همه چیز درباره پایگاه هوایی بگرام افغانستان

اقتصاد۲۴- پایگاه هوایی بگرام، نامی است که بار‌ها در اخبار بین‌المللی و به‌ویژه تحولات افغانستان شنیده‌ایم. این پایگاه در سال ۲۰۲۱ و پس از خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان، به دست طالبان افتاد و همین موضوع بار دیگر آن را به تیتر اصلی رسانه‌ها تبدیل کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده، در تازه‌ترین موضع‌گیری خود تهدید کرده است که اگر طالبان این پایگاه را به آمریکا بازنگرداند، «اتفاقات بدی خواهد افتاد». او حتی تأکید کرده که پایگاه بگرام تنها یک ساعت با مراکز هسته‌ای چین فاصله دارد و از اهمیت راهبردی آن سخن گفته است. اما پایگاه هوایی بگرام چه پیشینه‌ای دارد، کجاست و چرا تا این اندازه اهمیت پیدا کرده است؟

پایگاه هوایی بگرام کجاست؟

پایگاه هوایی بگرام در ۶۹ کیلومتری شمال کابل، پایتخت افغانستان، قرار گرفته است. این موقعیت جغرافیایی باعث می‌شود که بگرام نه تنها دسترسی سریع به کابل و مناطق مرکزی افغانستان داشته باشد، بلکه به دلیل نزدیکی به مرز‌های چین و آسیای میانه، یک موقعیت راهبردی بی‌نظیر برای عملیات‌های نظامی باشد. همین موقعیت ویژه، این پایگاه را به یکی از مهم‌ترین مراکز نظامی آمریکا و ناتو در طول دو دهه حضورشان در افغانستان تبدیل کرد.

بیشتر بخوانید: هشدار ترامپ به طالبان برای بازپس‌گیری پایگاه هوایی بگرام

پیشینه تاریخی پایگاه هوایی بگرام

پایگاه هوایی بگرام در دهه ۱۹۵۰ میلادی با کمک شوروی سابق ساخته شد. در ابتدا هدف از ساخت آن، تقویت زیرساخت‌های نظامی افغانستان در دوران جنگ سرد بود. اما با گذشت زمان، این پایگاه بار‌ها میان قدرت‌های مختلف دست‌به‌دست شد. در دهه ۱۹۸۰ و در جریان جنگ افغانستان با شوروی، بگرام پایگاه اصلی نیرو‌های شوروی بود. پس از خروج شوروی، این پایگاه در دهه ۱۹۹۰ به صحنه نبرد میان گروه‌های داخلی افغانستان تبدیل شد و در نهایت با حمله ایالات متحده پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، تحت کنترل ارتش آمریکا درآمد.

نقش پایگاه هوایی بگرام در جنگ آمریکا و افغانستان

پس از حمله آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱، پایگاه هوایی بگرام به مرکز فرماندهی اصلی عملیات نظامی تبدیل شد. این پایگاه امکاناتی گسترده داشت؛ از باند‌های پرواز بزرگ برای هواپیما‌های جنگی و ترابری گرفته تا زندان‌هایی که بار‌ها به دلیل نقض حقوق بشر مورد انتقاد قرار گرفت. بسیاری از عملیات‌های مهم علیه طالبان و القاعده از همین پایگاه برنامه‌ریزی و اجرا می‌شد. در واقع، بگرام قلب تپنده حضور نظامی ایالات متحده در افغانستان بود و به همین دلیل در حافظه تاریخی مردم این کشور جایگاهی پررنگ دارد.

خروج نیرو‌های آمریکایی و سقوط پایگاه هوایی بگرام

در ژوئیه ۲۰۲۱، ایالات متحده بدون اطلاع قبلی به نیرو‌های افغان، به‌طور ناگهانی پایگاه هوایی بگرام را تخلیه کرد. این اقدام، ضربه‌ای سنگین به ارتش افغانستان وارد کرد؛ چرا که این کشور یکی از مهم‌ترین مراکز لجستیکی و نظامی خود را از دست داد. چند هفته بعد، با پیشروی سریع طالبان، پایگاه به دست آنها افتاد. این اتفاق یکی از نشانه‌های اصلی فروپاشی دولت افغانستان و سقوط کابل بود. خروج ناگهانی آمریکا از بگرام، بار‌ها مورد انتقاد سیاستمداران آمریکایی از جمله دونالد ترامپ و جو بایدن قرار گرفته است.

اهمیت راهبردی پایگاه هوایی بگرام

پایگاه هوایی بگرام تنها یک مرکز نظامی معمولی نیست؛ این پایگاه به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، دسترسی به چین، ایران، پاکستان و آسیای میانه را ممکن می‌سازد. همین ویژگی، آن را به نقطه‌ای کلیدی برای کنترل تحولات منطقه‌ای تبدیل کرده است. ترامپ در سخنان اخیر خود نیز تأکید کرد که این پایگاه تنها یک ساعت با مراکز حساس هسته‌ای چین فاصله دارد؛ موضوعی که اهمیت بگرام را در معادلات جهانی دوچندان می‌کند. از نگاه تحلیلگران، کنترل بگرام برای آمریکا نه تنها به معنای نفوذ در افغانستان بلکه اهرمی برای فشار بر قدرت‌های بزرگ آسیایی مانند چین و روسیه محسوب می‌شود.

پایگاه هوایی بگرام در دوران طالبان

پس از تصرف بگرام توسط طالبان، این گروه از آن به عنوان یک نماد پیروزی یاد می‌کند. طالبان تلاش کرده از زیرساخت‌های باقی‌مانده برای مقاصد خود استفاده کند؛ هرچند بخش بزرگی از تجهیزات پیشرفته یا توسط نیرو‌های آمریکایی تخریب شد یا به جا‌های دیگر منتقل گردید. با این حال، حضور طالبان در بگرام نشان‌دهنده تغییر بزرگ در موازنه قدرت افغانستان است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که چین و روسیه نیز علاقه‌مند به همکاری با طالبان برای بهره‌برداری از موقعیت راهبردی این پایگاه هستند.