سیاست تازه مالیاتی یا آزمون واکنش افکار عمومی؟ | چرا مردم از خبر کسر آنی مالیات از تراکنش‌ها عصبانی شدند؟

اقتصاد۲۴ - دیروز خبر اجرای طرح «کسر آنی مالیات از تراکنش‌های کارت‌خوان» منتشر شد و به سرعت واکنش‌های گسترده‌ای در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را به دنبال داشت. امروز، اما سخنگوی سازمان امور مالیاتی این خبر را تکذیب کرد و آن را محدود به اجرای مالیات بر ارزش افزوده برای حدود ۱۰۰ رستوران لوکس دانست. این تناقض و واکنش شدید مردم، پرسش‌های جدی درباره انگیزه و پیامد‌های چنین سیاست مالیاتی ایجاد کرده است.

تبعات روانی و حساسیت عمومی

انتشار خبر کسر آنی مالیات، حتی قبل از تکذیب رسمی، کافی بود تا موجی از نارضایتی و ترس از «مالیات ناگهانی» در شبکه‌های اجتماعی ایجاد شود. کاربری نوشت: سازمان مالیاتی دیگه برای گرفتن مالیات بر ارزش افزوده ۳ ماه صبر نمیکنه! آخر شب سهمشو از دخل برمیداره!»

کاربر دیگری نوشت: «بی‌جهت نیست که هرجا خرید می‌کنیم صاحب مغازه میگه کارتخوان نداریم و شماره کارت میده».

وضعیت اقتصادی مملکت و اوضاع معیشتی مردم آنقدر روشن است که بیان هر جزئیاتی درباره آن بیشتر از خبر به ذکر مصیبت می‌ماند، در این شرایط که مردم با فشار‌های اقتصادی شدید، تورم بالا و کاهش قدرت خرید مواجه هستند، طبیعی است که هرگونه طرحی که امکان برداشت مستقیم و فوری پول از کارت‌های بانکی را مطرح کند، حساسیت مضاعف ایجاد می‌کند. مسئولان مربوطه نیز به خوبی می‌دانند که در چنین شرایطی نباید بی‌گدار به آب زد و سیاست‌های جدید وضع کرد.

به همین خاطر هم طرح کسر آنی مالیات از تراکش‌های کارتخوان‌ها حتی اگر به شکل گسترده اجرایی نشده باشد، می‌تواند نوعی آزمون واکنش افکار عمومی و زمینه‌چینی برای سیاست‌های مالیاتی آینده تلقی شود.

توضیح رسمی سازمان مالیاتی

آنطور که موحدی بک نظر سخنگوی سازمان امور مالیاتی کشور، تاکید کرده هیچ مالیات جدیدی به خرید‌های روزمره اضافه نمی‌شود. آنچه رخ داده، اجرای تبصره ۱ ماده ۱۷ قانون مالیات بر ارزش افزوده است که بر اساس آن، برخی رستوران‌های لوکس و پردرآمد موظف‌اند همزمان با صدور صورتحساب، مالیات و عوارض ارزش افزوده را به‌صورت علی‌الحساب پرداخت کنند.

به گفته موحدی بک نظر، این مالیات همان مالیات بر ارزش افزوده است که قبلاً بعد از سه ماه پرداخت می‌شد، اما اکنون به صورت برخط و همزمان با تراکنش کسر می‌شود تا شفافیت مالی افزایش یابد و امکان فرار مالیاتی کاهش پیدا کند.

چرا واکنش‌ها شدید بود؟

نکته اصلی، نه میزان مالیات، بلکه مکانیزم کسر آنی است. برداشت مستقیم از کارت مشتری بدون فرصت مدیریت و برنامه‌ریزی مالی، برای بسیاری از مردم نگران‌کننده و تحریک‌آمیز است. حتی با تکذیب رسمی، افکار عمومی هنوز نسبت به این اقدام حساس است، زیرا در شرایط اقتصادی فعلی، اعتماد به سیستم بانکی و مالی محدود است و هرگونه اقدام شتاب‌زده، به سرعت نارضایتی عمومی را برمی‌انگیزد.

نمونه‌های جهانی: مالیات و خدمات عمومی

در کشور‌های اسکاندیناوی و اروپای غربی، مالیات‌ها بسیار بالاست، اما در مقابل، شهروندان خدمات گسترده‌ای مانند آموزش رایگان، درمان کامل، بیمه اجتماعی و رفاه عمومی دریافت می‌کنند. این شفافیت و بازگشت ملموس مالیات به خدمات باعث می‌شود مردم حتی مالیات‌های سنگین را تحمل کنند.

در کشور‌هایی که خدمات عمومی محدود است و اعتماد به دولت پایین، سیاست‌های مشابه می‌تواند به اعتراض‌های عمومی، کاهش مصرف و حتی بحران اجتماعی منجر شود.

پیامد‌های نارضایتی عمومی

کارشناسان هشدار می‌دهند، فشار مالیاتی در شرایط اقتصادی دشوار می‌تواند پیامد‌های جدی اجتماعی داشته باشد: کاهش قدرت خرید، بی‌اعتمادی به نهاد‌های مالی، کاهش فعالیت اقتصادی و اعتراض‌های خیابانی نمونه‌ای از این تبعات است. تجربه تاریخی در ایران و جهان نشان داده که سیاست‌های مالیاتی بدون شفافیت و همراه با خدمات قابل توجه، بیش از آنکه درآمدزا باشد، به بحران اجتماعی تبدیل می‌شوند.

فارغ از تکذیب رسمی، انتشار خبر کسر آنی مالیات، نشان‌دهنده چالش دولت در سیاست‌گذاری مالیاتی و حساسیت بالای افکار عمومی است. در این شرایط هرگونه تغییر در نحوه دریافت مالیات باید شفاف، تدریجی و همراه با ارائه خدمات ملموس باشد تا اعتماد جامعه بیش از این آسیب نبیند.