وظایف و اختیارات سازمان تعزیرات حکومتی در کنترل قیمت‌ها چیست؟

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: «سازمان تعزیرات حکومتی یکی از نهاد‌های نظارتی و قضایی در کشور است که نقش مهمی در کنترل قیمت‌ها، جلوگیری از تخلفات اقتصادی و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان ایفا می‌کند.

سازمان تعزیرات حکومتی چیست؟

سازمان تعزیرات حکومتی نهادی شبه‌قضایی و وابسته به قوه مجریه است که با هدف رسیدگی سریع و قاطع به تخلفات اقتصادی، بهداشتی و صنفی تشکیل شده است. این سازمان مسئول رسیدگی به تخلفاتی مانند گران‌فروشی، کم‌فروشی، احتکار، تقلب، عدم درج قیمت، عرضه خارج از شبکه و تخلفات مربوط به بهداشت عمومی و دارو است. سازمان تعزیرات حکومتی در چارچوب قوانین و با همکاری سایر نهاد‌های نظارتی از جمله وزارت صمت، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و دستگاه‌های بازرسی، به کنترل بازار و حمایت از حقوق مصرف‌کننده می‌پردازد. صدور حکم جریمه، تعطیلی واحد متخلف و رسیدگی فوری به شکایات مردمی از جمله ابزار‌هایی است که این سازمان برای حفظ نظم اقتصادی و جلوگیری از بی‌ثباتی در بازار در اختیار دارد.

تاریخچه تاسیس سازمان تعزیرات حکومتی

سازمان تعزیرات حکومتی نخستین‌بار در سال ۱۳۶۲ و در میانه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، با هدف مقابله با اخلال در نظام توزیع کالا‌های اساسی و جلوگیری از احتکار و گران‌فروشی شکل گرفت. در آن دوران، برای کنترل بازار و تأمین منافع عمومی، کمیته‌هایی با محوریت وزارت کشور مسئول رسیدگی به این تخلفات بودند. با گذشت زمان و افزایش نیاز به ساختاری منسجم‌تر، این کمیته‌ها در قالب مصوبات قانونی، به سازمانی مستقل با عنوان «سازمان تعزیرات حکومتی» تبدیل شدند تا با اختیارات مشخص، روند نظارت و برخورد با تخلفات صنفی، اقتصادی و بهداشتی را سامان‌دهی و تسریع کنند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره سازمان هدفمندسازی یارانه ها/ وظایف، عملکرد و چالش‌ها

این سازمان در سال ۱۳۷۳ با تصویب هیئت وزیران و در چارچوب قانون تعزیرات حکومتی، به‌صورت رسمی تأسیس شد. هدف از ایجاد این سازمان، برخورد سریع و مؤثر با تخلفات اقتصادی، بهداشتی و صنفی و همچنین سامان‌دهی رسیدگی به جرائم مربوط به نظم بازار و حقوق مصرف‌کننده بود. پیش از تأسیس این سازمان، رسیدگی به چنین تخلفاتی بر عهده محاکم قضایی بود که به دلیل حجم بالای پرونده‌ها، روند بررسی طولانی و پرهزینه‌ای داشت. با تشکیل سازمان تعزیرات حکومتی، فرآیند رسیدگی به تخلفات اقتصادی شکل تخصصی‌تری به خود گرفت و ساختاری مستقل و متمرکز برای نظارت و برخورد با متخلفان در حوزه‌های مختلف مانند گران‌فروشی، احتکار، کم‌فروشی و تخلفات دارویی و درمانی ایجاد شد. این سازمان از زمان تأسیس تاکنون، به عنوان یکی از بازو‌های اجرایی دولت در کنترل بازار و صیانت از حقوق مردم فعالیت می‌کند.

قانون تعزیرات حکومتی

قانون تعزیرات حکومتی مجموعه‌ای از مقررات است که به‌منظور مقابله با تخلفات اقتصادی، صنفی، بهداشتی و خدماتی تدوین شده و هدف آن حفظ نظم، سلامت اقتصادی، جلوگیری از گران‌فروشی، احتکار، کم‌فروشی، قاچاق کالا و تخلفات صنفی و اداری است. این قانون نخستین بار در ۲۳ اسفند ۱۳۶۷ به صورت مصوبه‌ی موقت از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید و پس از آن چندین بار مورد اصلاح قرار گرفت. این قانون شامل ۵۶ ماده و ۶ فصل مختلف است که موارد مهمی را در خصوص تعزیرات حکومتی در کشور تعریف می‌کند. این قوانین شامل فصل‌های زیر است:

• فصل اول: به انواع تخلفات و مجازات‌های مرتبط با آنها پرداخته شده و تعاریفی از تخلفاتی، چون کم‌فروشی، تقلب، احتکار، عدم درج قیمت کالا و خدمات، پنهان‌کاری یا امتناع از عرضه، صدور فاکتور نادرست، نداشتن پروانه کسب یا بهره‌برداری، فروش اجباری کالا به همراه کالای دیگر و همچنین خودداری واحد‌های عمده‌فروشی از اعلام موجودی ارائه شده است.

• فصل دوم: به تخلفات مرتبط با بخش دولتی اختصاص دارد و موارد مربوط به عملکرد دستگاه‌های اجرایی را بررسی می‌کند.

• فصل سوم و چهارم: در فصول سوم و چهارم، ساختار تشکیلاتی تعزیرات حکومتی در بخش‌های دولتی و غیردولتی تشریح شده و نحوه شکل‌گیری و عملکرد این نهاد‌ها توضیح داده می‌شود.

• فصل پنجم: اصلاحات قانون نظام صنفی را مورد بررسی قرار می‌دهد.

• فصل ششم: این فصل نیز به مواردی دیگر از جمله مقررات عمومی و مقررات اجرائی اشاره می‌کند.

بر اساس این قانون، سازمان تعزیرات حکومتی به‌عنوان مرجع رسیدگی به تخلفات معرفی شده و با همکاری نهاد‌هایی مانند وزارت صمت، سازمان حمایت، وزارت بهداشت و نیروی انتظامی، مسئول رسیدگی و صدور رأی در مورد تخلفات مربوط به بازار، کالا و خدمات است. این قانون به دولت اختیار می‌دهد تا با متخلفانی که به‌صورت غیرقانونی در بازار اخلال ایجاد می‌کنند، برخورد حقوقی و قضایی سریع و بازدارنده داشته باشد.

در قالب این قانون، جریمه‌هایی مانند تعطیلی واحد صنفی، جریمه نقدی، ضبط کالا و حتی حبس در موارد خاص برای متخلفان در نظر گرفته شده است. قانون تعزیرات حکومتی یکی از ابزار‌های مهم دولت در تنظیم بازار و حمایت از حقوق مصرف‌کننده به شمار می‌رود. 

وظایف سازمان تعزیرات حکومتی چیست؟

وظایف سازمان تعزیرات حکومتی شامل مجموعه‌ای از اقدامات نظارتی، اجرایی و شبه‌قضایی است که با هدف حفظ نظم اقتصادی، حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و مقابله با تخلفات صنفی، اقتصادی، بهداشتی و دارویی انجام می‌شود. از مهم‌ترین وظایف این سازمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. رسیدگی به تخلفات اقتصادی: مانند گران‌فروشی، کم‌فروشی، احتکار، تقلب، عرضه خارج از شبکه، عدم درج قیمت، فروش اجباری و سایر موارد مشابه که باعث اخلال در نظام توزیع و قیمت‌گذاری می‌شود.

۲. جرایم قاچاق کالا و ارز: سازمان تعزیرات حکومتی در حوزه مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز حضوری فعال و مؤثر دارد. این سازمان با مشارکت نهاد‌های امنیتی، انتظامی و دستگاه‌های ذی‌ربط، در شناسایی شبکه‌های قاچاق و برخورد قانونی با متخلفان اقدام می‌کند. رسیدگی به پرونده‌های قاچاق به‌دلیل اثرات مخرب آن بر اقتصاد کشور و همچنین خطر ورود کالا‌های زیان‌آور و غیرمجاز، از اولویت‌های این نهاد محسوب می‌شود. سازمان تعزیرات با تقویت سازوکار‌های نظارتی و گسترش همکاری‌های بین‌دستگاهی، در تلاش است تا فضای فعالیت قاچاقچیان را محدود کرده و از ورود کالا‌های غیرقانونی به کشور جلوگیری کند. 

۳. برخورد با تخلفات صنفی: از جمله نداشتن پروانه کسب، فعالیت خارج از ضوابط صنفی، صدور فاکتور‌های غیرقانونی یا عدم صدور فاکتور و دیگر تخلفات مربوط به اصناف و واحد‌های تولیدی و خدماتی.

۴. مبارزه با تخلفات بهداشتی و دارویی: رسیدگی به تخلفات واحد‌های درمانی، داروخانه‌ها، بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی در زمینه‌هایی مانند دریافت هزینه‌های غیرقانونی، خدمات ناقص یا غیرمجاز، و گران‌فروشی در دارو و تجهیزات پزشکی.

۵. اجرای احکام و صدور آرای قضایی: سازمان تعزیرات حکومتی با داشتن شعب رسیدگی‌کننده، احکام لازم در مورد متخلفان را صادر کرده و در موارد لزوم اقدام به جریمه، توقیف کالا، تعطیلی واحد صنفی یا ارجاع پرونده به مراجع قضایی می‌کند.

۶. همکاری با نهاد‌های نظارتی و بازرسی: این سازمان به‌صورت مستمر با دستگاه‌هایی نظیر وزارت صمت، سازمان حمایت، اتاق اصناف، سازمان غذا و دارو و تعزیرات استانی در جهت اجرای مؤثر قوانین همکاری می‌کند.

۷. پیشگیری از وقوع تخلفات تعزیراتی: سازمان تعزیرات حکومتی، علاوه بر برخورد با تخلفات، نقش مؤثری در پیشگیری از بروز آنها ایفا می‌کند. این نهاد با اجرای برنامه‌هایی همچون اطلاع‌رسانی عمومی و آگاه‌سازی اصناف و شهروندان نسبت به قوانین و مقررات موجود، سعی دارد زمینه ارتکاب تخلف را کاهش دهد. همچنین، برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی از دیگر اقدامات این سازمان است که با هدف ارتقای دانش حقوقی فعالان اقتصادی و آشنایی مصرف‌کنندگان با حقوق و وظایفشان انجام می‌شود.

در مجموع، سازمان تعزیرات حکومتی به‌عنوان یکی از بازو‌های اجرایی دولت در حوزه مقابله با تخلفات اقتصادی و حفظ تعادل در بازار، نقش بسیار مهمی در پایداری نظم اجتماعی و اقتصادی ایفا می‌کند.

نحوه ثبت شکایت در سازمان تعزیرات حکومتی چگونه است؟

برای ثبت شکایت در سازمان تعزیرات حکومتی، افراد می‌توانند در صورت مشاهده تخلفاتی مانند گران‌فروشی، کم‌فروشی، احتکار، تقلب، عرضه خارج از شبکه، تخلفات دارویی، بهداشتی و صنفی، شکایت خود را از طریق روش‌های زیر دنبال کنند:

۱. ثبت شکایت اینترنتی

شاکیان می‌توانند با مراجعه به سامانه جامع سازمان تعزیرات حکومتی به نشانی: tazirat.gov.ir وارد بخش «ثبت شکایت» شده و پس از درج اطلاعات مورد نیاز، نوع تخلف و اطلاعات واحد متخلف، شکایت خود را ثبت کنند. شماره پیگیری نیز به شاکی داده می‌شود تا از روند بررسی مطلع شود.

۲. تماس تلفنی با سامانه ۱۳۵

سازمان تعزیرات، سامانه تلفنی ۱۳۵ را برای ثبت گزارشات مردمی فعال کرده است. افراد می‌توانند با تماس با این شماره، تخلفات را به‌صورت شفاهی اعلام و پیگیری کنند.

۳. مراجعه حضوری به شعب تعزیرات

در صورتی که فرد مایل به ثبت شکایت حضوری باشد، می‌تواند به ادارات کل تعزیرات حکومتی در استان‌ها یا شعب شهرستانی مراجعه کرده و با ارائه مدارک و مستندات، شکایت خود را ثبت کنند.

۴. از طریق اپلیکیشن یا پیام‌رسان‌ها

در برخی استان‌ها و شهرها، سامانه‌های پیام‌رسانی (مانند روبیکا یا ایتا) یا اپلیکیشن‌هایی محلی نیز برای ثبت سریع گزارش‌ها فعال هستند که اطلاعات آنها از طریق اداره تعزیرات همان منطقه اعلام می‌شود.