فرابورس
اقتصاد۲۴- بازار‌های سرمایه در همه کشور‌های جهان نقش عمده¬ای در تحولات اقتصادی ایفا می¬کنند و بازار فرابورس ایران یکی از بازار‌های مالی کشور ایران است.
برخلاف تصور بسیاری از اشخاص، بازار فرابورس را بخشی از بازار بورس کشور می‌دانند، اما در حقیقت فرابورس، بازاری مجزا از بازار بورس است که از سال ۱۳۸۷ فعالیت خود در ایران را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرده است.
در حقیقت بازار فرابورس ایران از مهر ماه سال ۱۳۸۸ فعالیت رسمی خود را آغاز کرده و در حال حاضر بیش از ۶۰۰ نماد در تابلو بازار‌های مختلف فرابورس وجود دارد که ۲۵۶ مورد از آن مربوط به ابزار‌های نوین مالی است.
این شرایط البته در حالی است که در بازار فرابورس نیز مانند بازار بورس می‌توان به خرید و فروش سهام و اوراق بهادار پرداخت و البته برای شرکت‌های عضو بازار بورس که با شرایطی بسیار سخت‌تر پذیرفته‌شده‌اند، نظارت بیشتری بر آن‌ها حاکم است و هم چنین گزارش‌های سالیانه بیشتری را به‌منظور شفافیت عملکرد شرکت ارائه می‌دهند و قاعدتاً سرمایه‌گذاری در آن‌ها با ریسک کمتری همراه است.
بازار فرابورس در حقیقت از همان ابتدا با هدف گرفتن شرکت‌هایی راه‌اندازی شد که مایل به شرکت در بازار سرمایه و افزایش نقد شوندگی هستند، اما هنوز شرایط لازم برای حضور به بازار بورس را ندارند. نام این بازار نیز از عبارت انگلیسی Over the Counter Market (OTC) به معنی «خارج از بورس» وام گرفته‌شده است. بازار OTC نیز به شرکت‌های متقاضی اجازه می‌دهد که با شرایط پذیرش آسان‌تری روبه‌رو شوند و با ورود سریع‌تر به بازار سرمایه، از تمام مزایای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار بهره‌مند شوند.
مزایای ورود و سرمایه‌گذاری در فرابورس چیست؟
ورود به بازار بورس به معنی معرفی کالا، برند و خدمات شرکت به طیف وسیعی از مردم و بهره‌گیری از مزایای ورود به فرابورس است. عمده مزایای فرابورس شامل موارد زیر هستند:
شرایط پذیرش آسان در فرابورس
همان‌طور که بیان شد، فرابورس با صرف‌نظر از برخی شرایط پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار، راه را برای بسیاری از شرکت‌ها صاف می‌کند. به این ترتیب، حداکثر یک ماه طول می‌کشد تا شرکت‌ها بتوانند به فروش سهام و افزایش سرمایه خود در این بازار بپردازند.
تأمین مالی ارزان برای حاضران در فرابورس
افرادی که در این بازار به سرمایه‌گذاری می‌پردازند، معمولاً سرمایه خود را پخش کرده و از هر شرکت، تنها چند سهام خریداری می‌کنند. به این ترتیب، ریسک معاملات خود را کاهش می‌دهند. شرکت‌های عضو بازار OTC مجموع این سرمایه‌های کوچک را در طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ خود به کار می‌برند و از مزایای تأمین مالی ارزان قیمت بهره می‌گیرند. در این راستا علاوه بر فروش سهام و افزایش سرمایه می‌توان از فروش انواع مختلف اوراق بهادار مانند انتشار گواهی سپرده سرمایه‌گذاری خاص و عام و ... نیز کمک گرفت.
معافیت مالیاتی برای شرکت های فرابورس
برای تمام شرکت‌های عضو فرابورس، به جز شرکت‌های بازار پایه، تسهیلات ویژه‌ای مانند معافیت مالی ۱۰ درصد درآمد در نظر گرفته شده است. این معافیت مالیاتی به صورت مستقیم بر سود سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد.
وثیقه گذاری سهام برای شرکت های عضوشرکت‌های عضو فرابورس می‌توانند سهام خود را به صورت وثیقه نیز استفاده کنند و از تسهیلات آن بهره بگیرند. در این روند، شرکت از بخشی از سهام به عنوان وثیقه‌ای برای بهره گرفتن از تسهیلات بانکی استفاده کند. با وثیقه گذاری سهام، آن بخش از سهام شرکت دیگر قابل معامله نیست و ارزش‌گذاری آن به دست فرابورس انجام می‌شود.
امکان خروج از فرابورس یا تغییر بازار
در صورتی که یک شرکت بخواهد به طور کلی از فرابورس خارج شود، فرآیندی برای آن در نظر گرفته شده است که روند خروج از بازار را تسهیل می‌بخشد. همچنین این شرکت‌ها می‌توانند از سهامی عام به سهامی خاص تغییر پیدا کنند. امکان تغییر بازار و منتقل شدن از یک بازار به بازار دیگر نیز ازجمله مزایای OTC به شمار می‌آید. این روند در بازار بورس اوراق بهادار سخت است و تنها با داشتن شرایط سخت‌گیرانه لازم و پیشرفت قطعی شرکت ممکن می‌شود.
نبود حجم مبنا برای شرکت های متقاضی
سهام و اوراق بهاداری که در فرابورس خرید و فروش می‌شوند، حجم مبنا ندارند و سرعت نقد شوندگی آن‌ها بالا است. به این معنی که عرضه و تقاضا خیلی سریع به تعادل رسیده و همواره می‌توانید سهام خود را فروخته و سهام مورد نظرتان را در کمترین مدت لازم خریداری کنید.
مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس
با وجود ریسک بیشتر سرمایه‌گذاری در OTC، هنوز هم بسیاری از سرمایه‌گذاران با قرار دادن سهام تعداد زیادی از شرکت‌های عضو این بازار در سبد خود به سود بالایی دست پیدا می‌کنند. از جهت دیگر، ورود به فرابورس نیز مزایای زیادی برای شرکت‌ها دارد و گاهی موجب جان گرفتن و منتقل شدن آن‌ها به بازار بورس می‌شود.
دسته بندی بازار‌های فرابورس
بازار اول فرابورس:
حضور سهام شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری
بازار دوم فرابورس:
حضور شرکت‌های سهامی عام، شرکت‌های تازه تأسیس، شرکت‌های زیان‌ده و شرکت‌های سهامی خاصی که قصد تبدیل شدن به شرکت سهام عام را دارند.
بازار سوم فرابورس:
نام دیگر این بازار، بازار عرضه بوده و محل انجام معاملات عمده اوراق بهادار و حضور شرکت‌های سهامی عام در شرف تأسیس است.
بازار پایه فرابورس (زرد، نارنجی و قرمز):
عرضه و انتقالات اوراق بهادار و در نهایت، پذیرش سایر اوراق بهادر در بازار ابزار‌های نوین مالی انجام می‌شود.