های ایران راه نجاتی برای روسیه بود که توانست نفت تحریمی خود را با قیمتی کمتر از قیمت نفت ایران در این مدت به فروش برساند.

بیشتر بخوانید:بیانیه وزارت امور خارجه درباره مذاکره با آمریکا

سخنان اخیر سفیر روسیه در تهران و تأکیدش بر نقش روسیه و چین در مذاکراتی که هنوز مشخص نیست آغاز شوند یا خیر، با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده، به‌ویژه که از طرف پکن هم سخن گفته، درحالی‌که چین رسیدن به توافق و رفع تحریم‌ها را اولویتی مهم می‌داند و تأکیدی بر نقش‌آفرینی مستقیم مانند ۱+۵ ندارد.

از این رو سخنان سفیر روسیه در تهران، منتقدانی داشته و فلاحت‌پیشه معتقد است: «روسیه هیچ‌وقت دوست دوران سخت ایران نبوده است». حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، تحلیلگر مسائل بین‌الملل، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دونالد ترامپ رئیس‌جمهور پیشین آمریکا و بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر سابق اسرائیل بیش از ۱۰ بار تهدید به بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران کرده‌اند، اما روسیه هیچ‌گاه واکنشی در برابر این تهدیدات نشان نداده است».

البته بعد از امضای یادداشت فشار حداکثری توسط ترامپ، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه در نشست خبری هفتگی خود گفته است: «مسکو همکاری خود با تهران را تقویت خواهد کرد؛ تحریم‌ها مانع این روند نمی‌شود. ما با این رویکرد به همکاری با دوستان ایرانی ادامه می‌دهیم». او تأکید کرد: روسیه و ایران به طور مستمر همکاری‌های دوجانبه سودمند را در راستای منافع مردم کشورهایمان تقویت می‌کنند. او مدعی شد: «فشار‌های خارجی و تحریم‌ها مانع این همکاری‌ها نخواهند شد. حتی گاهی اوقات همین تحریم‌ها به عنوان «کاتالیزور» باعث برقراری و پیشرفت در برخی از تماس‌های دوجانبه می‌شوند».

این سخنان بخشی از حمایت روسیه از ایران تلقی شد که در راستای توافق همکاری بلندمدت دو کشور تعبیر شد، توافق‌نامه‌ای راهبردی که همکاری در بخش انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، مسائل دفاعی و نظامی و همکاری در مبارزه با تروریسم، مسائل محیط زیست و دریای خزر و برخی دیگر را به همراه دارد و به‌ازگی امضا شده است که یکی از بند‌های آن بی‌اثرماندن تحریم‌های یک‌جانبه بر مراودات تجاری و مالی و راهبردی دو کشور است که البته در صورت فعال‌شدن مکانیسم ماشه امکان پایبندی به این بند سخت خواهد شد؛ بنابراین هرگونه تلاش برای رسیدن به توافق رفع تحریم‌ها و بسته‌شدن پرونده هسته‌ای ایران منوط به رعایت زمان محدود تا فعال‌شدن مکانیسم ماشه است و اگر روسیه می‌خواهد بخشی از راه‌حل باشد، باید با رعایت این الزام‌ها حرکت کند که حتی ممکن است به حذف مستقیم این کشور از مذاکرات احتمالی در آینده نه‌چندان نزدیک ختم شود؛ بنابراین خط‌ونشان‌کشیدن برای ایران در این زمینه فقط به ایجاد سوءتفاهم منجر خواهد شد.