قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
جامعه ایران در دوران پساکرونا
اندیشیدن به دوران کرونا و دورنگاهی به عصر پساکرونا از هم اکنون ضروری است چرا که این تصور وجود دارد، کرونا بسیاری از نهادها، دستگاه ها، ساختار اجتماعی و روابط بین فردی و صنایع کشور را دچار شرایط جدیدی می کند. دکتر تقی آزاد ارمکی، جامعه شناس برجسته کشور در گفت و گو با شفقنا علاوه بر تحلیل شرایط فعلی، عرصه اجتماعی، سیاسی و مذهبی جامعه ایران در دوران پساکرونا را مورد بررسی قرار داد.
اقتصاد۲۴ - دکتر آزاد معتقد است: خانواده و نظام سیاسی ایران پس از کرونا جان می گیرد، افراد خانواده به هم نزدیک تر می شوند و مسیر فروپاشی خانواده که تا پیش از کرونا شاهد آن بودیم، متوقف خواهد شد. سبک زندگی جامعه ایرانی نیز به خصوص در مناسبات اجتماعی، تغذیه، شغل تغییر خواهد کرد. در دوران پسا کرونا دولت در ایران معتدل تر و خدمت رسانی مساله او خواهد بود، دولت ها به نیروهای اجتماعی و حوزه عمومی تن خواهند داد و در واقع دولت نمایندگی خواهیم داشت.
دکتر آزاد بیان کرد: در دوران پساکرونا تحولاتی در حوزه مذهب نیز شاهد خواهیم بود به این ترتیب که معناگرایی بیشتر از مناسک گرایی ظهور خواهد کرد. مداحان دوره ای به عقب خواهند رفت و احتمالاً علما و دانشمندان و کسانی که فهم بنیادی از دین دارند به عرصه خواهند آمد؛ علمایی که بتوانند تأملات جدیدی در جهان مدرن ارایه دهند بیشتر مورد اقبال مردم خواهند بود.
متن گفت وگوی شفقنا با دکتر تقی آزاد ارمکی را می خوانید:
* کرونا چه ریشه طبیعی داشته باشد و چه دست ساز چین یا آمریکا یا روسیه یا هر قدرت آشکار و پنهان دیگری باشد تاکنون توان بسیاری از پارادایم های فعلی در صیانت از بشر را با پرسش جدی مواجه کرده است و هر چه به طول بیانجامد آثار وسیع تری بر نظم فعلی جهان بر جای خواهد گذاشت. از نظر شما ویژگی های دنیای کرونایی چیست؟
ویژگی کرونا در سطح دنیا ناشناخته بودن آن است
در مورد پدیده ای صحبت می کنم که یکی از مختصات آن در سطح جهان، ناشناخته بودن آن است. این ویروس یا بیماری آغازگر «جنگ» بوده است، از عبارت «جنگ» استفاده می کنم چون جان می گیرد و دغدغه تغییر دولت ها، رژیم ها، فرهنگ ها، اقتصادها و سیاست ها را دارد.
بنابراین یکی از ویژگی کرونا در سطح دنیا ناشناخته بودن آن است، اما در سطح منطقه ای یا کشوری، از عبارت مختص به همان کشور استفاده می شود مثلاً عبارت «کرونای ایرانی» مطرح می شود. کرونا در این سطح مقداری معنای متفاوتی می یابد و در ایران بیشتر در معنای سه گانه منازعات «خانواده، دولت، دین و فرهنگ» خود را نشان می دهد.
شاید در کشوری مانند انگلستان این منازعات میان فردی مدرن و تمام عیار با ساختارهای قدرتمند است که با ورود کرونا، هر دو دچار ضعف بنیادی شدند و در موقعیت ضعف با یکدیگر ستیز می کنند. به عنوان مثال ملکه انگلیس هم به عنوان یک فرد مقتدر به این ویروس پیام می دهد و با صدای ضعیف و نحیفی وضعیت امروز کشورش را توضیح می دهد. در واقع یک جنگ و منازعه ای ناخواسته میان فردی کاملاً مدرن و تمامیت خواهی که آزادی اختیارات بسیاری دارد و قدرتمند است با این ساختاری قدرتمند مانند ویروس کرونا رخ داده و این فرد را در موقعیت ضعیفی قرار داده است.
در جامعه ایرانی چنین وضعیتی نیست چرا که فرد مدرن و مقتدری در کشور نداریم که بتواند وضعیت را اراده کند و حقوق و امتیازات و امثالهم مشخصی داشته باشد، از سوی دیگر ساختارهای قدرتمندی هم نداشتیم مثلاً یک دولت، نهاد خانواده و حوزه دین مقتدری نداشتیم که امروز با ورود ویروس به کشور این اقتدار در جایگاه تضعیف قرار گرفته باشند، این بخش ها در بسیاری از موقعیت ها با ضعف رو به رو بودند و به همین جهت اگرچه ویروس درد مشترکی میان همه کشورهاست، اما آنچه در ایران رخ می دهد با آنچه در آمریکا یا انگلستان یا سایر کشورها شاهدیم، متفاوت است!
خانواده و نظام سیاسی ایران پس از کرونا در حال جان گرفتن است!
پس از ورود کرونا به ایران شاهد ظهور تحولاتی هستیم که خانواده را بازسازی می کند یا به عبارتی نهاد خانواده را سر و سامان می دهد و از سوی دیگر نهادها و سازمان های اجتماعی ضعیف شده نیز در حال برپا شدن هستند و به نظرم دولت یا نظام سیاسی به این واسطه در حال جان گرفتن است، اما در حوزه دین قصه کمی فرق می کند که در مورد آن توضیح خواهم داد.
تفاوت دوران پسا کرونا در ایران با سایر کشورها
در دوران پسا کرونا اتفاقاتی در ایران رخ خواهد داد که با رخدادها در موقعیت مشابه در انگلیس و آمریکا متفاوت خواهد بود، به عبارت دیگر جهان اجتماعی بعد از کرونا در ایران بسیار متفاوت از جهان اجتماعی بعد از کرونا در انگلیس و آمریکاست مثلا در دوران پساکرونا در انگلیس و آمریکا محاکمه سازمان های اجتماعی و خودزنی فرد مطرح خواهد شد، احتمال می دهم که دیکتاتوری یا دولت های توتالیتر بخواهند سر بکشند ولی جامعه آنها را محاکمه کند و فرد هم شروع کند به محاکمه کردن خود که چرا همه چیز را واگذار کرده و دامنه خاصی را برای خود در نظر گرفته که این چنین بی پناه شده است.
پس از کرونا «فرد» در خانواده اهمیت یافت
در دوران پساکرونا بستر مناسبی برای ساختار جامعه ایران فراهم خواهد شد
در ایران منازعه دولت و نظام سیاسی نسبتاً از گذشته برپا بوده است، اما در حوزه خانواده تغییراتی رخ داده و آن اینکه «فرد» مثلاً زنان، مردان، جوانان و کهنسالان مهم شدند و این امر بستر مناسبی برای ساختار جامعه فردای ایران فراهم خواهد کرد.
در دوران پسا کرونا شاهد ظهور خانواده جدیدی در ایران خواهیم بود
قبل از کرونا، خانواده در ایران در مسیر فروپاشی یا آسیب های متعدد اجتماعی قرار داشت لذا شاهد بروز مشکلاتی همچون افزایش طلاق، رواج ازدواج سفید، خروج از منزل و غیره بودیم که دقیقاً همین مسایل در حال ضعیف و نحیف کردن خانواده بود، اما ورود کرونا به کشور باعث شد که همه به خانواده توجه بیشتری کنند، این توجه بیش از گذشته سبب ظهور خانواده جدیدی در ایران خواهد شد که علاوه بر قدرت یافتن، افراد تکالیف خود با جوانان، میانسالان و حتی کودکان را مشخص می کنند.
فردای کرونا، جامعه ای داریم که منازعات بر سر آدم هایی است که قدرت، دغدغه، آرزو و آرمان دارند
معتقدم فردای کرونا، جامعه ای داریم که منازعات بر سر آدم هایی است که قدرت، دغدغه، آرزو و آرمان دارند؛ البته این فردا، ضعف های بزرگی هم دارد که به ساختار اقتصادی و مراودات رابطه بین ایران و جهان برمی گردد.
* بنابراین شما معتقدید جهان ایرانی به طور کلی در شرایط بعد کرونایی متفاوت از جهان ایرانی در شرایط قبل کرونایی خواهد بود و برای مردم ایران به طور کلی و گروه های متعدد اجتماعی به طور خاص، رفتارهایی امکان پذیر خواهد شد که برآیند آنها در سامان جدید ایران نقش آفرینی خواهند کرد. آیا قائل هستید که سبک زندگی و روابط خانوادگی و حتی معنای خانواده در دوران پسا کرونا نیز با تغییراتی همراه خواهد بود؟
آنچه در ماجرای کرونا در مورد خانواده رخ داد، این بود که خانواده مهم شد. تا دیروز افراد میل داشتند که از خانه عبور کنند، تا دیروز فقدان پدر و مادر و فرزند در خانه داشتیم و با وضعیت عجیبی رو به رو بودیم، تغییری که می توانست مسیر دیگری را طی کند. در روزهای کرونایی افراد به سوی خانواده برگشتند و توجه بیشتری به خانه دارند و در خانه بازی و مراوده و چالش می کنند.
در دوران پسا کرونا سالمندان دیگر تمایلی به حضور در خانه سالمندان ندارند
من فکر می کنم که یک اتفاق که در مورد خانواده ایرانی رخ خواهد داد این است که با تکثر صورت های متفاوت خانواده رو به رو خواهیم بود. مثلا یک شکل خانواده کاملاً هسته ای با محوریت پدر و مادر و فرزندان خواهد بود یا در مواقعی بازگشت به خانواده بزرگتر را خواهیم داشت. معتقدم در دوران پسا کرونا سالمندان دیگر تمایلی به حضور در خانه سالمندان و در واقع خروج از منزل را ندارند بلکه دیگران را از منزل بیرون می کنند و منفک از فرزندانشان زندگی می کنند چرا که این ویروس خانه سالمندان در جهان را هدف قرار داد به عنوان مثال حوادثی که در ایتالیا، فرانسه، آمریکا برای جمعیت کهنسال مستقر در خانه های سالمندان پیش آمد، در تمرکز بخشی به پدیده سالمندان آینده بی تأثیر نخواهد بود و سالمندان نیز این تأثیر را دریافت خواهند کرد. همچنین در دوران پساکرونا پسران و دختران در بحران خود را باز می یابند و تعیین تکلیف می شوند.
در دوران پسا کرونا تغییر روابط و اشکال مختلف روابط اجتماعی را خواهیم داشت
سبک زندگی در زمینه حوزه غذایی تغییر بنیادی پیدا خواهد کرد
اتفاق دوم، مساله روابط اجتماعی است، کرونا یک شوک و ضربه یا یک امتیازی داشت و آن این بود که تغییر جدیدی در روابط اجتماعی ایجاد کرد. مثلا کرونا موجب شد جامعه معلقی به روابط اجتماعی خودمانی بزند. ما در حال عبور از این روابط اجتماعی خودمانی و چهره به چهره بودیم، اما کرونا باعث شد که دوباره به خانه برگردیم و روابط خودمانی بسیار بیشتر شد. لذا به نظرم می آید که تغییر روابط و اشکال مختلف روابط اجتماعی را خواهیم داشت. اضافه بر این کرونا در سبک زندگی ایرانی تغییرات بنیادی بسیاری ایجاد کرده و ایجاد خواهد کرد مثلاً در حوزه غذا؛ مساله ای که مدرنیته ایرانی ایجاد کرد، این بود که حوزه های غذایی را قلع و قمع کرد و غذاهای محلی حذف شدند، اما این کرونا باعث شد طعم خوب غذاهای خانگی و انواع غذاهای محلی افزایش یابد. به نظرم سبک زندگی ما در زمینه حوزه غذایی تغییر بنیادی پیدا خواهد کرد؛ بعدها رستوران های متعددی از انواع غذاهای مناطق مختلف ایران در شهرها و استان های کشور خصوصاً در تهران را شاهد خواهیم بود. پس از این کسانی که این مدت طولانی در خانه، غذای خانگی و محلی خوردند، تمایل کمتری به غذاهای مدرن خواهند داشت و به دنبال غذاهای محلی خواهند بود.
در تهران غذاخوری مختص غذاهای محلی کاشانی و جنوبی و شمالی پیدا نمی کنید، ممکن است که فروشنده کاشانی و تبریزی باشد، ولی در این رستوران ها غذاهای محلی پخته نمی شوند، به نظر چنین تغییری در آینده رخ خواهد داد و با تنوع غذایی رو به رو خواهیم شد.
در دوران پسا کرونا با مهارت های اجتماعی خانگی و خانوادگی رو به رو خواهیم شد
از سوی دیگر مساله ظهور یک مهارت های اجتماعی خانگی و خانوادگی است که با آن رو به رو خواهیم شد. سبک زندگی ما بسیار شبه غربی و متاثر از بازار است و به نظرم در آینده با میلی به سبک زندگی در عرصه پوشش، آرایش، غذا، روابط اجتماعی و روابط خودمانی رو به رو خواهیم شد که این امر به دلیل ماندن زمان مهم در خانه است که در حقیقت خانواده را متحول خواهد ساخته است.
همزیستی و همسان سازی رخ خواهد داد
* اشاره کردید که یکی از تحولات در دوران پسا کرونا، تغییرات در روابط و مناسبات اجتماعی است. به صورت مصداقی مناسبات اجتماعی در آینده چه تغییراتی خواهند داشت؟ آیا به صورت جدیدی نمایان می شوند؟
خانواده ایرانی از همه اشکال عبور کرده بود و در حال رسیدن به خانواده هسته ای، ازدواج سفید و… بود، پس از ورود کرونا به نظرم این مسیر یعنی گذر از خانواده گسترده و رسیدن به خانواده هسته ای، دیگر تند و تیز نخواهد بود. در دوران پسا کرونا تکثر خانواده و مناسبات اجتماعی در اشکال متفاوت را شاهد خواهیم بود، نمونه های این مناسبات اجتماعی همزیستی و همسان سازی است.
روابط اجتماعی انسانی در جامعه قوی تر می شود
* در واقع معتقدید روابط عموم مردم در سطح جامعه قوی تر می شود؟
قطعاً به یک بازبینی و باز اندیشی در روابط اجتماعی که پشت آن یک معنای انسانی است، خواهیم رسید، در حقیقت پر رنگ شدن روابط اجتماعی انسانی که جامعه داشت از آن تهی می شد.
* اشاره کردید که در دوران پساکرونا در عرصه مشاغل نیز تغییر و تحولاتی را شاهد خواهیم بود، سوالم این است که در ایران پس از کرونا چه صنایع و مشاغلی توسعه پیدا خواهند کرد و کدامیک کاهش می یابند؟
مشاغل بومی و رفع نیازهای محلی گسترش خواهد یافت
مشاغل وابسته به بازار جهانی کاهش می یابد
مشاغلی که وابسته به بازار جهانی بودند ابتدا به دلیل تحریم ها و امروز بر اثر شیوع کرونا آسیب دیدند. تحریم کمر و کرونا پای ما را شکست. از سوی دیگر ما نمی توانیم برای جامعه جهانی صنایع تولید کنیم چون قدرت اقتصادی آن را نداریم، بنابراین به نظر می رسد در دوران پسا کرونا دیگر سرمایه داران بر مشاغل وابسته به بازار جهانی سرمایه گذاری نکنند، توجه سرمایه داران به مشاغلی سوق خواهد یافت که خودفرمانی و خودگرانی دارد و نیازهای محلی، منطقه ای، بومی و اجتماعی را تامین می کند. مثلاً مشاغلی که در ایران بسیار مهم هستند کفش، لباس، غذا، گل و ماشین است؛ مردم به طور روزمره به این موارد نیاز دارند لذا معتقدم در دوران پسا کرونا این مشاغل در ایران متکثر خواهد شد و سرمایه گذاری در این بخش ها بیشتر می گردد و یک اقتصاد بومی معطوف به نیازهای بنیادی جامعه شکل خواهد گرفت؛ با توجه به همه این تغییرات، همه دولت ها جهان به خصوص دولت ایران به این سمت خواهند رفت.
در آینده ترکیب جمعیتی تغییر می کند و به سمت جوانی پیش خواهد رفت
* کرونا در تمام جهان جان بسیاری را گرفته و این روند همچنان ادامه دارد، آیا در آینده ترکیب جمعیتی در دنیا تغییراتی خواهد داشت؟ در دوران پساکرونا با مهاجرت های جدید یا شکل دیگری از مهاجرت رو به رو خواهیم بود؟
مسیری که جمعیت در حال حاضر طی می کند به این سادگی تغییر نمی کند؛ زمانی جمعیت جوان توقف یافته بود و دنیا به سمت پیری می رفت، دو تا سه دهه طول کشید تا الگوها تغییر کرد، امروز هم ممکن است که بر اثر شیوع کرونا در جهان و تنگناهای اقتصادی در آینده ترکیب جمعیتی تغییر کند، اما این اتفاق در دو دهه آینده رخ خواهد داد. احتمالاً در آینده با افزایش جمعیت جوان رو به رو خواهیم بود.
مهاجرت از حالت انفرادی به گروهی تبدیل می شود
اگر کرونا در کمپ های پناهندگان نفوذ کند، الگو و مسیرهای مهاجرت تغییر خواهد یافت
نکته دوم اینکه به نظرم در الگوی مهاجرت تغییراتی اتفاق می افتد به دلیل اینکه پس از شیوع کرونا در کشورها، تردید در حفظ سلامت کسانی که مهاجرت کرده بودند، اضطرابی برای همه خانواده ها و اقوام و دوستان ایجاد کرد. به عبارت دیگر همه کسانی که فرزندان و آشنایانی در کشورهایی مانند آمریکا و اروپا دارند، پس از شیوع کرونا در این کشورها بسیار دچار استرس و نگرانی شدند بنابراین معتقدم به نوعی الگوی مهاجرت در آینده تغییر خواهد کرد، افراد یا مهاجرت نخواهند کرد یا اگر مهاجرت کنند، با خانواده و در کنار هم خواهند بود البته باید دید که ماجرای کرونا به پناهندگان چه نیشی خواهد زد، کسانی که در سوریه، ترکیه و اروپا در کمپ ها قرار گرفتند، اگر مانند سالمندان از این بیماری در امان نباشند، عواقب عچیبی خواهد داشت مانند اینکه الگو و مسیرهای مهاجرت تغییر می کند.
* کرونا در دوره جدید با ظهورش و نوع حضوری که پیدا کرده، میل و اراده به ماندن دارد، شما در تحلیل مسایل مختلف به سه نظریه نهادی «خانواده، دین و دولت» معتقدید. با توجه به ساختار اجتماعی و مذهبی ایران، برای امروز که کشور با بحران کرونا روبه روست، چه مدل حاکمیتی و مدیریت موثرتر است؟ این مدل در دوران پساکرونا چه تغییراتی خواهد یافت؟
در دوران پسا کرونا دولت در ایران معتدل تر و خدمت رسانی مساله او خواهد بود
در این مورد دو سناریو در پیش داریم، سناریو اول این است که دولت های مقتدر در جهان شکل بگیرند و دولت یا نظام سیاسی که در کرونا پیروز شده، بیان کند که می تواند در فرهنگ و اقتصاد هم این پیروزی را به دست آورد، البته من احتمال آن را کم می دانم که حداقل در ایران این اتفاق بیفتد به دلیل اینکه دولت یا نظام سیاسی در شرایط و موقعیتی خاص جان گرفته است. از سوی دیگر چون جامعه کرونایی انتظارات، دلهره ها، اضطراب ها و سبک زندگی جدیدتری پیدا کرده، دولت مجبور است که دموکراتیک تر شود یعنی دولت معتدل تر و دولتی که خدمت رسانی مساله او باشد.
با اتفاقی که در حوزه بهداشت و درمان رخ داد این مساله نمایان شد که خصوصی سازی در حوزه بهداشت، درمان و سلامت چه عواقبی دارد. به عنوان مثال حوزه بهداشت و درمان در آمریکا خصوصی بود و جمعیت کثیری بیمه و بهداشت نداشتند و رها بودند و این مساله باعث شد که پس از شیوع کرونا در آمریکا ضربه سنگینی به این کشور وارد شود.
دولت ها به نیروهای اجتماعی و حوزه عمومی تن خواهند داد
ایران هم پیش از کرونا بخشی از حوزه بهداشت و درمان خود را خصوصی کرده بود به همین دلیل پس از شیوع کرونا در کشور به صورت بنیادی ضربه خورد بنابراین وقتی خصوصی سازی در حوزه سلامت و بهداشت منتفی می شود، در آموزش هم منتفی خواهد شد؛ اینجاست که دولتی می طلبد که توانمندی بسیج نیروها و امکانات را معطوف به جامعه داشته باشد یعنی باید به جامعه و نیروهای اجتماعی و حوزه عمومی تن دهد تا به بخش خصوصی که خود ساخته است.
در دوران پسا کرونا دولت نمایندگی خواهیم داشت
به نظرم در دوران پسا کرونا دولت نمایندگی خواهیم داشت، یک نظام سیاسی که دموکراتیک است و گروه های اجتماعی را اصل می داند، این نظام سیاسی مجبور است با طبقات متوسط آشتی کند. شاید این نگاه ایدئالیستی به نظر آید، ولی معتقدم نظام های سیاسی در دوران پسا کرونا چاره ای جز این تغییر ندارند. پس از کرونا پزشکان، پرستاران و نیروهای اداری حوزه بهداشت و درمان و پزشکی، همه پیروز این میدان هستند و اجازه نخواهند داد که دوباره ایدئولوژی شکل بگیرد. دوم اینکه فقط صدای یک گروه خاصی بلند نخواهد بود، کادر درمانی پیروز از دیگر متخصصان و دانشمندان دعوت خواهند کرد که به صحنه آیند، در اینجاست که دولت یا نظام سیاسی چاره ای ندارد جز اینکه دموکراتیک عمل کند.
* در واقع در تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها، مردم در اولویت قرار می گیرند؟
بله! کاملاً درست است.
* هنوز درمانی برای بیماری کرونا یافت نشده و شاید همین مساله باعث شد که ارتباطات میان انسان و جهان و پروردگار دوباره بازسازی شود. در چنین شرایطی نگاه انسان ها به جهان خلقت و معنویت چه تغییراتی داشته و در آینده این تغییرات به چه سمتی سوق خواهد یافت؟
در دوران پساکرونا معناگرایی بیشتر از مناسک گرایی ظهور خواهد کرد
پس از شیوع کرونا در کشور به حوزه دینداری یک شوک وارد شد، فرو ریختن یا تعلیق مراسم های مذهبی را شاهدیم، کسی زیارت و مسجد نمی رود، یک کرونایی عزیز که شهید می شود کسی نیست که برای او سوگواری کند، در واقع در کشور ایران که مراسم گرا بود، یک تغییر مراسمی اتفاق افتاده است. زمانی که در مورد فرهنگ صحبت می کردیم، می گفتیم که این فرهنگ یک ساحت معناگرایانه و یک ساحت مناسکی دارد، کرونا در حقیقت در حوزه فرهنگ و دین به عرصه مناسک گرایی شلیک کرد لذا در دوران پساکرونا معناگرایی بیشتر ظهور خواهد کرد و اینجاست که تغییری در عرصه دینداری رخ خواهد داد، نمی گویم دین های جدیدی به وجود خواهد آمد، ولی دینداری های دیگری شکل خواهد گرفت و آنجاست که معناگرایی های جدیدی پدیدار می شود.
این بدین معنا نیست که همه افراد دین رسمی و فرم ها را رها می کنند و معنا را پی می گیرند بلکه افراد معناهای متفاوتی که در دوره ای که مراسم تعطیل شده به آنها رسیدند و این معناها به بقای آنان کمک کرده را دنبال می کنند، بنابراین باید به سراغ زمزمه های دین گرایی و معناگرایی رفت و پس از بررسی، بیان کرد معناگرایی در ایران چگونه است.
کرونا ما را از یکسان سازی دینی و دین گرایی نجات داد
کرونا ما را از یکسان سازی دینی و دین گرایی نجات داد چرا که نظام سیاسی با محوریت علما در حال یکسان سازی دینی بودند و مداحان بیشتر مورد توجه مردم بودند، در دوران پساکرونا مداحان دوره ای به عقب خواهند رفت و احتمالاً علما و دانشمندان و کسانی که فهم بنیادی از دین دارند به عرصه خواهند آمد.
* بنابراین معتقدید اگر تا دیروز مداحان بیشتر مورد توجه بودند و علما در حاشیه قرار می گرفتند، در دوران پسا کرونا به علما توجه و نگاه های بیشتری خیره خواهد شد؟
در دوران پسا کرونا علمایی که بتوانند تأملات جدیدی در جهان مدرن ارایه دهند بیشتر مورد اقبال مردم خواهند بود
علما به معنای کسانی که روضه خوان باشند، مورد توجه نخواهند بود بلکه علمایی که بتوانند تأملات جدیدی در جهان مدرن ارایه دهند و معنای جدیدی به جهان دهند، بیشتر مورد اقبال مردم قرار خواهند گرفت.
یاد و غم کشته های کرونایی حداقل ۲۰ سال بر بدنه جامعه ایرانی باقی خواهد ماند لذا معنابخشی به این مساله بسیار مهم است، همانطور که قبلاً هم تأکید کردم سرودها، شعرها، موسیقی ها و قصه ها در مورد کادر درمانی و جان باختگان بر اثر کرونا، پس از ساخته شدن مورد توجه مردم قرار می گیرد، مردم ایران با این یاد سالها را سپری خواهند کرد تا از این موضوع خسته شوند و از آن عبور کنند؛ موقعیتی که در دوران پساکرونا به وجود می آید، فرصت مناسبی است تا علمای قدرتمند با معناگرایی به صحنه بیایند.
* در دوران پسا کرونا سنت ها و آیین های قومی، ملی و مذهبی چه تاثیراتی خواهند پذیرفت و راهبرد تازه برای تداوم آن چگونه است؟
در دوران پسا کرونا دعواهای قومی را شاهد نخواهیم بود
صداهای معنایی متفاوتی پیدا می شود
پس از کرونا باید اجازه داد که مردم در مناطق مختلف سوگواری های منطقه ای داشته باشند. اقوام در این زمان در این سوگواری عمومی شرکت می کنند و صداهای معنایی متفاوتی پیدا می شود. معتقدم مانند گذشته دعواهای قومی را شاهد نخواهیم بود البته امروز عده ای خود را آماده می کنند که دوباره دعواهای قدیم را زنده کنند، اما امیدوارم کرونا که بسیاری را ساکت کرد در پایان هم عده ای را ساکت کند تا دعواهای قدیمی را زنده نکنند. در دوران پسا کرونا باید هم نوایی ها اوج بگیرد و این فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها و مناسک و آیین ها جان بگیرند تا جامعه متمدن را یک بار دیگر در ایران شاهد باشیم.
دکتر آزاد بیان کرد: در دوران پساکرونا تحولاتی در حوزه مذهب نیز شاهد خواهیم بود به این ترتیب که معناگرایی بیشتر از مناسک گرایی ظهور خواهد کرد. مداحان دوره ای به عقب خواهند رفت و احتمالاً علما و دانشمندان و کسانی که فهم بنیادی از دین دارند به عرصه خواهند آمد؛ علمایی که بتوانند تأملات جدیدی در جهان مدرن ارایه دهند بیشتر مورد اقبال مردم خواهند بود.
متن گفت وگوی شفقنا با دکتر تقی آزاد ارمکی را می خوانید:
* کرونا چه ریشه طبیعی داشته باشد و چه دست ساز چین یا آمریکا یا روسیه یا هر قدرت آشکار و پنهان دیگری باشد تاکنون توان بسیاری از پارادایم های فعلی در صیانت از بشر را با پرسش جدی مواجه کرده است و هر چه به طول بیانجامد آثار وسیع تری بر نظم فعلی جهان بر جای خواهد گذاشت. از نظر شما ویژگی های دنیای کرونایی چیست؟
ویژگی کرونا در سطح دنیا ناشناخته بودن آن است
در مورد پدیده ای صحبت می کنم که یکی از مختصات آن در سطح جهان، ناشناخته بودن آن است. این ویروس یا بیماری آغازگر «جنگ» بوده است، از عبارت «جنگ» استفاده می کنم چون جان می گیرد و دغدغه تغییر دولت ها، رژیم ها، فرهنگ ها، اقتصادها و سیاست ها را دارد.
بنابراین یکی از ویژگی کرونا در سطح دنیا ناشناخته بودن آن است، اما در سطح منطقه ای یا کشوری، از عبارت مختص به همان کشور استفاده می شود مثلاً عبارت «کرونای ایرانی» مطرح می شود. کرونا در این سطح مقداری معنای متفاوتی می یابد و در ایران بیشتر در معنای سه گانه منازعات «خانواده، دولت، دین و فرهنگ» خود را نشان می دهد.
شاید در کشوری مانند انگلستان این منازعات میان فردی مدرن و تمام عیار با ساختارهای قدرتمند است که با ورود کرونا، هر دو دچار ضعف بنیادی شدند و در موقعیت ضعف با یکدیگر ستیز می کنند. به عنوان مثال ملکه انگلیس هم به عنوان یک فرد مقتدر به این ویروس پیام می دهد و با صدای ضعیف و نحیفی وضعیت امروز کشورش را توضیح می دهد. در واقع یک جنگ و منازعه ای ناخواسته میان فردی کاملاً مدرن و تمامیت خواهی که آزادی اختیارات بسیاری دارد و قدرتمند است با این ساختاری قدرتمند مانند ویروس کرونا رخ داده و این فرد را در موقعیت ضعیفی قرار داده است.
در جامعه ایرانی چنین وضعیتی نیست چرا که فرد مدرن و مقتدری در کشور نداریم که بتواند وضعیت را اراده کند و حقوق و امتیازات و امثالهم مشخصی داشته باشد، از سوی دیگر ساختارهای قدرتمندی هم نداشتیم مثلاً یک دولت، نهاد خانواده و حوزه دین مقتدری نداشتیم که امروز با ورود ویروس به کشور این اقتدار در جایگاه تضعیف قرار گرفته باشند، این بخش ها در بسیاری از موقعیت ها با ضعف رو به رو بودند و به همین جهت اگرچه ویروس درد مشترکی میان همه کشورهاست، اما آنچه در ایران رخ می دهد با آنچه در آمریکا یا انگلستان یا سایر کشورها شاهدیم، متفاوت است!
خانواده و نظام سیاسی ایران پس از کرونا در حال جان گرفتن است!
پس از ورود کرونا به ایران شاهد ظهور تحولاتی هستیم که خانواده را بازسازی می کند یا به عبارتی نهاد خانواده را سر و سامان می دهد و از سوی دیگر نهادها و سازمان های اجتماعی ضعیف شده نیز در حال برپا شدن هستند و به نظرم دولت یا نظام سیاسی به این واسطه در حال جان گرفتن است، اما در حوزه دین قصه کمی فرق می کند که در مورد آن توضیح خواهم داد.
تفاوت دوران پسا کرونا در ایران با سایر کشورها
در دوران پسا کرونا اتفاقاتی در ایران رخ خواهد داد که با رخدادها در موقعیت مشابه در انگلیس و آمریکا متفاوت خواهد بود، به عبارت دیگر جهان اجتماعی بعد از کرونا در ایران بسیار متفاوت از جهان اجتماعی بعد از کرونا در انگلیس و آمریکاست مثلا در دوران پساکرونا در انگلیس و آمریکا محاکمه سازمان های اجتماعی و خودزنی فرد مطرح خواهد شد، احتمال می دهم که دیکتاتوری یا دولت های توتالیتر بخواهند سر بکشند ولی جامعه آنها را محاکمه کند و فرد هم شروع کند به محاکمه کردن خود که چرا همه چیز را واگذار کرده و دامنه خاصی را برای خود در نظر گرفته که این چنین بی پناه شده است.
پس از کرونا «فرد» در خانواده اهمیت یافت
در دوران پساکرونا بستر مناسبی برای ساختار جامعه ایران فراهم خواهد شد
در ایران منازعه دولت و نظام سیاسی نسبتاً از گذشته برپا بوده است، اما در حوزه خانواده تغییراتی رخ داده و آن اینکه «فرد» مثلاً زنان، مردان، جوانان و کهنسالان مهم شدند و این امر بستر مناسبی برای ساختار جامعه فردای ایران فراهم خواهد کرد.
در دوران پسا کرونا شاهد ظهور خانواده جدیدی در ایران خواهیم بود
قبل از کرونا، خانواده در ایران در مسیر فروپاشی یا آسیب های متعدد اجتماعی قرار داشت لذا شاهد بروز مشکلاتی همچون افزایش طلاق، رواج ازدواج سفید، خروج از منزل و غیره بودیم که دقیقاً همین مسایل در حال ضعیف و نحیف کردن خانواده بود، اما ورود کرونا به کشور باعث شد که همه به خانواده توجه بیشتری کنند، این توجه بیش از گذشته سبب ظهور خانواده جدیدی در ایران خواهد شد که علاوه بر قدرت یافتن، افراد تکالیف خود با جوانان، میانسالان و حتی کودکان را مشخص می کنند.
فردای کرونا، جامعه ای داریم که منازعات بر سر آدم هایی است که قدرت، دغدغه، آرزو و آرمان دارند
معتقدم فردای کرونا، جامعه ای داریم که منازعات بر سر آدم هایی است که قدرت، دغدغه، آرزو و آرمان دارند؛ البته این فردا، ضعف های بزرگی هم دارد که به ساختار اقتصادی و مراودات رابطه بین ایران و جهان برمی گردد.
* بنابراین شما معتقدید جهان ایرانی به طور کلی در شرایط بعد کرونایی متفاوت از جهان ایرانی در شرایط قبل کرونایی خواهد بود و برای مردم ایران به طور کلی و گروه های متعدد اجتماعی به طور خاص، رفتارهایی امکان پذیر خواهد شد که برآیند آنها در سامان جدید ایران نقش آفرینی خواهند کرد. آیا قائل هستید که سبک زندگی و روابط خانوادگی و حتی معنای خانواده در دوران پسا کرونا نیز با تغییراتی همراه خواهد بود؟
آنچه در ماجرای کرونا در مورد خانواده رخ داد، این بود که خانواده مهم شد. تا دیروز افراد میل داشتند که از خانه عبور کنند، تا دیروز فقدان پدر و مادر و فرزند در خانه داشتیم و با وضعیت عجیبی رو به رو بودیم، تغییری که می توانست مسیر دیگری را طی کند. در روزهای کرونایی افراد به سوی خانواده برگشتند و توجه بیشتری به خانه دارند و در خانه بازی و مراوده و چالش می کنند.
در دوران پسا کرونا سالمندان دیگر تمایلی به حضور در خانه سالمندان ندارند
من فکر می کنم که یک اتفاق که در مورد خانواده ایرانی رخ خواهد داد این است که با تکثر صورت های متفاوت خانواده رو به رو خواهیم بود. مثلا یک شکل خانواده کاملاً هسته ای با محوریت پدر و مادر و فرزندان خواهد بود یا در مواقعی بازگشت به خانواده بزرگتر را خواهیم داشت. معتقدم در دوران پسا کرونا سالمندان دیگر تمایلی به حضور در خانه سالمندان و در واقع خروج از منزل را ندارند بلکه دیگران را از منزل بیرون می کنند و منفک از فرزندانشان زندگی می کنند چرا که این ویروس خانه سالمندان در جهان را هدف قرار داد به عنوان مثال حوادثی که در ایتالیا، فرانسه، آمریکا برای جمعیت کهنسال مستقر در خانه های سالمندان پیش آمد، در تمرکز بخشی به پدیده سالمندان آینده بی تأثیر نخواهد بود و سالمندان نیز این تأثیر را دریافت خواهند کرد. همچنین در دوران پساکرونا پسران و دختران در بحران خود را باز می یابند و تعیین تکلیف می شوند.
در دوران پسا کرونا تغییر روابط و اشکال مختلف روابط اجتماعی را خواهیم داشت
سبک زندگی در زمینه حوزه غذایی تغییر بنیادی پیدا خواهد کرد
اتفاق دوم، مساله روابط اجتماعی است، کرونا یک شوک و ضربه یا یک امتیازی داشت و آن این بود که تغییر جدیدی در روابط اجتماعی ایجاد کرد. مثلا کرونا موجب شد جامعه معلقی به روابط اجتماعی خودمانی بزند. ما در حال عبور از این روابط اجتماعی خودمانی و چهره به چهره بودیم، اما کرونا باعث شد که دوباره به خانه برگردیم و روابط خودمانی بسیار بیشتر شد. لذا به نظرم می آید که تغییر روابط و اشکال مختلف روابط اجتماعی را خواهیم داشت. اضافه بر این کرونا در سبک زندگی ایرانی تغییرات بنیادی بسیاری ایجاد کرده و ایجاد خواهد کرد مثلاً در حوزه غذا؛ مساله ای که مدرنیته ایرانی ایجاد کرد، این بود که حوزه های غذایی را قلع و قمع کرد و غذاهای محلی حذف شدند، اما این کرونا باعث شد طعم خوب غذاهای خانگی و انواع غذاهای محلی افزایش یابد. به نظرم سبک زندگی ما در زمینه حوزه غذایی تغییر بنیادی پیدا خواهد کرد؛ بعدها رستوران های متعددی از انواع غذاهای مناطق مختلف ایران در شهرها و استان های کشور خصوصاً در تهران را شاهد خواهیم بود. پس از این کسانی که این مدت طولانی در خانه، غذای خانگی و محلی خوردند، تمایل کمتری به غذاهای مدرن خواهند داشت و به دنبال غذاهای محلی خواهند بود.
در تهران غذاخوری مختص غذاهای محلی کاشانی و جنوبی و شمالی پیدا نمی کنید، ممکن است که فروشنده کاشانی و تبریزی باشد، ولی در این رستوران ها غذاهای محلی پخته نمی شوند، به نظر چنین تغییری در آینده رخ خواهد داد و با تنوع غذایی رو به رو خواهیم شد.
در دوران پسا کرونا با مهارت های اجتماعی خانگی و خانوادگی رو به رو خواهیم شد
از سوی دیگر مساله ظهور یک مهارت های اجتماعی خانگی و خانوادگی است که با آن رو به رو خواهیم شد. سبک زندگی ما بسیار شبه غربی و متاثر از بازار است و به نظرم در آینده با میلی به سبک زندگی در عرصه پوشش، آرایش، غذا، روابط اجتماعی و روابط خودمانی رو به رو خواهیم شد که این امر به دلیل ماندن زمان مهم در خانه است که در حقیقت خانواده را متحول خواهد ساخته است.
همزیستی و همسان سازی رخ خواهد داد
* اشاره کردید که یکی از تحولات در دوران پسا کرونا، تغییرات در روابط و مناسبات اجتماعی است. به صورت مصداقی مناسبات اجتماعی در آینده چه تغییراتی خواهند داشت؟ آیا به صورت جدیدی نمایان می شوند؟
خانواده ایرانی از همه اشکال عبور کرده بود و در حال رسیدن به خانواده هسته ای، ازدواج سفید و… بود، پس از ورود کرونا به نظرم این مسیر یعنی گذر از خانواده گسترده و رسیدن به خانواده هسته ای، دیگر تند و تیز نخواهد بود. در دوران پسا کرونا تکثر خانواده و مناسبات اجتماعی در اشکال متفاوت را شاهد خواهیم بود، نمونه های این مناسبات اجتماعی همزیستی و همسان سازی است.
روابط اجتماعی انسانی در جامعه قوی تر می شود
* در واقع معتقدید روابط عموم مردم در سطح جامعه قوی تر می شود؟
قطعاً به یک بازبینی و باز اندیشی در روابط اجتماعی که پشت آن یک معنای انسانی است، خواهیم رسید، در حقیقت پر رنگ شدن روابط اجتماعی انسانی که جامعه داشت از آن تهی می شد.
* اشاره کردید که در دوران پساکرونا در عرصه مشاغل نیز تغییر و تحولاتی را شاهد خواهیم بود، سوالم این است که در ایران پس از کرونا چه صنایع و مشاغلی توسعه پیدا خواهند کرد و کدامیک کاهش می یابند؟
مشاغل بومی و رفع نیازهای محلی گسترش خواهد یافت
مشاغل وابسته به بازار جهانی کاهش می یابد
مشاغلی که وابسته به بازار جهانی بودند ابتدا به دلیل تحریم ها و امروز بر اثر شیوع کرونا آسیب دیدند. تحریم کمر و کرونا پای ما را شکست. از سوی دیگر ما نمی توانیم برای جامعه جهانی صنایع تولید کنیم چون قدرت اقتصادی آن را نداریم، بنابراین به نظر می رسد در دوران پسا کرونا دیگر سرمایه داران بر مشاغل وابسته به بازار جهانی سرمایه گذاری نکنند، توجه سرمایه داران به مشاغلی سوق خواهد یافت که خودفرمانی و خودگرانی دارد و نیازهای محلی، منطقه ای، بومی و اجتماعی را تامین می کند. مثلاً مشاغلی که در ایران بسیار مهم هستند کفش، لباس، غذا، گل و ماشین است؛ مردم به طور روزمره به این موارد نیاز دارند لذا معتقدم در دوران پسا کرونا این مشاغل در ایران متکثر خواهد شد و سرمایه گذاری در این بخش ها بیشتر می گردد و یک اقتصاد بومی معطوف به نیازهای بنیادی جامعه شکل خواهد گرفت؛ با توجه به همه این تغییرات، همه دولت ها جهان به خصوص دولت ایران به این سمت خواهند رفت.
در آینده ترکیب جمعیتی تغییر می کند و به سمت جوانی پیش خواهد رفت
* کرونا در تمام جهان جان بسیاری را گرفته و این روند همچنان ادامه دارد، آیا در آینده ترکیب جمعیتی در دنیا تغییراتی خواهد داشت؟ در دوران پساکرونا با مهاجرت های جدید یا شکل دیگری از مهاجرت رو به رو خواهیم بود؟
مسیری که جمعیت در حال حاضر طی می کند به این سادگی تغییر نمی کند؛ زمانی جمعیت جوان توقف یافته بود و دنیا به سمت پیری می رفت، دو تا سه دهه طول کشید تا الگوها تغییر کرد، امروز هم ممکن است که بر اثر شیوع کرونا در جهان و تنگناهای اقتصادی در آینده ترکیب جمعیتی تغییر کند، اما این اتفاق در دو دهه آینده رخ خواهد داد. احتمالاً در آینده با افزایش جمعیت جوان رو به رو خواهیم بود.
مهاجرت از حالت انفرادی به گروهی تبدیل می شود
اگر کرونا در کمپ های پناهندگان نفوذ کند، الگو و مسیرهای مهاجرت تغییر خواهد یافت
نکته دوم اینکه به نظرم در الگوی مهاجرت تغییراتی اتفاق می افتد به دلیل اینکه پس از شیوع کرونا در کشورها، تردید در حفظ سلامت کسانی که مهاجرت کرده بودند، اضطرابی برای همه خانواده ها و اقوام و دوستان ایجاد کرد. به عبارت دیگر همه کسانی که فرزندان و آشنایانی در کشورهایی مانند آمریکا و اروپا دارند، پس از شیوع کرونا در این کشورها بسیار دچار استرس و نگرانی شدند بنابراین معتقدم به نوعی الگوی مهاجرت در آینده تغییر خواهد کرد، افراد یا مهاجرت نخواهند کرد یا اگر مهاجرت کنند، با خانواده و در کنار هم خواهند بود البته باید دید که ماجرای کرونا به پناهندگان چه نیشی خواهد زد، کسانی که در سوریه، ترکیه و اروپا در کمپ ها قرار گرفتند، اگر مانند سالمندان از این بیماری در امان نباشند، عواقب عچیبی خواهد داشت مانند اینکه الگو و مسیرهای مهاجرت تغییر می کند.
* کرونا در دوره جدید با ظهورش و نوع حضوری که پیدا کرده، میل و اراده به ماندن دارد، شما در تحلیل مسایل مختلف به سه نظریه نهادی «خانواده، دین و دولت» معتقدید. با توجه به ساختار اجتماعی و مذهبی ایران، برای امروز که کشور با بحران کرونا روبه روست، چه مدل حاکمیتی و مدیریت موثرتر است؟ این مدل در دوران پساکرونا چه تغییراتی خواهد یافت؟
در دوران پسا کرونا دولت در ایران معتدل تر و خدمت رسانی مساله او خواهد بود
در این مورد دو سناریو در پیش داریم، سناریو اول این است که دولت های مقتدر در جهان شکل بگیرند و دولت یا نظام سیاسی که در کرونا پیروز شده، بیان کند که می تواند در فرهنگ و اقتصاد هم این پیروزی را به دست آورد، البته من احتمال آن را کم می دانم که حداقل در ایران این اتفاق بیفتد به دلیل اینکه دولت یا نظام سیاسی در شرایط و موقعیتی خاص جان گرفته است. از سوی دیگر چون جامعه کرونایی انتظارات، دلهره ها، اضطراب ها و سبک زندگی جدیدتری پیدا کرده، دولت مجبور است که دموکراتیک تر شود یعنی دولت معتدل تر و دولتی که خدمت رسانی مساله او باشد.
با اتفاقی که در حوزه بهداشت و درمان رخ داد این مساله نمایان شد که خصوصی سازی در حوزه بهداشت، درمان و سلامت چه عواقبی دارد. به عنوان مثال حوزه بهداشت و درمان در آمریکا خصوصی بود و جمعیت کثیری بیمه و بهداشت نداشتند و رها بودند و این مساله باعث شد که پس از شیوع کرونا در آمریکا ضربه سنگینی به این کشور وارد شود.
دولت ها به نیروهای اجتماعی و حوزه عمومی تن خواهند داد
ایران هم پیش از کرونا بخشی از حوزه بهداشت و درمان خود را خصوصی کرده بود به همین دلیل پس از شیوع کرونا در کشور به صورت بنیادی ضربه خورد بنابراین وقتی خصوصی سازی در حوزه سلامت و بهداشت منتفی می شود، در آموزش هم منتفی خواهد شد؛ اینجاست که دولتی می طلبد که توانمندی بسیج نیروها و امکانات را معطوف به جامعه داشته باشد یعنی باید به جامعه و نیروهای اجتماعی و حوزه عمومی تن دهد تا به بخش خصوصی که خود ساخته است.
در دوران پسا کرونا دولت نمایندگی خواهیم داشت
به نظرم در دوران پسا کرونا دولت نمایندگی خواهیم داشت، یک نظام سیاسی که دموکراتیک است و گروه های اجتماعی را اصل می داند، این نظام سیاسی مجبور است با طبقات متوسط آشتی کند. شاید این نگاه ایدئالیستی به نظر آید، ولی معتقدم نظام های سیاسی در دوران پسا کرونا چاره ای جز این تغییر ندارند. پس از کرونا پزشکان، پرستاران و نیروهای اداری حوزه بهداشت و درمان و پزشکی، همه پیروز این میدان هستند و اجازه نخواهند داد که دوباره ایدئولوژی شکل بگیرد. دوم اینکه فقط صدای یک گروه خاصی بلند نخواهد بود، کادر درمانی پیروز از دیگر متخصصان و دانشمندان دعوت خواهند کرد که به صحنه آیند، در اینجاست که دولت یا نظام سیاسی چاره ای ندارد جز اینکه دموکراتیک عمل کند.
* در واقع در تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها، مردم در اولویت قرار می گیرند؟
بله! کاملاً درست است.
* هنوز درمانی برای بیماری کرونا یافت نشده و شاید همین مساله باعث شد که ارتباطات میان انسان و جهان و پروردگار دوباره بازسازی شود. در چنین شرایطی نگاه انسان ها به جهان خلقت و معنویت چه تغییراتی داشته و در آینده این تغییرات به چه سمتی سوق خواهد یافت؟
در دوران پساکرونا معناگرایی بیشتر از مناسک گرایی ظهور خواهد کرد
پس از شیوع کرونا در کشور به حوزه دینداری یک شوک وارد شد، فرو ریختن یا تعلیق مراسم های مذهبی را شاهدیم، کسی زیارت و مسجد نمی رود، یک کرونایی عزیز که شهید می شود کسی نیست که برای او سوگواری کند، در واقع در کشور ایران که مراسم گرا بود، یک تغییر مراسمی اتفاق افتاده است. زمانی که در مورد فرهنگ صحبت می کردیم، می گفتیم که این فرهنگ یک ساحت معناگرایانه و یک ساحت مناسکی دارد، کرونا در حقیقت در حوزه فرهنگ و دین به عرصه مناسک گرایی شلیک کرد لذا در دوران پساکرونا معناگرایی بیشتر ظهور خواهد کرد و اینجاست که تغییری در عرصه دینداری رخ خواهد داد، نمی گویم دین های جدیدی به وجود خواهد آمد، ولی دینداری های دیگری شکل خواهد گرفت و آنجاست که معناگرایی های جدیدی پدیدار می شود.
این بدین معنا نیست که همه افراد دین رسمی و فرم ها را رها می کنند و معنا را پی می گیرند بلکه افراد معناهای متفاوتی که در دوره ای که مراسم تعطیل شده به آنها رسیدند و این معناها به بقای آنان کمک کرده را دنبال می کنند، بنابراین باید به سراغ زمزمه های دین گرایی و معناگرایی رفت و پس از بررسی، بیان کرد معناگرایی در ایران چگونه است.
کرونا ما را از یکسان سازی دینی و دین گرایی نجات داد
کرونا ما را از یکسان سازی دینی و دین گرایی نجات داد چرا که نظام سیاسی با محوریت علما در حال یکسان سازی دینی بودند و مداحان بیشتر مورد توجه مردم بودند، در دوران پساکرونا مداحان دوره ای به عقب خواهند رفت و احتمالاً علما و دانشمندان و کسانی که فهم بنیادی از دین دارند به عرصه خواهند آمد.
* بنابراین معتقدید اگر تا دیروز مداحان بیشتر مورد توجه بودند و علما در حاشیه قرار می گرفتند، در دوران پسا کرونا به علما توجه و نگاه های بیشتری خیره خواهد شد؟
در دوران پسا کرونا علمایی که بتوانند تأملات جدیدی در جهان مدرن ارایه دهند بیشتر مورد اقبال مردم خواهند بود
علما به معنای کسانی که روضه خوان باشند، مورد توجه نخواهند بود بلکه علمایی که بتوانند تأملات جدیدی در جهان مدرن ارایه دهند و معنای جدیدی به جهان دهند، بیشتر مورد اقبال مردم قرار خواهند گرفت.
یاد و غم کشته های کرونایی حداقل ۲۰ سال بر بدنه جامعه ایرانی باقی خواهد ماند لذا معنابخشی به این مساله بسیار مهم است، همانطور که قبلاً هم تأکید کردم سرودها، شعرها، موسیقی ها و قصه ها در مورد کادر درمانی و جان باختگان بر اثر کرونا، پس از ساخته شدن مورد توجه مردم قرار می گیرد، مردم ایران با این یاد سالها را سپری خواهند کرد تا از این موضوع خسته شوند و از آن عبور کنند؛ موقعیتی که در دوران پساکرونا به وجود می آید، فرصت مناسبی است تا علمای قدرتمند با معناگرایی به صحنه بیایند.
* در دوران پسا کرونا سنت ها و آیین های قومی، ملی و مذهبی چه تاثیراتی خواهند پذیرفت و راهبرد تازه برای تداوم آن چگونه است؟
در دوران پسا کرونا دعواهای قومی را شاهد نخواهیم بود
صداهای معنایی متفاوتی پیدا می شود
پس از کرونا باید اجازه داد که مردم در مناطق مختلف سوگواری های منطقه ای داشته باشند. اقوام در این زمان در این سوگواری عمومی شرکت می کنند و صداهای معنایی متفاوتی پیدا می شود. معتقدم مانند گذشته دعواهای قومی را شاهد نخواهیم بود البته امروز عده ای خود را آماده می کنند که دوباره دعواهای قدیم را زنده کنند، اما امیدوارم کرونا که بسیاری را ساکت کرد در پایان هم عده ای را ساکت کند تا دعواهای قدیمی را زنده نکنند. در دوران پسا کرونا باید هم نوایی ها اوج بگیرد و این فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها و مناسک و آیین ها جان بگیرند تا جامعه متمدن را یک بار دیگر در ایران شاهد باشیم.
منبع: شفقنا
