برنامه غیرمتمرکز یا DApp چیست؟

اقتصاد۲۴ - برنامه‌های غیرمتمرکز برخلاف ظاهر و عملکردشان که شبیه نرم‌افزار‌های سنتی است، برنامه‌هایی هستند که روی شبکه‌ای توزیع‌شده از کامپیوتر‌ها قرار می‌گیرند و هیچ نهاد یا سازمانی بر آنها نظارت ندارد. به عبارت دیگر، DApp‌ها اپلیکیشن‌هایی دیجیتالی هستند که روی بلاک چین ساخته می‌شوند و کنترل آنها در اختیار یک فرد یا سازمان واحد نیست. این برنامه‌ها ممکن است برای اهداف مختلفی مانند امور مالی، بازی، جمع‌آوری آثار هنری، موسیقی، سرگرمی یا رسانه‌های اجتماعی طراحی شوند.

اکثر برنامه‌های غیرمتمرکز متن‌باز (Open Source) هستند و کاربران می‌توانند کد آنها را مشاهده کنند و در صورت تمایل تغییراتی ایجاد کنند. در نتیجه، برنامه‌های غیرمتمرکز شفافیت بیشتری نسبت به برنامه‌های سنتی دارند و امنیت آنها به دلیل توزیع داده‌ها روی شبکه افزایش می‌یابد.

نقش بلاک چین اتریوم در توسعه DApp‌ها

پرکاربردترین بلاک چین برای ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز، اتریوم است. این پلتفرم از قرارداد‌های هوشمند پشتیبانی می‌کند و توسعه‌دهندگان می‌توانند با استفاده از این قرارداد‌ها منطق برنامه را بدون نیاز به یک سرور مرکزی اجرا کنند. برنامه‌های غیرمتمرکز روی اتریوم به سه دسته تقسیم می‌شوند: برنامه‌هایی که برای مدیریت پول هستند، برنامه‌هایی که پول را با رویداد‌های خارجی و دنیای واقعی ادغام می‌کنند و سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز یا DAO.

استفاده از بلاک چین اتریوم مزایای زیادی دارد؛ امنیت بالاتر، مقاومت در برابر حملات سایبری و آپ‌تایم بالاتر برخی از این مزایا هستند. البته این برنامه‌ها با محدودیت‌هایی نیز همراه‌اند؛ وابستگی به مکانیزم اجماع، مصرف بالای انرژی و کندی در صورت افزایش تعداد کاربران از جمله معایب آنهاست.

انواع برنامه‌های غیرمتمرکز

برنامه‌های غیرمتمرکز را می‌توان بر اساس نوع بلاک چین آنها به سه دسته تقسیم کرد.

بیشتر بخوانید: فروش اقلام دنیای واقعی به‌عنوان NFT چگونه امکان‌پذیر است؟

نوع اول شامل برنامه‌هایی است که بلاک چین مخصوص به خود دارند؛ بیت کوین یکی از نمونه‌های شناخته‌شده است و می‌توان آن را اولین برنامه غیرمتمرکز دانست.

نوع دوم برنامه‌هایی هستند که از بلاک چین برنامه‌های نوع اول استفاده می‌کنند و برای تعامل با آنها معمولاً نیاز به توکن مخصوص دارند. به عنوان مثال، پروتکل اومنی (Omni) روی بلاک چین بیت کوین ایجاد شده و امکان معامله مستقیم دارایی‌ها بدون واسطه را فراهم می‌کند.

نوع سوم برنامه‌هایی هستند که از پروتکل‌های برنامه‌های نوع دوم بهره می‌برند. نمونه‌ای از این دسته، شبکه SAFE است که شبکه‌ای غیرمتمرکز برای ذخیره‌سازی داده و ایجاد وب‌سایت‌ها و برنامه‌های مقاوم در برابر سانسور ارائه می‌دهد. این شبکه توکن بومی خود، سیف کوین (SafeCoin)، را از طریق پروتکل اومنی ایجاد کرده است.

ساختار برنامه غیرمتمرکز

ساختار DApp‌ها مشابه برنامه‌های وب است و شامل دو بخش اصلی فرانت‌اند و بک‌اند می‌شود. فرانت‌اند بخشی است که کاربران با آن تعامل دارند و شامل رابط کاربری، منوها، تصاویر، ویدیو‌ها و سایر عناصر گرافیکی می‌شود. بک‌اند نیز بخشی است که در پس‌زمینه وظایف مختلف را پردازش می‌کند و داده‌ها را ذخیره می‌کند. در برنامه‌های غیرمتمرکز، بک‌اند روی بلاک چین اجرا می‌شود و توسط قرارداد‌های هوشمند کنترل می‌شود.

قرارداد‌های هوشمند قوانین و منطق برنامه را تعریف می‌کنند و در شبکه بلاک چین ذخیره می‌شوند. فرانت‌اند معمولاً مشابه برنامه‌های متمرکز طراحی می‌شود و بک‌اند از طریق ترکیب چند قرارداد هوشمند و سیستم‌های ثالث مدیریت می‌شود.

ویژگی‌های اصلی برنامه‌های غیرمتمرکز

DApp‌ها سه ویژگی بنیادی دارند که آنها را از برنامه‌های متمرکز متمایز می‌کند. اول، منبع‌باز بودن است؛ کد برنامه در دسترس عموم قرار دارد و هر تغییری باید با اجماع کاربران اعمال شود. دوم، غیرمتمرکز بودن؛ داده‌ها روی بلاک چین ذخیره می‌شوند و دستکاری یا تغییر آنها تقریباً غیرممکن است. سوم، سیستم پاداش‌دهی؛ کاربران و نود‌ها برای مشارکت فعال در شبکه توکن دریافت می‌کنند و فعالیت‌هایی مانند خرید درون‌برنامه‌ای با این توکن‌ها انجام می‌شود.

می‌توان نوع اول برنامه‌های غیرمتمرکز را شبیه سیستم‌عامل، نوع دوم را مانند مرورگر و نوع سوم را مانند افزونه مرورگر در نظر گرفت. این ساختار به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد برنامه‌هایی مقاوم در برابر سانسور و تغییرات غیرمجاز ایجاد کنند.

کاربرد‌های برنامه غیرمتمرکز

امروزه DApp‌ها در صنایع مختلف کاربرد دارند و نقش مهمی در تحول دیجیتال ایفا می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین کاربرد‌های آنها امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) است. برنامه‌های دیفای با تسهیل تراکنش‌های همتا به همتا، ارائه خدمات وام‌دهی، استخراج نقدینگی و سایر خدمات مالی، با نظام مالی سنتی رقابت می‌کنند و بازاری با ارزش چند ده میلیارد دلار ایجاد کرده‌اند.

برنامه‌های غیرمتمرکز همچنین در راهکار‌های سازمانی کاربرد دارند. مدیریت زنجیره تأمین، سیستم‌های رأی‌گیری امن، مدیریت اطلاعات هویتی و استفاده در بخش‌های آموزش، سلامت و بهداشت نمونه‌هایی از این کاربرد‌ها هستند.

صنعت بازی و اشیای کلکسیونی دیجیتال نیز از DApp‌ها بهره می‌برد. بازی‌هایی مانند کریپتوکیتیز (CryptoKitties)، دیسنترالند (Decentraland)، اسپلینترلندز (Splinterlands)، اکسی اینفینیتی (Axie Infinity) و مای دیفای پت (My DeFi Pet) نمونه‌های موفق بازی غیرمتمرکز هستند که تعامل و مالکیت دیجیتال را امکان‌پذیر می‌کنند.

صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) نیز از دیگر کاربرد‌های DApp‌ها هستند. این صرافی‌ها امکان مبادله ارز‌های دیجیتال، مدیریت استخر‌های نقدینگی و خرید و فروش NFT‌ها را بدون نیاز به واسطه فراهم می‌کنند و امنیت و شفافیت تراکنش‌ها را تضمین می‌کنند.

کلام آخر

برنامه‌های غیرمتمرکز، با ترکیب فناوری بلاک چین و قرارداد‌های هوشمند، تحول بزرگی در دنیای نرم‌افزار و خدمات دیجیتال ایجاد کرده‌اند. آنها امنیت، شفافیت و مقاومت بالا در برابر سانسور و هک را ارائه می‌دهند و زمینه نوآوری در امور مالی، بازی، رسانه و سایر حوزه‌ها را فراهم می‌کنند. با رشد این فناوری و توسعه ابزار‌های مرتبط، انتظار می‌رود DApp‌ها به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی دیجیتال و اقتصاد مبتنی بر بلاک چین تبدیل شوند.