پاشنه آشیل جنگنده اف ۳۵ چیست؟

اقتصاد۲۴- ریشه این بحران به چند دهه قبل، در رقابت سخت دو غول سازنده موتور‌های جت برمی‌گردد. رقابتی به نام «جنگ بزرگ موتور» که در آن دو شرکت بزرگ جنرال الکتریک (GE) و پرت‌اند ویتنی (Pratt & Whitney) وارد نبردی تمام‌عیار شدند.

در اواخر دهه ۱۹۸۰، نیروی هوایی آمریکا پروژه‌ای جدید را برای ساخت جنگنده نسل پنجم آغاز کرد. در این برنامه، دو موتور PW YF۱۱۹ از پرات‌اند ویتنی و موتور GE YF۱۲۰ از جنرال الکتریک رقابتی دشوار را شروع کردند.

دو موتور با دو فلسفه متفاوت

موتور YF۱۱۹ سبک‌تر، ساده‌تر و ارزان‌تر بود، اما موتور YF۱۲۰ فناوری پیشرفته‌تری داشت و از نظر عملکرد، به‌ویژه در پرواز مافوق صوت بدون پس‌سوز، بسیار برتر بود. در کمال شگفتی، نیروی هوایی آمریکا در تصمیمی محافظه‌کارانه، ترکیب F-۲۲ با موتور Pratt & Whitney F۱۱۹ را انتخاب کرد.

برخی از مهندسان بعد‌ها گفتند موتور YF۱۲۰ یک «موتور واقعی نسل پنجم» بود، در حالی که موتور انتخاب‌شده پرت‌اند ویتنی تفاوت چندانی با نسل قبل نداشت و فقط در ظاهر به‌روزشده بود.

با آغاز پروژه جنگنده «اف ۳۵» در دهه ۲۰۰۰، رقابت تازه‌ای میان همان دو شرکت شکل گرفت و هر دو موتور‌هایی بر اساس طرح‌های قدیمی خود ارائه کردند.

بیشتر بخوانید:ایران بیشتر به سوخو ۳۵ نیاز دارد یا سوخو ۳۴؟

برای چند سال هر دو پروژه هم‌زمان پیش رفتند، اما در سال ۲۰۱۱ دولت آمریکا طرح GE/Rolls-Royce F۱۳۶ را لغو کرد و انحصار کامل موتور «اف ۳۵» به دست Pratt & Whitney افتاد. به این ترتیب، «جنگ بزرگ موتور» با پیروزی شرکتی که موتور ضعیف‌تری داشت، رسماً پایان یافت.

میلیارد‌ها دلار برای جبران اشتباه

اکنون پس از گذشت دو دهه، ضعف‌های طراحی F۱۳۵ بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است. بر اساس گزارش پنتاگون، نیروی هوایی آمریکا مجبور است ۳ میلیارد دلار برای رفع مشکلات موتور و اجرای برنامه Engine Core Upgrade (ECU) هزینه کند که شاید از هزینه‌ای که ساخت یک موتور بهتر در ابتدا نیاز داشت، بیشتر شود.

پروژه ارتقای ECU قرار است توان موتور را افزایش دهد و مصرف سوخت و حرارت را کاهش دهد، اما کارشناسان هشدار داده‌اند این فقط یک «راه‌حل موقت» است. اگر موتور جدیدی توسعه نیابد، «اف ۳۵» برای سال‌های آینده با محدودیت عملکردی روبه‌رو خواهد بود.