از اکو تا اکوپل/ بازگشت اکو پس از ۱۵ سال با تأکید بر ضرورت همگرایی و احیای همکاری‌های منطقه‌ای

اقتصاد۲۴- پس از سال‌ها رکود در روابط منطقه‌ای، برگزاری چهارمین اجلاس وزیران کشور عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در تهران را می‌توان نمادی از بازگشت دیپلماسی منطقه‌گرایی و احیای نهاد‌های همکاری شرقی دانست؛ سازمانی که با هدف گسترش همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و فرهنگی میان کشور‌های آسیای مرکزی، قفقاز، خلیج فارس و شبه‌قاره شکل گرفت، اما سال‌ها زیر سایه بحران‌های سیاسی، جنگ‌ها و رقابت‌های ژئوپلیتیک کم‌رمق شده بود.

اکنون، در شرایطی که معادلات جهانی در حال دگرگونی است و قدرت‌های بزرگ بیش از گذشته درگیر منافع خود در منطقه‌اند، تکیه بر سازوکار‌های بومی همکاری برای کشورهایی، چون ایران، ترکیه، پاکستان و جمهوری‌های آسیای مرکزی به ضرورتی راهبردی بدل شده است. تداوم بحران‌های امنیتی، افزایش مهاجرت‌های غیرقانونی، چالش‌های زیست‌محیطی و بلایای طبیعی، همگی نشان می‌دهد که منطقه بدون هم‌افزایی و گفت‌وگوی ساختاری قادر به حل مشکلات خود نخواهد بود. در چنین بستری، نشست اخیر اکو نه‌فقط یک رویداد اداری، بلکه بیانیه‌ای سیاسی در حمایت از چندجانبه‌گرایی منطقه‌ای است؛ تلاشی برای احیای ظرفیت‌های فراموش‌شده در حوزه‌های امنیت، اقتصاد و دیپلماسی شهری. حضور رئیس‌جمهور در کنار وزیران کشور و طرح ابتکاراتی همچون «پلیس اکو»، «اکوویزا» و «شهر‌های هوشمند اکو» نشان می‌دهد که ایران می‌کوشد این سازمان را از سطح گفت‌و‌گو‌های نمادین به مرحله همکاری‌های عملی و نهادمند ارتقا دهد.

 چهارمین اجلاس وزیران کشور عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) دیروز با حضور «مسعود پزشکیان»، رئیس‌جمهور کشورمان در سالن اجلاس سران کشور‌های اسلامی برگزار شد. در این نشست وزیران و مقامات ارشد کشور‌های عضو شامل جمهوری اسلامی پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، ازبکستان و جمهوری اسلامی ایران، همچنین دبیرکل اکو و نمایندگان عمان و عراق به عنوان میهمان شرکت داشتند. محور‌های اصلی این نشست، علاوه بر موضوعات امنیتی، انتظامی و مرزی، به همکاری‌های اقتصادی، شهری و دیپلماسی مرزی اختصاص داشت؛ موضوعی که با حضور استانداران و شهرداران کشور‌ها و طرح ایده‌هایی نظیر خواهرخواندگی شهر‌ها و تبادل تجربیات شهری، رنگ و بوی تازه‌ای به همکاری‌های منطقه‌ای داد.

اکو نیازمند زیرساخت‌های توسعه و امنیت است

در آغاز نشست، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، با تأکید بر اهمیت احیای نشست اکو پس از سال‌ها وقفه، آن را نشانه اراده جمعی کشور‌های عضو برای تقویت همکاری‌ها دانست و گفت: «وزارتخانه‌های کشور از ارکان کلیدی توسعه اقتصادی و تأمین امنیت هستند و نقش بی‌بدیلی در تحکیم بستر‌های مشترک و پایدار منطقه‌ای دارند». او با اشاره به ضرورت همکاری در حوزه‌های انتظامی و امنیتی افزود: «مبارزه با قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، تروریسم و جرایم سازمان‌یافته فقط از طریق هماهنگی و چارچوب‌های چندجانبه قابل تحقق است». پزشکیان همچنین خواستار تسریع در تشکیل پلیس منطقه‌ای اکو یا «اکوپل» شد و نبود آن را «خلأ بزرگ امنیتی» برای منطقه خواند. 

بیشتر بخوانید:خشم کیهان از جمله پزشکیان درباره گرسنگی مردم

رئیس‌جمهور در ادامه به بحران‌های منطقه‌ای اشاره کرد و گفت: «بزرگ‌ترین اشغال قرن و فجیع‌ترین نسل‌کشی در غرب آسیا در حال وقوع است. جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه وجدان جهانی را به چالش کشیده است و کشور‌های منطقه باید با معماری امنیتی درون‌زا و توسعه‌گرا، در برابر مداخلات خارجی ایستادگی کنند». پزشکیان همچنین سازمان اکو را «پلی برای اتصال ملت‌های منطقه» توصیف کرد و از تدوین چشم‌انداز ۲۰۳۵ اکو خبر داد که به گفته او: «نویدبخش آینده‌ای روشن برای همگرایی اقتصادی و امنیتی کشور‌های عضو» خواهد بود.

 طرح‌های جدید ایران برای همگرایی منطقه‌ای

در ادامه اجلاس، «اسکندر مؤمنی»، وزیر کشور ایران، با اشاره به تهاجم اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی، آن را عاملی برای «انسجام ملی و مقاومت مردم ایران» توصیف کرد و گفت: «دولت و ملت ایران هیچ‌گاه آغازگر جنگ نبوده‌اند، اما در برابر تجاوز دشمنان با اتحاد و مقاومت ایستاده‌اند». او با انتقاد از جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه افزود: «امروز بیش از هر زمان دیگری اعضای اکو نیازمند همدلی و همگرایی‌اند. همکاری‌های جمعی در قالب سازمان‌هایی مانند اکو می‌تواند پایه‌گذار امنیت پایدار و توسعه منطقه‌ای باشد». مؤمنی ضمن تشریح ابتکارات جدید ایران در حوزه همکاری‌های منطقه‌ای، پیشنهاد کرد سازوکار لغو روادید میان کشور‌های عضو (ECO Visa) و شناسایی متقابل گواهینامه‌های رانندگی (ECO DP) به اجرا درآید تا تسهیل سفر و تبادلات اقتصادی، گردشگری و فرهنگی فراهم شود.

او همچنین با تأکید بر ضرورت شکل‌گیری پلیس منطقه‌ای اکو (ECO Pol) گفت: «مبارزه مؤثر با تروریسم و جرائم فراملی مستلزم تبادل سریع اطلاعات، آموزش نیرو‌های متخصص و استفاده از فناوری‌های نوین است». وزیر کشور در بخش دیگری از سخنان خود، از پروژه مشترک «شهر‌های هوشمند اکو» (ECO Smart Cities) به عنوان راهبردی برای همکاری میان کلان‌شهر‌های عضو یاد کرد و آن را ابزاری برای ارتقای کیفیت زندگی شهری، مدیریت هوشمند و توسعه پایدار دانست.

 چالش‌های مشترک منطقه

مؤمنی با اشاره به میزبانی ایران از میلیون‌ها پناهنده افغان، تأکید کرد: «با وجود تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، ایران همچنان تلاش کرده شرایط زندگی، آموزش و درمان مناسبی برای پناهندگان فراهم کند». او همچنین به لزوم کنترل هوشمند مرزها، مقابله با قاچاق کالا و انسان و ساماندهی تردد‌های بین‌المللی اشاره کرد و خواستار استفاده از «سامانه‌های اپتیکی و الکترونیکی مشترک برای نظارت دقیق بر مرزها» شد. در پایان، وزیر کشور با اشاره به آسیب‌های ناشی از زلزله، سیل و خشک‌سالی در منطقه اکو، بر همکاری مشترک اعضا برای کاهش خطرپذیری و تبادل تجربه در مدیریت بحران تأکید کرد و پیشنهاد داد: «با بهره‌گیری از ظرفیت مراکزی همچون آپدیم و مرکز مقابله با بلایای طبیعی اکو، دولت‌ها می‌توانند نظام هشدار و امداد مشترک را پایه‌گذاری کنند».

برگزاری چهارمین نشست وزیران کشور اکو در تهران، پس از ۱۵ سال وقفه، نشانه‌ای از بازگشت گفت‌و‌گو‌های منطقه‌ای و تلاش برای تقویت پیوند‌های اقتصادی، امنیتی و انسانی در میان کشور‌های عضو این سازمان است. از تشکیل پلیس منطقه‌ای گرفته تا راه‌اندازی شهر‌های هوشمند اکو و لغو روادید مشترک، مجموعه‌ای از طرح‌های جدید روی میز قرار گرفته که در صورت پیگیری، می‌تواند چهره همکاری‌های منطقه‌ای را دگرگون کند.