از وحی تا تاجگذاری در نوروز

در تقویم اوستایی سال به دو فصل تابستان بزرگ و زمستانی بزرگ تقسیم می‌شد که نوروز جشن آغاز فصل تابستان بزرگ و مهرگان جشن آغاز زمستان بزرگ به شمار می‌رفت. همچنین در تاریخ از دو نوروز کوچک و بزرگ یاد شده است. نوروز کوچک از روز نخست فروردین که «هورمزد» (اولین روز از هر ماه)، شروع می‌شده و تا روز پنجم فروردین ماه ادامه داشت و از روز ششم فروردین نوروز بزرگ شروع می‌شد.

ایرانیان باستان معتقد بودند که ارواح مردگان پاک در آغاز فصل بهار به زندگان سر می‌زنند. برای همین هم زندگان به تمیز کردن منازل و وسایل و جشن و پایکوبی می‌پردازند تا محیط را برای پذیرایی از ارواح پاک گذشتگان آماده کنند.

نکته حائز اهمیت درباره نوروز آن است که به علت اهمیت نوروز بسیاری از حوادث مهم تاریخی را به آن نسبت داده‌اند. برای مثال ابوالقاسم فردوسی -سراینده شاهنامه-، نوروز را روزی می‌داند که جمشید در آن روز تاجگذاری کرد که در توصیف آن چنین توصیف کرده است: «به جمشید بر گوهر افشاندند/ مر آن روز را روز نو خواندند چنین روزِ فرّخ از آن روزگار/ بمانده از آن خسروان یادگار»

ابوریحان بیرونی -دانشمند و محقق قرن پنجم- نیز با اشاره به ماجرای پادشاهی جمشید در کتاب آثارالباقیه می‌نویسد: «دیوان به فرمان جمشید تختی ساختند و آن را به دوش گرفتند. از دماوند به بابل بردند. مردم از دیدن جمشید که همچون خورشید بر تخت می‌درخشید؛ به حیرت افتادند و پنداشتند که دو خورشید در آسمان پیدا شده است. این روز، روز اورمزد اولین روز از فروردین بود. از این رو مردم بر گِرد تخت او جمع شدند و همگان گفتند: این روز نو است و جم فرمان داد که این روز و پنج روز پس از آن را جشن گرفتند.»

الهام ولایتی در مقاله «بررسی جشن‌های تاریخی ایران با تکیه بر نوروز مهرگان و سده» اشاره می‌کند که بر اساس روایت‌ها، نوروز روزی است که کشتی نوح بر زمین قرار گرفته و روزی است که جبرئیل -فرشته حامل وحی-، بر حضرت محمد (ص) برای نزول وحی حاضر شد. همچنین روزی است که در آن خداوند مردگان را زنده کرد.

شاید اتفاقاتی که وقوع آن به نوروز نسبت داده می‌شود؛ مستند تاریخی نداشته باشد و حتی شاید برخی شخصیت‌ها که مبدع نوروزقلمداد می‌شوند؛ تنها ساخته و پرداخته تخیل شاعران و نویسندگان باشند، اما اگر همه این داستان‌ها عینیت بیرونی هم نداشته باشد؛ نشان‌دهنده اهمیت نوروز برای ایرانیان است که سعی داشتند این سنت ملی و فرهنگی را از گذرگاه‌های تاریخ عبور داده و آن را به نسل‌های آتی بسپارند.