می‌گویند با اینکه در ایران به دنیا آمده‌اند، در ایران زندگی کرده‌اند، در ایران بزرگ شده‌اند، درس خوانده‌اند و احتمالاً باید سر کار بروند، اما خودشان را ایرانی نمی‌دانند. تبعیض‌ها حس ایران بودن و تعلق خاطرشان به ایران را کمرنگ کرده. به‌ویژه در ماه‌های اخیر که میزان حملات به افغانستانی‌ها بالا رفته و آنها به فکر مهاجرت به کشور سوم افتاده‌اند.
رشیدی کوچی، نماینده مجلس گفت: حدود ۵ یا ۶ میلیون مهاجر افغان به ایران آمده که هیچ هویتی ندارند و هر کاری انجام دهند، قابلیت رصد و پیگیری ندارد. این نگران کننده است.
سخنگوی دولت موقت افغانستان با اعلام بازگشت بیش از ۳۰۰ هزار مهاجر افغانستانی از پاکستان گفت که افغان‌هایی که به کشورشان باز می گردند، با وسایل نقلیه ای که از سوی طالبان در اختیار آنها قرار می گیرد، به صورت رایگان به مقاصد مورد نظر انتقال می یابند.
دولت اعلام کرده که ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار مهاجر در کشور زندگی می‌کنند. از سوی دیگر بر اساس آمار‌ها ۵ میلیون شغل در ایران در اختیار یا در واقع در انحصار اتباع بیگانه است و با در نظر گرفتن این آمار، میزان اشتغال مهاجران ۵۹ درصد محاسبه می‌شود.
نماینده مردم کنگاور، صحنه و هرسین در مجلس درباره نحوه ورود تبعه غیرقانونی افغان به کشور تصریح کرد: حتی دیده شده ۴۰ نفر از تبعه افغانستانی در داخل تانکر نفت جاساز شده و از مرز وارد کشور می‌شوند.
مصطفی هاشمی طبا در یادداشتی تاکید کرده است؛ افغانستانی‌های حاضر در ایران براساس مشاهدات شخصی من عموماً پشتون هستند و هزاره، تاجیک و ازبک بسیار کم هستند و برخی نیز جلوی خود من به سابقه حضور در طالبانی بودنشان تاکید دارند.
محمدحسین عمادی، پژوهشگر توسعه و مشاور ارشد UNP در افغانستان گفت: در موضوع مهاجران افغانستانی با یک معادله دو مجهولی مواجه هستیم. تا این معادله را حل نکنیم نمی‌توانیم نقش خودمان را در ارتباط با این موضوع روشن کنیم.
دولت‌ها، برای پیگیری خواسته‌های سیاسی خود روش‌های متعددی دارند. در علوم سیاسی گروه‌های فشار را یکی از مهم‌ترین ابزارهای دولت‌ها برای به انجام رساندن اهداف می‌دانند. متاسفانه مهاجران هم به یکی از این گروه‌ها برای اعمال فشار دولتی بر دولت دیگر بدل شدند.
یک جامعه شناس گفت: ملی‌گرا‌ها یا شوونیست‌ها آمده‌اند با طرح موضوع مهاجرین افغان و افغانستانی‌هراسی، آن ایده‌های ملی‌گرایانه را در عامه مردم در مقابل اسلام سیاسی حاکم تقویت کنند.
بر اساس آمار وزارت کشور، آمار اتباع افغانستانی بیش از ۵ میلیون نفر یعنی کمتر از ۶ میلیون نفر است؛ بنابراین آمارهای دیگری که در این رابطه مطرح می‌شود صحت ندارد، ضمن اینکه موج جمعیتی مهاجر فقط به سمت ایران نیامده‌اند بلکه برخی از آنان در کشور‌های دیگر هستند.
معضل ورود افغانستانی‌ها به‌صورت غیرقانونی به ایران مسئله جدیدی نیست، عبور بی‌حد و حصر افغانستانی‌ها به‌صورت غیرقانونی در یکی دو سال اخیر از مرز‌های ایران شدت گرفته و آژیر خطر را به صدا درآورده است.
هر سال حداقل ۵ میلیارد دلار یارانه پنهان به اتباع خارجی پرداخت می‌شود. تقریبا معادل همان رقمی که در بانک‌های کره جنوبی بلوکه شده بود و ایران توانست پس از مذاکره و تبادل زندانیان با آمریکا آن را آزاد کند
وعده مقامات دولت طالبان به افغانستانی‌ها برای افزایش چاپ گذرنامه تا هزار جلد در روز، به این معنی است که به احتمال نزدیک به یقین، تعداد افغانستانی‌های منتظر در صف‌های مهاجرت آن‌قدر زیاد است که مطالبه چاپ گذرنامه در این کشور به دغدغه مردم و مقامات تبدیل شده است