عدم پرداخت سود‌های صندوق‌های درآمد ثابت بورسی از سوی کارگزاران؛ کارشکنی یا بحران نقدینگی؟/ وعده‌های بدون پشتوانه اعتماد بورسی‌ها را خدشه‌دار کرد

اقتصاد۲۴- حمله بامداد ۲۳ خرداد رژیم اسرائیل به ایران تبعات بسیاری در ارکان اقتصادی و سیاسی کشور داشت که به نظر می‌رسد با گذر زمان بیش از پیش آشکار می‌شود. از جمله این تبعات سقوط سنگین بورس تهران و قرمز شدن بازار سرمایه برای روز‌های پیاپی بوده است چنان که حتی تزریق ۶۰ همت از سوی بانک مرکزی نیز نتوانست بیش از ۲۴ ساعت به یاری بورس بیاید و بورس هم چنان روزگاری به سرخی خون را تجربه می‌کند.
در این میان، اما یکی دیگر از ابعاد عجیب نهان شده در پس جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل خود را در پرداخت سود‌های صندوق‌های درآمد ثابت بورسی خود را به رخ کشید.

به گزارش اقتصاد ۲۴ صندوق درآمد ثابت یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس است که هدف آن کسب بازدهی با ریسک کمتر نسبت به سایر سرمایه‌گذاری‌ها است. این نوع صندوق‌ها عمدتاً در دارایی‌های با درآمد ثابت مانند اوراق قرضه، سپرده‌های بانکی و سایر ابزار‌های مالی با ریسک پایین سرمایه‌گذاری می‌کنند و همواره این نوع صندوق‌ها برای افرادی که به دنبال حفظ سرمایه و کسب درآمد پایدار هستند، گزینه مناسبی به شمار آمده است.

اما در همین شرایط برخی منابع از عدم پرداخت سود ماهیانه خردادماه به طور کامل از سوی برخی از شرکت‌های سرمایه گذاری بورسی از بابت صندوق درآمد ثابت خبر داده‌اند.

در حالی که حمله اسرائیل از بامداد ۲۳ خرداد آغاز شد و در روز سوم تیر ماه بعد از ۱۲ روز نیز جنگ خاتمه یافت، اما برخی از شرکت‌های کارگزاری بورسی رقمی کمتر از آن چه باید پرداخت می‌شد را به عنوان سود خرداد ماه واریز کرده‌اند و عجیب این که در این باره حتی توضیح نیز ارائه نکردند.

ناگهان صندوق‌ها سود کامل را پرداخت نکردند

این در حالی است که با توجه به سیاست انقباضی بانک مرکزی نسبت به بهره سپرده بانکی و کاهش سود سپرده‌های بلندمدت ویژه یک ساله به ۲۰.۵ درصد، بسیاری از سرمایه‌گذاران جهت دریافت سود ثابت دوره‌ای به دنبال بازاری با بازدهی نزدیک به نرخ تورم و ریسک پایین بودند و اتفاقا این سرمایه گذاران با همین تضمین به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت رفته‌اند و بسیاری از شرکت‌های بورسی نیز تاکید داشته‌اند که این «صندوق درآمد ثابت» بهترین جایگزین برای سپرده‌های بانکی هستند که ریسک به شدت پایینی دارند.

بیشتر بخوانید: صندوق درآمد ثابت چیست؟

اما حال در عمل و با اولین فشار وارد شده و در نتیجه جنگ ۱۲ روزه رخ داده، کارگزاران بورسی این صندوق‌ها نه تنها سود ماهیانه را به طور کامل پرداخت نکرده‌اند بلکه حتی در اقدامی عجیب هیچ توضیحی نیز به صاحبان سرمایه‌ها نداده‌اند.

برای نمونه نیز صندوق کارگزاری مفید سود پرداختی را به زیر ۲۳ درصد کاهش داده و این بدان معناست که رسوب پول به عدد قابل توجه رسیده است.
صندوق درآمد ثابت مس عینا سود ماهیانه را پرداخت کرده، اما در مقابل صندوق‌های دیگر نیز همچون کارگزاری مفید دست به چنین رفتاری زده و سود کمتر پرداخت کرده‌اند.
این در حالی است که بعید به نظر می‌رسد این کارگزاری‌ها از سود خود گذشته باشند و احتمالا بدون کسر از سود خود با جبران ضرر خود از جیب سرمایه گذاران، سود کمتر به آنان پرداخت کرده‌اند.

پشت پرده عدم پرداخت سود کامل خرداد از سوی برخی کارگزاری‌ها

در همین حال سید حمید میرمعینی، تحلیل گر و کارشناس بازار سرمایه و بورس هر چند این روند را غیرقانونی ندانسته، اما آن را باعث آسیب جدی به اعتماد سهامداران ارزیابی می‌کند.

حمید میرمعینی در توضیح این روند و این که چطور در شرایطی که سود و مدل سرمایه گذاری این صندوق‌ها تضمینی بوده، اما به ناگاه با کاهش مواجه شده به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: «معمولا صندوق‌های با درآمد ثابت باید سود تضمین شده و ثابتی را تحت هر شرایطی به سرمایه گذاران صندوق‌ها پرداخت کنند؛ اما طبق مقرراتی که بر این صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت وجود دارد، هم بازارگردان وجود دارد و هم به لحاظ نقدشوندگی باید دقیقا مشابه نقدشوندگی سیستم بانکی باشد و سود‌ها تضمین شده باشد.»

این تحلیل گر بازار سرمایه، اما در توضیح این که چطور صندوق‌های با سود تضمینی به ناگاه سود را کامل پرداخت نکردند نیز به اقتصاد ۲۴ گفت: «اما به یک دلیل عمده که گویا جزو دستور العمل بوده؛ گویا این صندوق‌ها مجاز بوده‌اند که بخشی از سرمایه خود را تا ۵ درصد در نماد‌های سهام سرمایه گذاری کنند، چون این نماد‌های سرمایه گذاری سهام دچار ریزش شده و کاهش یافته‌اند پس بنابراین طبق اصول و مقررات حاکم بر این صندوق‌ها باید ذخیره کاهش ارزش بگیرند و همین نیز باعث شده است که بخشی از سود این صندوق‌های درآمد ثابت از بابت همین مساله کاهش پیدا کند.
از سوی دیگر نیز اگر آن سود سرمایه گذاری درآمد ثابت‌ها افزایش می‌یافت این سود به همان دارندگان آن واحد‌های صندوق‌ها تعلق می‌گرفت؛ بنابراین می‌توان گفت هیچ کار غیرقانونی در این صندوق‌ها انجام نشده و می‌توان این طور گفت که در نهایت این کارگزاری‌ها بر اساس اصول و مقرراتی که حاکم است عمل می‌کنند.»

وی اما در ادامه به بحران‌ها و مشکلات پس از این کاهش سود اشاره کرده و گفت: «اما به هر حال باید بپذیریم که این مساله نشان داد که این صندوق‌های با درآمد ثابت، برخلاف همه تبلیغات، ریسک فری یا بدون ریسک نیستند و به هر حال درصدی از ریسک درباره این صندوق‌ها نیز حاکم است و این در محاسبات و ملاحضات بازار‌های مالی ایران حتما لحاظ خواهد شد و در ارزش گذاری این صندوق‌ها تاثیر دارد. چنان چه همین مورد درباره نحوه عملکرد ناظران و کارگزاران این صندوق‌ها به عنوان تجربه‌ای که اتفاق افتاده در مقررات گذاری این صندوق‌ها حتما در آینده تجدید نظر خواهد شد.»

میرمعینی در ادامه نیز افزود: «فعلا با توجه به شرایط جنگی که وجود داشته و تحت شرایط خاص موجود، دستکم روند رخ داده می‌تواند توجیه پذیر باشد.»

صندوق‌هایی با وعده سود تضمینی، اما بدون تضمین

این کارشناس بازار سرمایه هم چنین به این مساله نیز اشاره می‌کند که وقتی مدام از تضمینی و قطعی بودن سود یک صندوق گفته می‌شود و به سرمایه گذار شرایط دیگر توضیح داده نمی‌شود، امکان چنین اتفاقاتی می‌تواند به بدبینی سرمایه گذاران بورسی نیز منجر شود.

وی به اقتصاد ۲۴ توضیح داد: «تا زمانی که این تجربیات رخ نداده بود عیار این نقدشوندگی و تضمینی که مدیریت این صندوق‌های درآمد ثابت مدعی آن بودند مشخص نبود؛ اما اکنون کاملا مشخص شده که این صندوق‌ها هم به لحاظ نقدشوندگی ممکن است دچار مشکل شوند و هم به لحاظ ایفای تعهدات خود در پرداخت سود ثابت ممکن است دچار بحران شوند، بنابراین این موارد قطعا در آینده سرمایه گذاری صندوق‌های ثابت درآمد و حتی صندوق‌های دیگر از جمله صندوق‌های سهامی و صندوق‌های دیگر، نیز تاثیرگذار خواهد بود.»

توضیحات حمید میرمعینی به عنوان کارشناس و تحلیل گر بازار سرمایه به خوبی نشان می‌دهد که هر چند آن چه در پرداخت سود خرداد ماه برخی از «صندوق‌های درآمد ثابت بورسی» رخ داده را نمی‌توان تخلف و تخطی از قانون دانست، اما دستکم چندین بحران جدی را به رخ می‌کشد.

بیشتر بخوانید: نقشه نجات بورس در شرایط جنگی/ بررسی راهکار‌های عبور بازار سرمایه از بحران اخیر

نخست این که گویا مساله سود تضمینی در«صندوق درآمد ثابت» با اولین تلنگر و فشار برباد شده و دیگر این که دستکم چندین کارگزاری خاص بورسی همچون کارگزاری مفید، بدون پذیرش مسئولیت خود در قبال سرمایه گذاران و احتمالا گذشتن از سود خود حتی به اندازه نیم درصد، زیر میز تضمینی بودن سود زده و آن را برای ماه خرداد کاهش داده‌اند.

از سوی دیگر با توجه به ادامه جنگ دستکم تا روز سوم تیر و روند قرمز شدن دیوار سرخ بورس، این شائبه وجود دارد که این روند در ماه‌های دیگر نیز تکرار شود.

مساله این است که قول همان چیزی است که باید همیشه به آن وفادار ماند و تضمین نیز یعنی در هر شرایطی باید بر روی آن پافشاری کرد اما گویا برخی کارگزاران بورسی معنای تضمین در هر شرایطی را فراموش کرده و به نفع تفسیر می‌کنند.

از سوی دیگر تماس‌های سرمایه گذاران برای دریافت هر توضیحی از کارگزاری‌ها و به خصوص کارگزاری مفید تاکنون بی نتیجه باقی مانده و تنها به آنان وعده داده شده که کارشناس کارگزاری برای توضیحات تماس خواهد گرفت، اما تا زمان تنظیم این گزارش دستکم تماسی گرفته نشده است.
تکرار این روند، عدم پاسخگویی، عدم شفافیت و هم چنین بی خبر نگه داشتن سرمایه گذاران از آن چه اکنون در حال وقوع است از جمله مواردی است که باید کارگزاران بورسی هر چه سریع‌تر برای آن چاره ای بیاندیشند.