پزشکیان با برکناری دبیری نشان داد اهل تعارف نیست

اقتصاد۲۴- در روز‌های گذشته، خبر برکناری "شهرام دبیری" معاون پارلمانی دولت چهاردهم توسط رئیس‌جمهور به یکی از تحولات سیاسی مهم ابتدای سال بدل شد. دلیل این تصمیم، سفر پرهزینه نوروزی دبیری به خارج از کشور و مشخص شدن مقصد خاص و عجیب آن یعنی «قطب جنوب» بود. اگرچه این سفر بنا به گفته او با هزینه شخصی صورت گرفت، اما واکنش‌های افکار عمومی و تحلیل‌گران سیاسی نشان داد که ابعاد این ماجرا فراتر از یک سفر تفریحی شخصی است.

این رخداد فرصتی فراهم کرد تا کارنامه رفتاری و گفتمانی دولت پزشکیان، و نسبت آن با دغدغه‌های مردم و حساسیت‌های روانی-اجتماعی جامعه ایران در وضعیت فعلی، مورد واکاوی دقیق‌تری قرار گیرد.

آزمونی برای انسجام گفتمان و اقتدار نرم دولت

دولت پزشکیان با شعارهایی، چون عدالت‌خواهی، صداقت، شفافیت و ساده‌زیستی وارد میدان اجرایی شد. بر همین اساس، سفر نوروزی یکی از نزدیک‌ترین افراد به رئیس‌جمهور، در میانه مشکلات اقتصادی، با آنچه دولت به عنوان منش رفتاری خود معرفی کرده در تضاد بود و خطر فرسایش سرمایه نمادین و اقتدار نرم آن را در پی داشت. پزشکیان با برکناری معاون خود، نشان داد که برای حفظ انسجام هویتی و اخلاقی دولت، به اصول پایبند است و در برابر نگرانی‌هایی که از دل افکار عمومی سر بر می‌آورند، رفتاری مسئولانه دارد. این تصمیم، حامل پیام روشنی بود: خط قرمز دولت چهاردهم، فاصله‌گیری از عدالت اجتماعی و زیست مردم است، حتی اگر این تخطی از سوی نزدیک‌ترین افراد درون دولت صورت گیرد.

بیشتر بخوانید:حمله یک تندرو به پزشکیان بعد از عزل شهرام دبیری

آنچه این اقدام را متمایز می‌کند، قاطعیتی است که پزشکیان در این بزنگاه نشان داد. برخلاف تجربه برخی دولت‌های گذشته که در مواجهه با خطا‌های درونی، نوعی مدارا یا بی‌تفاوتی پیشه می‌کردند، او با رفتاری شفاف، خط قرمز‌های خود را به‌روشنی ترسیم کرد. از این منظر، اقدام پزشکیان صرفاً برکناری یک فرد نبود، بلکه اصلاحی نمادین در جهت تثبیت گفتمان عدالت‌محور دولت چهاردهم بود.

تغییر ذهنیت مدارا به کنش‌مندی

از سوی دیگراین رفتار قاطع، ذهنیت عمومی نسبت به دولت چهاردهم را که بیشتر با «مدارا» شناخته می‌شد، دچار تحول کرد. اکنون پیام روشن است: وفاق به معنای معامله بر سر اصول یا چشم‌پوشی از خطا‌ها نیست. واکنش مثبت طیف‌های گوناگون، از منتقدان آن درک کرده است. حتی مهم‌تر از آن، برکناری دوست قدیمی و معاون رئیس‌جمهور، نشانه‌ای بود از اینکه در حلقه درونی دولت، استاندارد‌ها سخت‌گیرانه‌تر است تا در مواجهه با مخالفان. این همان نکته‌ای است که در رفتار بسیاری از سیاست‌مداران کمتر دیده می‌شود: قربانی‌کردن رابطه شخصی برای حفظ عهد اجتماعی.

حساسیت به عدالت ادراکی و خواسته‌های عمومی

برخی بر این باورند که سفر دبیری ارتباطی با جایگاه او در دولت نداشته و با هزینه شخصی انجام شده است. اما مسئله اصلی در چنین موقعیت‌هایی، نه صرفاً واقعیت‌های مادی، بلکه ادراک عمومی از عدالت است. جامعه‌ای که تحت فشار تورم و فقر قرار دارد، سفر‌های لاکچری مسئولان را نه به چشم یک سفر شخصی، بلکه نماد "بی‌دردی ساختاری" و دوری از مردم می‌بیند. از این رو، برکناری دبیری را می‌توان تلاشی برای حفظ پیوستگی میان دولت و مردم دانست؛ حرکتی برای جلوگیری از گسل‌هایی که ممکن است به‌سادگی در اثر یک خطا ایجاد شود و مشروعیت اخلاقی دولت را خدشه‌دار کند.

حکمرانی در عصر افکار عمومی

از سوی دیگر، این اتفاق نشان داد که پزشکیان به قواعد جدید حکمرانی در عصر شبکه‌ای واقف است. در جهانی که رسانه‌های اجتماعی قدرتی معادل یا حتی بیشتر از رسانه‌های رسمی یافته‌اند، کوچک‌ترین حرکت مسئولان می‌تواند به یک بحران بدل شود. سابقه این مسئله در افکارعمومی وجود داشت که بسیاری از موضوعات اطلاع‌رسانی شده در فضای غیررسمی در حالت انجماد و بدون واکنش می‌مانند. در تا حامیان، به این تصمیم نیز نشان می‌دهد که جامعه این رفتار را نه به عنوان حذف یک فرد، بلکه به عنوان تثبیت یک مرز روشن میان گفتمان و انحراف ازسال‌های اخیر بار‌ها دیده شد که مسئولان در قبال اخبار محرک احساسات یا منجر به اعتراض مردمی سکوت پیشه کردند و کدورت‌ها را به مرور زمان سپردند. دولت چهاردهم با درک این واقعیت، نه‌تنها در برابر این اتفاق منفعلانه عمل نکرد، بلکه با اقدامی به موقع و هوشمندانه، آن را به فرصتی برای تقویت گفتمان خود بدل ساخت. پزشکیان با رصد هوشمندانه فضای اجتماعی و درک پیام‌های ضمنی افکار عمومی، نشان داد که نه‌تنها به عدالت ساختاری پایبند است، بلکه پرهیز ازانباشت کدروت‌های احتمالی را جدی می‌گیرد.

تثبیت گفتمان و حفظ اعتماد

این تصمیم می‌تواند تبدیل به یک رویه مهم در حکمرانی شود، با این دریافت که صرفاً ظاهر وعملکرد فنی مسئولان مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد، بلکه هماهنگی سبک زندگی و رفتارشان با دغدغه‌های جامعه اهمیت دارد. برکناری دبیری، اقدامی برای حفظ اعتماد عمومی و پیوند اجتماعی دولت با مردم بود. پزشکیان در این بزنگاه حساس نشان داد که پایبندی به عدالت، برای او نه یک شعار انتخاباتی، بلکه معیاری برای تصمیم‌گیری اجرایی است.