مفهوم شناسی حکمرانی خوب و حکمرانی متعالی

اقتصاد۲۴-حکمرانی فرآیند قاعده گذاری، اجرای قواعد، بررسی نظارت و کاربست بازخورد‌ها با اعمال قدرت مشروع و به منظور دستیابی به هدف مشترکی برای همه کنشگران و ذینفعان در چارچوپ ارزش‌ها و هنجار‌ها در محیط یک سازمان یا یک کشور است.

به بیان ساده تر، حکمرانی را می‌توان به عنوان تعامل و همکاری بین ذینفعان مختلف در فرآیند‌های تصمیم سازی، تصمیم گیری، اجرا و ارزیابی تصمیمات (سیاست ها، برنامه‌ها و اقدامات) تعریف کرد.

حکمرانی خوب مفهومی است بین المللی که از اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی وارد ادبیات توسعه شده است. این نوع حکمرانی مطلوب، حاصل تعامل و ارتباط متقابل دولت و سایر بازیگران و کنشگران (سازمان‌های غیردولتی، بخش خصوصی، گروه‌های ذینفوذ و رسانه ها) جهت نیل به توسعه در هر کشوری می‌باشد.

معیار‌های حکمرانی خوب از منظر بین المللی شامل؛ مشارکت، حاکمیت قانون، شفافیت و پاسخ گویی، وفاق عمومی و حقوق مساوی، مبارزه با فساد، اثربخشی، کارایی و مسئولیت پذیری می‌باشد.

حکمرانی خوب از منظر بین المللی معیاری برای سنجش میزان موفقیت دولت‌ها و کشور‌ها در برقراری امنیت و آرامش و ثبات اقتصادی و رفاه اجتماعی و کیفیت مدیریت کشور برای رشد اقتصادی است. از آنجائیکه نگاه و مؤلفه‌های اندیشمندان غربی بر پایه‌های اومانیستی (انسان باوری) مطرح می‌شود و براساس دیدگاه مادی گرایانه و صرفاً مشتمل بر بحث‌های اقتصادی است، لذا از منظر الهی و مفاهیم عمیق الهی و ولایی، کامل نیستند، فلذا دارای معیار‌های عمدتاً معقول و منطقی هستند. حکمرانی متعالی، مبتنی بر جهان بینی الهی یعنی مبدأ و معاد است و حکمران، با توجه به این تفکر، اعمال قدرت‌

می‌کند. حکمرانی متعالی و حکمرانی خوب، در برخی شاخص‌ها (مثلاً پاسخگویی) اشتراک دارند، لذا مبانی نظری آنها متفاوتند. حکمرانی متعالی که در واقع مصداق بارز و عینیت خارجی حد کمال آن حکومت نبوی و علوی است، مبتنی بر خدامحوری- نه انسان محوری- است و به بعد روحانی انسان (سعادت اخروی) علاوه بر بعد مادی و رفاه مشروع دنیوی به صورت هماهنگ توجه دارد.

اکنون به بررسی و مقایسه حکمرانی خوب از منظر بین الملل و حکمرانی متعالی، مبتنی بر فرهنگ و آموزه‌ها و معیار‌های الهی و دینی در کشورمان می‌پردازیم.

در حکمرانی خوب دولت ها، نهاد‌های مدنی و بخش خصوصی در برابر همدیگر و مجموعا در برابر شهروندان پاسخگو هستند در حالیکه در حکمرانی متعالی دولت ها، نهاد‌های مدنی و بخش خصوصی و آحاد اجتماعی در برابر همدیگر و خداوند متعال باید پاسخگو باشند.

از دید حکمرانی خوب قانون گرایی یعنی پایبندی به قوانین مصوب قوه مقننه می‌باشد این در حالیست که در حکمرانی متعالی پایبندی به قوانین مصوب قوه مقننه که مبتنی بر قوانین الهی باشد ذکر شده است.

شاخص دیگر شفافیت است. شفافیت در حکمرانی خوب یعنی آزاد گذاشتن جریان اطلاعات و قابلیت دسترسی برای همه مردم تعریف شده است. در صورتیکه حکمرانی متعالی آزادی جریان اطلاعات که مبتنی بر راستگویی و صداقت بوده و تضمین کننده رشد و کمال انسان باشد بیان شده است.

از دیگر نکات قابل تأمل مبارزه با فساد است. حکمرانی خوب استفاده از روش‌های نظارتی و بازرسی را توصیه کرده است در صوتیکه در حکمرانی متعالی استفاده از روش‌های نظارتی و بازرسی و حکم مبتنی بر حلال و حرام اعلام گردیده است.

از دیگ مباحث مهم کارآیی و اثر بخشی می‌باشد در حکمرانی خوب از ظرفیت‌های مادی بطور کامل استفاده می‌شود در حالیکه حکمرانی متعالی به استفاده از ظرفیت‌های مادی و معنوی بطور کامل توجه می‌کند.

بیانیه گام دوم انقلاب در سال ۱۳۹۷، به عنوان نقطه عطفی تلقی میگردد که جامعه علمی کشور را به بازخوانی و

مرور تجربیات و رخداد‌های چهل ساله انقلاب اسلامی سوق داد. با در نظر گرفتن بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و تحلیل کیفی بیانات رهبر معظم انقلاب، مسیر آینده حکمرانی در جمهوری اسلامی قابل بررسی و شاخص‌های حکمرانی متعالی از این منظر قابل احصاء می‌باشد.

خشایار نادی دبیرکل حزب نگاه نو