در آذر ۱۳۶۴ برای اولین بار اسکناس ۱۰ تومانی منتشر شده پس از انقلاب در بین مردم توزیع شد.این اسکناس اولین اسکناسی است که به طور کامل در ایران طراحی و چاپ شده است.
اثرات تورمی چاپ پول، یکی از شناختهشدهترین و رایجترین مشکلاتی است که اقتصادهایی با ضعف مالی یا ساختارهای آسیبپذیر با آن مواجه میشوند. در این گزارش به ابعاد مختلف این مسئله میپردازیم.
در تاریخ ۵ ژوئن، اسکناسهای ۱۰ پوندی جدید با تصویر اعلیحضرت در بریتانیا به بازار عرضه میشود. این برای اولین بار از سال ۱۹۶۰، زمانی که پادشاه روی اسکناسها تغییر میکند، اتفاق میافتد
در پی اظهارات یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس مبنی بر هزینهسنگین تولید ایرانچک ۵۰۰ هزار ریالی، مدیر روابط عمومی بانک مرکزی با رد عدد اعلامی گفت: بهای تمامشده این ایرانچک حتی کمتر از یک درصد رقم ادعایی است.
یک عضو کمیسیون اقتصادی گفت: حذف ۴ صفر از پول ملی تنها یک مسیر برای صرفهجویی در چاپ اسکناس هاست و اینکه بگوییم برای رشد اقتصادی و کاهش تورم است، این گونه نیست.
تصویب امکان چاپ چکپولهای ۲۰۰ و ۵۰۰ هزار تومانی، اگرچه از منظر اجرایی یک اقدام فنی و اختیاری تلقی میشود، اما در سطح کلان، هشداری جدی نسبت به وضعیت ناپایدار اقتصاد ایران است. مقایسه با تجربه کشورهای گرفتار در دام تورم بالا نشان میدهد که این راهحل اگر بدون سیاستگذاری پولی منسجم و اصلاحات اساسی باشد، صرفاً مسیر سقوط ارزش پول ملی را تسریع خواهد کرد.
سرگئی کاترین، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه این موضوع را به اطلاع اسپوتنیک رساند. وی خاطرنشان کرد که ایده ایجاد یک اسکناس یادبود زمانی ظاهر شد که همکاران جامعه تجاری میخواستند فرمی پیدا کنند که از نظر بصری و مفهومی اصول چندقطبی، برابری و مشارکت استراتژیک بریکس را متحد کند.
برخی کشورها اسکناسهای خود را به آثار هنری چشم نواز تبدیل کردهاند و با طرحهای خلاقانه و نمادین، هویت ملی شان را به زیبایی به تصویر کشیدهاند؛ از جلوههای طبیعت تا نمادهای تاریخی و فرهنگی در این اسکناسها دیده میشود.
۷۲۵ سال پیش در چنین روزی، گیخاتوخان مغول که حاکم ایران بود، فرمان چاپ پولی کاغذی به نام «چاوِ مبارک» را داد. این پول کاغذی در «چاوخانه» تبریز تولید شد. مردم که تمایلی به معامله با این پول نداشتند، آن را «چاو نامبارک» مینامیدند و گیخاتوخان مجبور شد به مدت کوتاهی فرمان چاپ آن را لغو کند!
با ورود به سال ۱۴۰۴، نشانههای تازهای از تغییر واحد پول ملی نمایان شده است. انتشار اسکناس ۲ میلیون ریالی، که در ساختار جدید معادل ۲۰۰ تومان خواهد بود، از آمادهسازی زیرساختها حکایت دارد. حالا به نظر میرسد که این اصلاح پولی، پس از سالها بحث و انتظار، در مسیر تصمیمگیری توسط مجلس قرار گرفته است.
اسکناس ۱ دلاری کانادا که در سال ۱۹۵۴ چاپ شده بود به "صورت شیطان" معروف شد چرا که یک توهم نوری ناگوار بود. به نظر میرسید موهای ملکه وقتی از زوایای خاصی به آن نگاه میشده چهره شیطانی خندان را نشان میداد. گروههای مذهبی به شدت اعتراض کردند و این ادعا را مطرح نمودند که این یک نماد شیطانی یا یک توطئه کمونیستی است.
نخستین بانک کشور ۱۱بهمن سال۱۲۶۷ با صدور امتیازنامهای از سوی ناصرالدین شاه قاجار و با فرمان سلطنتی ملکه بریتانیا به بارون جولیوس دو رویتر، بانکدار یهودی- انگلیسی با مشارکت حاجیسیدعلیاکبر، تاجر شیرازی راهاندازی شد.
بانک مرکزی با انتشار اطلاعیهای گفت: «اولین اسکناس ده هزار ریالی جمهوری اسلامی ایران که سمبل مسلم انقلاب عظیم ما است، تصویری از تظاهرات در راهپیماییهای مردم عزیز بهپاخاسته ما را در روی اسکناس و بارگاه حضرت رضا (ع) را در پشت اسکناس دارد. اندازه این اسکناسها برای رعایت صرفهجویی در مصرف کاغذ تقلیل یافته و به قطع یک هزار ریالی فعلی درآمده است.»
تورم به عنوان یکی از آثار بالقوه چاپ پول در اقتصاد ایران به شدت نهادینه شده است. با افزایش نقدینگی و تحریمهای جدید، نرخ تورم در ایران به بیش از ۴۰ درصد رسیده است، که این عدد دو برابر میانگین دورههای قبل از سال ۱۳۹۷ است. تورم نه تنها به افزایش هزینههای زندگی منجر شده، بلکه باعث افزایش فاصله درآمدی، افزایش تعداد مستاجران و گسترش آسیبهای اجتماعی شده است. علاوه بر این، تورم اثرات غیرمستقیمی نظیر افزایش هزینههای درمان و آموزش، و ازدواجهای دیرهنگام را نیز به همراه دارد.
به تازگی عکسی از یک گردشگر روسی در تهران منتشر شده که در نوع خود بسیار غمانگیز است. در شرح این عکس گفته شده که این گردشگر ۳۰۰ دلار از پول خود را به ریال تبدیل کرده و حالا اسکناسها را در داخل کیسهای این طرف و آن طرف میبرد. تصویری گویا از کاهش شدید ارزش پول ملی ایران که امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی و رییس کل بانک مرکزی روی آن است.