آیا بورس مجددا رنگ رونق به خود می‌بیند؟

اقتصاد۲۴- بورس تهران در هفته‌های اخیر دوگانه یأس و امیدواری را به نمایش گذاشته است. در‌حالی‌که به نظر می‌رسید بازار سرمایه با ورود به آخرین ماه سال از فضای رخوت‌انگیز بهمن‌ماه فاصله بگیرد، برخی تحولات داخلی بورس را به مسیر نزولی هدایت کرد. هفته دوم اسفندماه برای اکثر سهامداران مایوس‌کننده بود و اغلب سهام در روز‌های اخیر نتوانستند جامه سبز بر تن کنند. آن‌طور که رفتار معامله‌گران نشان می‌دهد، حذف وزیر حامی بازار سرمایه از کابینه دولت چهاردهم، معامله‌گران را دلسرد کرده است.

بر اساس اظهارات کارشناسی، در صورت عدم وقوع این اتفاقات، بورس با عبور از فاز اصلاح می‌توانست مجددا رنگ رونق به خود بگیرد. در هفته اول اسفندماه شاخص اصلی بورس پس از ۶هفته متوالی موفق به کسب بازدهی مثبت شد. اما شانس با بورسی‌ها یار نبود. استیضاح زودهنگام سکاندار وزارت اقتصاد مانع از آن شد تا بازدهی قابل‌توجهی نصیب اهالی بازار سهام شود. به این ترتیب برای پنجمین بار طی ۲ماه گذشته کانال ۲.۸میلیون واحدی از دست رفت.

بازدهی منفی بورس در هفته گذشته گویای آن است که بازار مذکور تا چه میزان متاثر از ریسک‌ها و شوک‌های بیرونی می‌تواند تغییر مسیر دهد. بررسی رفتار معامله‌گران طی روز‌های اخیر نیز نشان می‌دهد که در برخی روز‌ها صندوق‌های درآمد ثابت میزبان خوبی برای پول‌های سرگردان شدند؛ استراتژی‌ای که از تردید سرمایه‌گذاران خبر می‌دهد. «بورس‌هراسی» در حالی میان سرمایه‌گذاران موج می‌زند که متهم اصلی وضعیت مذکور، «عدم قطعیت‌های حاکم برشرایط متغیر‌های اثرگذار»، نمی‌گذارد چشم‌انداز روشنی در این بازار ترسیم شود.

بورس تهران، پس از رشد ۵۰درصدی در دوران وزارت عبدالناصر همتی، حدود ۲ماه است که با روندی خنثی و خسته‌کننده مواجه شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی از متغیر‌های اقتصادی نیز اجازه رشد قابل‌توجه به P/E بازار را نمی‌دهند. افزایش شدید نرخ بهره موثر بر اوراق که طی هفته قبل به بیش از ۳۵درصد رسیده و عدم رشد قیمت دلار توافقی متناسب با دلار بازار آزاد دو عامل اصلی اقتصادی تاثیرگذار در وضعیت فعلی هستند. دوازدهم اسفندماه وزیر اقتصاد برکنار شد. او پس از یک دوره کوتاه شش‌ماهه سکان هدایت وزارت اقتصاد را واگذار کرد. شاخص کل در چهار روز معاملاتی پس از این ماجرا کاهش ارتفاع داده است. طی این مدت دماسنج اصلی بورس با کاهش ۴درصدی، از سطح ۲میلیون و ۸۷۰هزار واحدی تا سطح ۲میلیون و ۷۵۴هزار واحدی پایین آمده است.

کارشناسان بورسی می‌گویند با رفتن همتی از وزارت اقتصاد، بازار سهام با سرگردانی معامله‌گران مواجه شده و مشخص نیست وزیر بعدی چه سیاستی را در قبال این بازار به کار بگیرد. ابهامی که در حوزه سیاستگذاری اقتصادی داخلی وجود دارد، مانع از ورود جریان پول به گردونه معاملات سهام می‌شود و معلوم نیست که این اوضاع نابسامان تا چه زمانی ادامه‌دار خواهد بود. از روز دوشنبه، یعنی ۲۴ساعت بعد از استیضاح و برکناری همتی، بیش از ۳هزار و ۲۰۰میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است؛ امری که از بازگشت سخت پول به بازار سهام خبر می‌دهد.

پیشروی خروج دسته‌جمعی

روند رنج‌گونه بازار پس از ثبت قله ۲میلیون و ۹۴۵هزار واحدی در ۱۹دی‌ماه امسال موجب رخوت دادوستد‌های بورس شده است. در این میان صندوق‌های اهرمی در فضای خنثای بازار، کاهش قیمت چشمگیری را تجربه کردند. به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت شرایط متغیر‌های کلان مانع از جهش مثبت یا کاهش شدید قیمت‌ها در بازار سهام شود. حتی این موضوع ممکن است باعث شود با روند اصلاحی شاخص کل تا محدوده ۲میلیون و ۶۵۰هزار واحد، پس از آن شاهد بهبود اوضاع در این بازار باشیم. محقق شدن این سناریو به نوبه خود به متغیر‌های گوناگونی گره خورده است، از تعیین تکلیف صندلی سکاندار وزارت اقتصاد تا شرایط متغیر‌های اثرگذار و سمت‌وسوی بازار‌های رقیب. از‌این‌رو و با در نظر گرفتن شرایط یاد‌شده نمی‌توان در مقطع فعلی از بازار سهام انتظار صعود شارپ در کوتاه‌مدت را داشت.

اما آیا ممکن است ترمز بازار کشیده شود؟ از اصلاح بازار سهام ۳۶روز معاملاتی می‌گذرد. حالا فاصله نماگر اصلی بورس تهران تا اوج امسال به حدود ۷درصد رسیده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد پس از ثبت قله تاریخی ۲میلیون و ۹۴۵هزار واحد در نوزدهم دی‌ماه، نماگر هموزن نیز پس از فراز و فرود فراوان، با کاهش حدودا ۱۲درصدی نسبت به اوج اخیر خود مواجه شده است و از این منظر در فاز اصلاحی و ریزش قرار دارد.

بیشتر بخوانید:چرا بورس به آرامش و ثبات نمی‌رسد؟

روند رشد قیمت در بازار‌های موازی و پیش‌بینی‌ها از احتمال تداوم افزایش نرخ در بازار‌های ارز و طلا، همسو با سناریو‌های افزایشی پیرامون طلای جهانی، حاکی از سودآوری است. به نظر می‌رسد با در نظر گرفتن این فاکتور‌های بنیادی، یعنی تورم و تغییرات نرخ ارز، شاید بتوان گفت بازار سهام راه سختی برای بازگشت پول قدرتمند در پیش دارد.

در همین رابطه علیرضا فرشید، کارشناس بازار سرمایه، گفت: روز گذشته بازار سهام با عرضه گسترده مواجه شد. این در حالی است که به نظر می‌رسید بعد از برخی سیگنال‌های مثبت مبنی بر تمایل آمریکا برای مذاکره با ایران و رایزنی روسیه برای به دست گرفتن ابتکار عمل برای انجام مذاکرات بین ایران و آمریکا، پیامی مثبت برای بازار سهام محسوب می‌شد. اما دوگانگی رفتار ترامپ در مواجهه با تهران سبب شد بازار‌های دارایی در نخستین روز هفته رفتاری متفاوت نسبت به روز‌های قبل نشان دهند. همان‌طور که مشاهده کردیم، بورس در روز شنبه با فشار فروش مواجه شد.

او در پاسخ به اینکه استراتژی فروش از سوی حقیقی‌ها تا چه زمانی ادامه دارد، توضیح داد: سهامداران در بین بازار‌های مختلف به دنبال فرصت برای کسب بازدهی حداکثری می‌گردند؛ بنابراین بازار‌هایی که از ریسک بالایی برخوردارند از اولویت سرمایه‌گذاری خارج می‌شوند؛ به‌خصوص در شرایطی که متغیر‌های اثرگذار درگیر عدم‌قطعیت‌های فراوان هستند، تاکتیک فروش در بازار سهام با قدرت اجرا می‌شود. زمانی که ریسک‌ها پیشروی می‌کنند، قیمت دلار و طلا افزایش می‌یابد. در همین مسیر است که عرضه‌های سهامی نیز شدت می‌گیرند.

از سویی رویکرد بانک مرکزی بر پایه اعمال سیاست‌های افزایش نرخ بهره که از آن به عنوان انقباض پولی یاد می‌شود، درکنار افزایش فروش اوراق در آخر سال، شرایطی را فراهم آورده است تا سهام با کم‌اقبالی مواجه شود. از‌این‌رو سهامدار انتظار دارد قیمت سهام اصلاح بیشتری را تجربه کند. یکی از موضوعات مهم در عملکرد معامله‌گران به رفتار جمعی آنها باز می‌گردد. برخی از نماد‌های بازار درحال‌حاضر کمتر از ارزش ذاتی خود قرار دارند، اما رفتار جمعی سهامداران که از ترس ریزش بیشتر نشات گرفته حتی مانع از جذابیت این دسته از سهام شده است.

به گفته علیرضا فرشید، با توجه به غیر‌قابل پیش‌بینی بودن وضعیت ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، بازار‌ها در وضعیت مبهم قرار دارند. روز‌های آینده روز‌های مهمی برای بازار‌های دارایی محسوب می‌شود. اما عدم‌قطعیت‌های حاکم بر وضعیت متغیر‌های اثرگذار می‌تواند بورس را به سطوح پایین‌تر هدایت کند. اکنون ریسک سیستماتیک و نظامی مهم‌ترین دغدغه بورس‌بازان است و اهالی بازار سرمایه به این مهم وزن بالایی می‌بخشند.