سنگ بزرگ بر سر راه سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ؛ آیا رئیس جمهور آمریکا می‌تواند نخست‌وزیر اسرائیل را کنترل کند؟/دلایل کنترل رفتار نتانیاهو توسط ترامپ

اقتصاد۲۴- روابط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، و بنیامین نتانیاهو که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ (۲۰۱۷-۲۰۲۱) به‌عنوان یکی از نزدیک‌ترین اتحاد‌های سیاسی در خاورمیانه شناخته می‌شد، در دوره دوم با چالش‌های جدیدی مواجه شده است.

بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای موضوع ایران، به‌ویژه برنامه هسته‌ای کشورمان، یکی از محور‌های اصلی اختلافات این دو است. در حالی که نتانیاهو خواستار اقدامات نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران است، ترامپ بر مذاکرات دیپلماتیک برای دستیابی به توافقی جدید با تهران تأکید دارد.

تنش بر سر استراتژی ایران

طبق گزارش تایمز آو اسرائیل، مکالمه تلفنی اخیر بین ترامپ و نتانیاهو با اختلافات شدیدی همراه بوده است. شبکه ۱۲ اسرائیل گزارش داده‌است که در این تماس ترامپ به نتانیاهو گفته است: «من به دنبال راه‌حل دیپلماتیک با ایران هستم و به توانایی‌ام برای دستیابی به توافقی خوب ایمان دارم.»

این اظهارات در تضاد با ادعا‌های اولیه دفتر نتانیاهو بود که مدعی توافق دو طرف بر جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شده بود.

همچنین، کریستی نوئم، وزیر امنیت داخلی آمریکا، در مصاحبه‌ای با فاکس نیوز اظهار داشت که به نمایندگی از ترامپ به نتانیاهو تأکید کرده که «اسرائیل باید با رئیس‌جمهور هماهنگ باشد» و مذاکرات هسته‌ای با ایران «بسیار مهم» است.

گزارش NBC News نیز نشان می‌دهد که نتانیاهو از تمایل ترامپ برای مذاکره با ایران «نگران» است و معتقد است این مذاکرات فرصت را برای اقدام نظامی علیه ایران از بین می‌برند.

به همین دلیل، اختلاف‌ها در این مکالمات نشان‌دهنده تفاوت عمیق در رویکرد‌های دو نفر است. نتانیاهو، که ایران را تهدیدی برای موجودیت اسرائیل می‌داند، با این تصور که بر اثر جنگ ۲۰ ماهه در منطقه ایران و متحدانش در منطقه تضعیف شده‌اند، معتقد است که می‌تواند از موقعیت کنونی ایران به‌عنوان فرصتی برای اقدام نظامی استفاده کند.

در مقابل، ترامپ نیز که در دوره اول خود از توافق هسته‌ای برجام خارج شد، اکنون به دنبال توافقی جدید با ایران است که به گفته منابع، ممکن است شامل حفظ برخی از تأسیسات غنی‌سازی ایران باشد.

ناظران سیاسی می‌گویند این رویکرد دیپلماتیک به دلیل نگرانی‌های ژئوپلیتیکی، از جمله اجتناب از درگیری نظامی گسترده و حفظ حمایت کشور‌های عربی خلیج‌فارس، اتخاذ شده است. از این رو اظهارات نوئم نشان می‌دهد که ترامپ با اعزام نمایندگان خود به اسرائیل، تلاش دارد نتانیاهو را از اقدامات یک‌جانبه بازدارد و او را به هماهنگی با سیاست‌های آمریکا ملزم کند.

بیشتر بخوانید:واکاوی آثار سیاست‌های تجاری امریکا بر اقتصاد ایران

کارشناسان سیاسی معتقدند او در آن زمان نیز از اقدامات نظامی مستقیم علیه ایران خودداری کرد، اما خروج از برجام به درخواست نتانیاهو بود، که نشان‌دهنده تأثیرگذاری نسبی نتانیاهو در گذشته است.

به گزارش رویترز، ترامپ به نتانیاهو هشدار داده که اقدامات اسرائیل نباید مذاکرات هسته‌ای با ایران را مختل کند و تأکید کرده‌است که «ما بسیار به راه‌حل نزدیک هستیم».

این هشدار پس از گزارش نیویورک تایمز منتشر شد که ادعا می‌کرد اسرائیل قصد داشت در ماه مه ۲۰۲۵ به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، اما ترامپ این برنامه را متوقف کرد.

واشنگتن پست نیز گزارش داد که ترامپ به نتانیاهو گفته است: «هر کاری که باید انجام دهید، انجام دهید»، اما این حمایت مشروط به هماهنگی با سیاست‌های آمریکا بود.

تلاش ترامپ برای کنترل رفتار نتانیاهو ریشه در سه عامل کلیدی دارد:

اول، او به دنبال جلوگیری از درگیری نظامی گسترده در خاورمیانه است که می‌تواند به اقتصاد جهانی، به‌ویژه بازار‌های انرژی، آسیب برساند. کشور‌های عربی خلیج‌فارس، مانند عربستان سعودی و امارات، به صراحت از آمریکا خواسته‌اند از اقدامات نظامی علیه ایران اجتناب کند، زیرا این امر می‌تواند به تلافی ایران علیه منافع انرژی این کشور‌ها منجر شود.

دوم: ترامپ به دنبال کسب دستاورد دیپلماتیک قابل‌توجهی با ایران است که بتواند به‌عنوان موفقیتی در کارنامه او ثبت شود. این هدف با تمایل او برای اجتناب از جنگ‌های خارجی، که در دوره اول نیز یکی از شعار‌های اصلی او بود، همخوانی دارد.

سوم، روابط شخصی پرتنش بین ترامپ و نتانیاهو، به‌ویژه پس از تبریک نتانیاهو به جو بایدن در انتخابات ۲۰۲۰، باعث شده که ترامپ تمایل کمتری به پذیرش خواسته‌های نتانیاهو داشته باشد.

این عوامل نشان می‌دهند که ترامپ از طریق هشدار‌ها و اعزام نمایندگان مانند نوئم، تلاش دارد نتانیاهو را در چارچوب سیاست‌های خود نگه دارد. مقایسه با دوره بایدن نشان می‌دهد که بایدن نیز تلاش کرد اقدامات نظامی اسرائیل را محدود کند، اما رویکرد دیپلماتیک او با فشار‌های داخلی کنگره مواجه شد، در حالی که ترامپ از اقتدار بیشتری در میان جمهوری‌خواهان برخوردار است.

ابزار‌های کنترل رفتار نتانیاهو توسط ترامپ

گزارش‌های رسانه‌ای نشان می‌دهند که ترامپ از چندین ابزار برای کنترل رفتار نتانیاهو استفاده کرده است.

اول، اعزام مقامات ارشد مانند کریستی نوئم و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس جمهور آمریکا در خاورمیانه، به اسرائیل برای انتقال پیام‌های مستقیم. نوئم ۲۵ مه ۲۰۲۵ به نتانیاهو تأکید کرد که «ما فرصت کوتاهی داریم» و او باید با تصمیمات ترامپ هماهنگ شود.

دوم، تهدید به عدم حمایت نظامی در صورت اقدام یک‌جانبه اسرائیل. نیویورک تایمز گزارش داد که مقامات آمریکایی به اسرائیل هشدار داده‌اند که در صورت حمله به ایران بدون هماهنگی، آمریکا ممکن است حمایت نظامی خود را محدود کند.

سوم، استفاده از اهرم‌های اقتصادی مانند تعرفه‌ها. گزارش‌های رسانه‌ای نشان می‌دهد که نتانیاهو در مورد تعرفه‌های تجاری جدید آمریکا بر اسرائیل ابراز نگرانی کرده، اما پاسخ روشنی از ترامپ دریافت نکرده است.

این ابزار‌ها نشان‌دهنده رویکرد چندجانبه ترامپ برای محدود کردن اقدامات نتانیاهو است. اعزام مقامات ارشد به اسرائیل، مانند نوئم و ویتکوف، به‌عنوان یک کانال مستقیم برای اعمال فشار دیپلماتیک عمل می‌کند. تهدید به کاهش حمایت نظامی، با توجه به وابستگی اسرائیل به کمک‌های نظامی آمریکا (مانند کیت‌های هدایت بمب‌های BLU-۱۰۹ که در فوریه ۲۰۲۵ تأیید شد)، اهرم قدرتمندی است. تعرفه‌های تجاری نیز به‌عنوان یک ابزار اقتصادی برای فشار بر اسرائیل استفاده می‌شوند، به‌ویژه با توجه به نگرانی‌های نتانیاهو درباره تأثیر آنها بر اقتصاد اسرائیل.

این استراتژی مشابه رویکرد تاریخی آمریکا در قبال متحدان خود، مانند فشار بر اسرائیل در دهه ۱۹۹۰ برای پیشبرد مذاکرات صلح با فلسطینی‌ها، است. با این حال، روابط شخصی پرتنش بین ترامپ و نتانیاهو این ابزار‌ها را پیچیده‌تر می‌کند، زیرا نتانیاهو ممکن است با جلب حمایت کنگره یا گروه‌های لابی طرفدار اسرائیل در آمریکا در مقابل ترامپ کارشکنی کند.

پیامد‌های کنترل رفتار نتانیاهو توسط ترامپ

گزارش آتلانتیک نشان می‌دهد که تلاش‌های ترامپ برای کنترل نتانیاهو به شکاف‌هایی در روابط آمریکا و اسرائیل منجر شده است. تصمیم ترامپ برای مذاکره با ایران و سفر نکردن از اسرائیل در تور اخیر خاورمیانه (سفر به کشور‌های عربستان، قطر و امارات) به‌عنوان نشانه‌ای از کاهش اولویت اسرائیل در سیاست خارجی ترامپ تلقی شده است. همچنین، گزارش گاردین نشان می‌دهد که نتانیاهو همچنان به دنبال جلب حمایت آمریکا برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران است، اما مقاومت ترامپ این تلاش‌ها را محدود کرده است.

بیشتر بخوانید: بولتون: جایزه صلح نوبل، هدف اصلی ترامپ در مذاکرات

از منظر سیاسی، کنترل رفتار نتانیاهو توسط ترامپ می‌تواند به کاهش نفوذ اسرائیل در سیاست خارجی آمریکا منجر شود، به‌ویژه در مقایسه با دوره اول ترامپ که اقدامات او (مانند انتقال سفارت به اورشلیم و خروج از برجام) به نفع اسرائیل بود.

از منظر ژئوپلیتیکی، این کنترل می‌تواند به تقویت روابط آمریکا با کشور‌های عربی خلیج‌فارس منجر شود که مخالف اقدامات نظامی علیه ایران هستند.

از منظر اقتصادی، تعرفه‌ها و فشار‌های مالی می‌توانند اقتصاد اسرائیل را تحت تأثیر قرار دهند، به‌ویژه اگر حمایت نظامی آمریکا کاهش یابد. با این حال، نتانیاهو ممکن است از طریق لابی‌های قدرتمند در آمریکا، مانند AIPAC، یا حمایت جمهوری‌خواهان کنگره، مانند سناتور‌های تام کاتن و لیندسی گراهام، تلاش کند تا فشار را بر ترامپ افزایش دهد.

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که روابط پرتنش بین رهبران آمریکا و اسرائیل، مانند اختلافات اوباما و نتانیاهو در سال ۲۰۱۵، اغلب به نفع اسرائیل حل شده است، اما رویکرد غیرقابل‌پیش‌بینی ترامپ این نتیجه را نامطمئن می‌کند.

چرا اختلاف ترامپ و نتانیاهو اهمیت دارد؟

تلاش ترامپ برای کنترل رفتار نتانیاهو نشان‌دهنده تغییر در اولویت‌های سیاست خارجی او نسبت به دوره اول است. او به دنبال اجتناب از درگیری‌های نظامی و کسب دستاورد‌های دیپلماتیک است که می‌تواند جایگاه او را در داخل و خارج آمریکا تقویت کند. از منظر ژئوپلیتیکی، این رویکرد می‌تواند به کاهش تنش‌ها با ایران و تقویت روابط با کشور‌های عربی منجر شود، اما خطر تضعیف اتحاد سنتی آمریکا و اسرائیل را به همراه دارد. از منظر اقتصادی، فشار‌های مالی مانند تعرفه‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای محدود کردن اقدامات اسرائیل عمل کنند.

مقایسه تاریخی با روابط اوباما و نتانیاهو نشان می‌دهد که اختلافات بین رهبران آمریکا و اسرائیل اغلب به نفع اسرائیل حل شده‌اند، اما رویکرد غیرقابل‌پیش‌بینی ترامپ و تمرکز او بر دیپلماسی ممکن است این بار نتیجه متفاوتی داشته باشد. چشم‌انداز آینده نشان می‌دهد که موفقیت مذاکرات هسته‌ای با ایران و واکنش نتانیاهو به این فشارها، تعیین‌کننده آینده روابط آمریکا و اسرائیل خواهد بود.

در یک تحلیل نهایی، مکالمات اخیر بین دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو نشان‌دهنده تنش‌های قابل‌توجهی بر سر سیاست‌های ایران است. ترامپ با تأکید بر دیپلماسی و استفاده از ابزار‌هایی مانند فشار دیپلماتیک، تهدید به کاهش حمایت نظامی، و اهرم‌های اقتصادی، تلاش دارد رفتار تهاجمی نتانیاهو را کنترل کند. این تلاش‌ها به دلیل نگرانی از درگیری نظامی، نیاز به حفظ روابط با کشور‌های عربی، و تمایل به کسب دستاورد دیپلماتیک صورت می‌گیرد.

با این حال، نتانیاهو ممکن است از طریق لابی‌ها و حمایت کنگره آمریکا به دنبال خنثی کردن این فشار‌ها باشد. آیا مذاکرات دیپلماتیک ترامپ با کشورمان به نتیجه خواهد رسید، یا فشار‌های نتانیاهو به تشدید تنش‌ها منجر خواهد شد؟ پاسخ این سؤال به تحولات ماه‌های آینده بستگی دارد.