منطقه آزاد اروند و توانایی تبدیل‌ شدن به بزرگ‌ترین منطقه تجاری، صنعتی و گردشگری در خاورمیانه

 

ساجده رحیمی، اقتصاد۲۴- منطقه آزاد اروند در سال ۱۳۸۳ فعالیت خود را به‌صورت رسمی آغاز کرد و با وسعتی بیش از ۱۷۳ کیلومتر مربع، یکی از بزرگ‌ترین مناطق آزاد ایران محسوب می‌شود که بخش‌هایی از شهرستان آبادان و خرمشهر را نیز در دل خود جای‌ داده است. بخش عمده‌ای از مزیت‌ها و پتانسیل‌های اروند، مرهون وجود دو شهرستان است.

شهرستان آبادان از دیرباز و به دلیل تأسیس پالایشگاه در سال ۱۹۱۲ میلادی از شهر‌های بزرگ صنعتی کشور محسوب می‌شود. پالایشگاه آبادان که در حدود ۱۰۰ سال از تأسیس آن می‌گذرد، در سال‌های جنگ جهانی اول و به‌منظور دستیابی بیشتر به تهیه سوخت باری کشتی‌های جنگی مورد توجه بود و به همین منظور گسترش یافت اما در طول جنگ جهانی دوم علاوه بر گسترش و حتی تهیه سوخت برای بنزین هواپیما، اهمیت بیشتری یافت تا جایی که به‌عنوان بزرگ‌ترین پالایشگاه دنیا معرفی شد و امروز نیز با تولید بیش از ۱۰۰ مورد فرآورده نفتی چهارمین پالایشگاه بزرگ جهان محسوب می‌شود که همین ظرفیت ویژه علاوه بر جلب‌توجه‌ها به تولیدات نفتی توانسته از لحاظ جذب گردشگر برای بازدید از این پالایشگاه نقش مهمی را ایفا کند.

خرمشهر نیز به دلیل وجود اولین بندر تجاری کشور دارای موقعیتی ممتاز نسبت به سایر نقاط کشور است. این شهر به جهت واقع‌ شدن در مجاورت خلیج‌ فارس و کشور عراق، از اهمیت استراتژیک اقتصادی، تجاری و سیاسی ویژه‌ای برخوردار است. نخستین اسکلهٔ خرمشهر در سال ۱۳۰۸ خورشیدی و در جریان پهلو گرفتن یک فروند اقیانوس‌پیما به بهره‌برداری رسید. با ساخت ۶ اسکلهٔ بزرگ دیگر در کرانه‌های اروندرود، این بندر در جریان جنگ جهانی دوم به پیروزی متفقین کمک بسیار بزرگی کرد. کشاورزی به خصوص کاشت درخت خرما و صیفی‌جات، امور بندری و ترانزیت از مهم‌ترین فعالیت‌های خرمشهر محسوب می‌شوند. نیروگاه سیکل ترکیبی خرمشهر نیز یکی از نیروگاه‌های ایران از نوع سیکل ترکیبی با ظرفیت تولید ۱۴۵۲ مگاوات است که از مراکز مهم در این شهرستان بشمار می‌آید.

وجود آب شیرین فراوان، رود‌های ارزشمندی چون کارون، اروند و بهمن‌شیر، مرز مشترک با کشور‌های عراق و کویت و همچنین فاصله کم با کشور‌های هم‌جوار، پالایشگاه نفت، پتروشیمی، مراتع کشاورزی، وجود فرودگاه بین‌المللی آبادان و دیگر امکانات حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی از جمله مزیت‌ها و پتانسیل‌های منطقه محسوب می‌شوند.

از طرف دیگر، می‌توان گفت اروندرود به تنهایی می‌تواند مزیتی قابل‌ توجه برای این منطقه باشد. این رود که تنها رود قابل کشتیرانی ایران است؛ اهمیت راهبردی و اکونومیکی دارد و می‌تواند در توسعه اقتصادی بندر‌های خرمشهر و آبان نقش کلیدی ایفا کند. این رود هم برای ایران و هم برای عراق دارای اهمیت است. رود اروند دارای بندرگاه‌هایی با اسکله‌های فعال و قابل‌افزایش است که می‌تواند موجبات رشد و شکوفایی منطقه را فراهم آورد.

کشور عراق برای این منطقه به‌عنوان بهترین بازار هدف به‌خصوص در مقوله گردشگری است و هرساله گردشگران زیادی را در حوزه‌های گردشگری سلامت و زیارت به کشور جذب می‌کند. این منطقه همچنین نزدیک‌ترین کریدور حمل‌ونقل زمینی و دریایی به کشور‌های ترکیه و اروپا در صادرات و واردات انواع مختلف کالاست.

منطقه آزاد اروند همچنان در حال پیشرفت است و در صنایع گوناگون همیشه حرف برای گفتن دارد. در سال میلادی گذشته (۲۰۱۹)، در ارزیابی مجله FDI موفق به کسب جایزه تخصصی صنعت فولاد و جایزه منطقه برتر در توسعه زیرساخت‌ها در میان مناطق آزاد جهان شد که نشان‌دهنده آمادگی منطقه در جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی است.

همان‌طور که سید علی موسوی، معاون سرمایه‌گذاری و امور اقتصادی سازمان منطقه آزاد اروند پیش‌ازاین به خبرنگار اقتصاد ۲۴ اعلام کرده بود؛ سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد اروند و در ۶ ماهه اول امسال (۱۳۹۸) نسبت به مدت مشابه سال گذشته پیشرفت خوبی را نشان می‌دهد و ۴۸ درصد رشد داشته است.

 

در حقیقت این منطقه از مزیت‌های بی‌شماری برای سرمایه‌گذاری حمایت می‌کند. فرصت‌ها و زمینه‌های سرمایه‌گذاری در اروند شامل دسته‌بندی‌هایی در حوزه تجارت، خدمات، شیمیایی، صنعت و گردشگری است. در حقیقت علاوه بر حوزه‌هایی مانند صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، صنایع فولاد که صنایع مهم این منطقه را تشکیل می‌دهند، در زمینه‌هایی مانند گردشگری، آموزش عالی، مخابرات، تولید انرژی، کشتی‌سازی و سازه‌های دریایی، صنایع نساجی و صنایع شیمیایی نیز بسته‌های پیشنهادی متنوعی را در نظر گرفته است.

همان‌طور که گفته شد، منطقه آزاد اروند دارای موقعیتی ممتاز از لحاظ زیرساخت‌های صنعتی، تجاری و توریستی است که توانایی تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین منطقه تجاری، صنعتی و گردشگری در خاورمیانه را دارد. منطقه آزاد اروند از سال ۱۳۹۲، هدف‌گذاری اصلی خود را افزایش تولید و صادرات، رشد صنعت گردشگری و بهبود زیرساخت‌های منطقه با جذب حداکثری سرمایه‌گذاری جهت رفاه عمومی مردم صبور و مقاوم آبادان، خرمشهر و مینوشهر قرار داده است بااین‌حال، این منطقه باید بتواند از ظرفیت‌های متنوعی که داراست بیشترین بهره را ببرد و با افزایش مشارکت اجتماعی در میان جامعه محلی و توجه به مسئولیت اجتماعی، موجب فراهم آمدن هویت برای افراد منطقه شود. اروند با وجود همه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها اگر نتواند در وهله اول برای ساکنین آن خوشایند و مفید فایده باشد، هرگز نخواهد توانست جایی برای جذب بیشتر گردشگر و سرمایه‌گذاری‌های خارجی باشد.

 

با این وجود امروز منطقه آزاد اروند نیازمند برنامه‌ریزی چندبعدی است برنامه‌ای که بتواند باعث رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی و توسعه پایدار شود. در همین راستا باید نقش رسانه ها را نادیده نگرفته و در نظر داشته باشیم تبلیغات درست و اطلاعات و آگاهی دادن در مورد پتانسیل‌های منطقه می‌تواند در رشد منطقه مؤثر باشد.

نبود مستمر اطلاع‌رسانی از امکانات منطقه و ضعف تبلیغات از مشکلات اصلی اروند محسوب می‌شود که با تغییر برخی سیاست‌ها می‌تواند برای منطقه سودآوری و آینده بهتری را رقم بزند.