بورس تهران پس از آتش‌‌‌بس چه واکنشی نشان خواهد داد؟

اقتصاد۲۴- هفته گذشته، پس از حمله موشکی اسرائیل به تاسیسات نظامی ایران در اصفهان و پاسخ متقابل ایران به برخی مواضع حیاتی اسرائیل، فضای اقتصادی کشور در شوکی همه جانبه فرو رفت. نهاد ناظر بازار سرمایه، در اقدامی پیشگیرانه و با هدف کاهش تبعات هیجانی، اقدام به تعطیلی موقت بورس کرد؛ اقدامی که در نوع خود بی سابقه نبود، اما از منظر مدت زمان تعطیلی و هم زمانی با اخبار پرتنش ژئوپلیتیک، بسیار خاص تلقی می‌شد.

در طول این مدت، سایر بازار‌های مالی نیز در وضعیت نیمه تعطیل یا رکودی قرار داشتند. بازار ارز با نوسانات محدود، عمدتا با محوریت بازار غیررسمی و سامانه‌های نیمایی فعالیت می‌کرد و قیمت دلار نوسان محدودی را تجربه کرد. بازار طلا و سکه نیز با افزایش جزئی همراه شد، اما حجم معاملات در هر دو بازار بسیار پایین‌تر از حالت عادی بود.

حال که آتش بس اعلام شده و روند عادی فعالیت‌های اقتصادی و امنیتی از سر گرفته شده، بورس تهران آماده بازگشایی است. با این حال، فضای روانی بازار هنوز در یک نقطه بحرانی قرار دارد. بسیاری از فعالان حقیقی و حتی برخی بازیگران حقوقی هنوز نمی‌دانند آیا این آتش بس، پایان ماجراست یا صرفا یک تنفس موقت در یک درگیری فرسایشی.

در چنین شرایطی، رفتار سرمایه‌گذاران احتمالا بین دو قطب احتیاط و امید نوسان خواهد کرد. از یکسو، پایان جنگ، کاهش ریسک سیستماتیک و بازگشت آرامش به فضای کشور می‌تواند عاملی برای تحریک تقاضا و ورود نقدینگی جدید به بازار باشد. از سوی دیگر، وجود برخی ابهامات مانند آینده مذاکرات هسته‌ای، ادامه تحریم ها، وضعیت درآمد شرکت‌ها و همچنین عملکرد بودجه، می‌تواند مانع از شکل گیری یک روند صعودی پایدار شود.

در صورت بازگشایی آرام و مثبت بازار، می‌توان انتظار داشت گروه‌های دلاری و صادرات محور از جمله پتروشیمی ها، فلزات اساسی، معدنی‌ها و برخی شرکت‌های صادراتی گروه غذایی در کانون توجه قرار گیرند. دلیل آن نیز مشخص است: کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیک، به ویژه در مرز‌های غربی و جنوبی کشور، احتمال استمرار صادرات و ثبات نرخ ارز را تقویت می‌کند.

هم زمان، برخی گروه‌های دیگر مانند خودرویی‌ها و بانکی‌ها نیز ممکن است از فضای کلی روانی مثبت بازار بهره‌مند شوند، به ویژه اگر طی روز‌های آتی اخباری در خصوص تسهیل روابط بین‌المللی یا از سرگیری مذاکرات هسته‌ای منتشر شود. اما این گروه‌ها بیشتر با چشم انداز‌های میان مدت تحریک می‌شوند تا هیجان آنی.

بیشتر بخوانید: بورس باز می‌شود؟

در نقطه مقابل، ممکن است گروه‌هایی که طی هفته‌های قبل رشد‌های شارپی داشته‌اند یا شرکت‌هایی که درگیر مسائل داخلی یا ضعف بنیادی هستند، در فشار عرضه قرار گیرند.

سناریو‌ی اول و خوش‌بینانه آن است که بازار با صف‌های خرید متعادل در نماد‌های بزرگ باز شود. در این صورت، شاخص کل بورس ممکن است رشد محدودی را تجربه کند. این اتفاق در صورتی محتمل است که گزارش‌هایی از تثبیت آتش بس، کاهش ریسک حملات مجدد و همراهی سیاستگذار با تقویت بازار سرمایه منتشر شود.

سناریوی دوم، که محتمل‌تر به نظر می‌رسد، شروعی نوسانی و متعادل است. یعنی بازار با فشار فروش در برخی نماد‌ها و ورود تدریجی تقاضا در سایر نماد‌ها آغاز شود و به تدریج به تعادل برسد. در این حالت، حقیقی‌ها منتظر واکنش حقوقی‌ها خواهند ماند و معامله گران حرفه‌ای تلاش می‌کنند رفتار گروه‌های شاخص ساز را تحلیل کنند.

سناریوی سوم نیز بازاری با فشار فروش عمومی است؛ حالتی که احتمال وقوع آن پایین‌تر است، اما در صورت بازگشت مجدد تهدید‌های یا ابهام در آینده آتش بس، می‌تواند محقق شود. در این حالت، شاخص کل با افت قابل‌توجهی همراه می‌شود و بار دیگر ترس جای منطق را در تصمیمات سرمایه‌گذاران می‌گیرد. نقش سیاستگذار در بازگشایی بازار بسیار حیاتی است. اینکه سازمان بورس و اوراق بهادار با چه سازوکاری بازار را بازگشایی می‌کند (آزادسازی تدریجی نمادها، اعمال محدودیت‌های موقت، عرضه بلوکی توسط حقوقی‌ها و...) تعیین کننده چگونگی واکنش بازار خواهد بود. همچنین اطلاع رسانی شفاف در مورد برنامه‌های حمایتی یا اقدامات پیشگیرانه می‌تواند مانع از شکل گیری رفتار‌های هیجانی شود.

از سوی دیگر، بانک مرکزی و دولت نیز باید نقش فعالی در کنترل انتظارات ایفا کنند. اعلام رسمی سیاست‌های ارزی، تداوم عرضه ارز در سامانه نیما و انتشار آمار‌های شفاف از وضعیت اقتصادی، کمک زیادی به بازگشت اعتماد به بازار سرمایه خواهد کرد.

بازگشایی بورس تهران پس از دو هفته تعطیلی و در سایه اعلام آتش بس میان ایران و اسرائیل، بدون شک یکی از مهم‌ترین وقایع بازار سرمایه در سال‌جاری خواهد بود. تجربه نشان داده که بازار‌های مالی، بسیار سریع‌تر از فضای سیاسی و اجتماعی به تعادل می‌رسند؛ اما این تعادل زمانی پایدار خواهد بود که سرمایه‌گذاران احساس امنیت و ثبات کنند. در نهایت، فعالان بازار با ترکیبی از تردید و امید وارد این روز تاریخی می‌شوند. اگرچه مسیر بازار همچنان پرچالش است، اما شاید این بازگشایی، آغاز فصل جدیدی از رفتار معقول‌تر در فضای سرمایه‌گذاری ایران باشد.