سه‌هفته پرالتهاب؛ ترامپ به سیم آخر می‌زند؟

اقتصاد۲۴ - در روز‌های اخیر و در فاصله کمتر از یک ماه مانده تا پایان حکمرانی دونالد ترامپ در کاخ سفید، تحرکات ایالات متحده آمریکا در منطقه به اوج خود رسیده است؛ از اعزام بمب افکن گرفته تا زیردریایی و دیگر اقدامات مشکوک در خاک عراق. از طرفی حمله به منطقه سبز بغداد جایی که سفارت آمریکا در آن واقع شده بهانه‌ای را به دولت ترامپ داده تا بار دیگر انگشت اتهام را علی رغم تکذیب تهران به سمت ایران نشانه گیرد. از طرف دیگر با نزدیک شدن به سالگرد ترور ناجوانمردانه سردار شهید سلیمانی و ترس از انتقام گیری ایران خواب را از چشمان واشنگتن گرفته است و باید دید در روز‌های باقی مانده تحولات پیش رو چه مسیری را رقم خواهند زند؛ در این راستا با علی بیگدلی کارشناس مسائل بین الملل گفتگو کرده ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم:

*آمریکایی‌ها در روز‌های اخیر دست به اقدامات تحریک آمیزی در منطقه زده اند فکر می‌کنید در روز‌های باقی مانده ترامپ برنامه‌ای در سر دارد و یا اینکه این تحرکات در راستای جنگ روانی انجام می‌شود؟

-حمله نظامی به ایران چیزی را عاید ایالات متحده آمریکا نخواهد کرد؛ ضمن اینکه باید در نظر داشت که تصمیم گیرنده تنها ترامپ نیست و منافع آمریکا بسیار مهمتر به شمار می‌آید. در این بین حفظ آبرو و پرستیژ جمهوری خواهان نیز مطرح است، با توجه به اینکه انتخابات سنا مهم بوده و تصاحب دو کرسی آن برای این حزب بسیار حائز اهمیت خواهد بود. بُعد دیگر قضیه در خصوص حمله نظامی میراث بدی است که ترامپ از خود به جای می‌گذارد که با در نظر گرفتن این قضیه احتمال درگیری به صفر می‌رسد. مگر اینکه اقداماتی از سوی ایران و نیرو‌های وابسته به آن در منطقه صورت بگیرد.

تحرکات اخیر در منطقه را می‌توان در راستای مانور قدرت آمریکا و اسرائیل در منطقه به منظور خط و نشان کشیدن برای ایران و دلگرمی برای کشور‌های شیخ نشین ارزیابی کرد. این اقدامات سبب خواهد شد تا سطح انتظارات بایدن برای مذاکرات با ایران بالاتر رود و با دست پرتر پشت میز مذاکرات حاضر شود تا در نهایت حداکثر امتیازات را از ایران دریافت کنند. در همین حال ایران نیز باید در سیاستش تجدید نظر کرده و حضور منطقه‌ای را کاهش دهد، چرا که شرایط مانند گذشته نیست و همین مساله باید تهران را ملزم به تغییر استراتژی دهد. مطرح شدن بحث هایی، چون بازگشت آمریکا به تعهدات برجامی و متعاقب آن اجرای تعهدات از سوی تهران تنها صحبت‌های ایده آلیستی است که ما شاهد چنین روندی نخواهیم بود.

قطعا مرحله دوم توافق هسته‌ای بسیار سنگین‌تر خواهد بود و میزان انتظارات طرف مقابل افزایش پیدا خواهد کرد. در حال حاضر آمریکا مشغول بررسی درخواست‌های کشور‌های منطقه شده است. کشور‌هایی مانند ترکیه، مصر و عربستان سعودی همه مطالبه گر شده اند و خواستار این هستند تا مذاکرات با ایران مانند سال‌های قبل تنها بر سر موضوع هسته‌ای نباشد و طیف دیگری از مسائل را دربر بگیرد.

*هدف اصلی این اقدامات چیست و برخورد ایران باید چگونه باشد؟

-هدف این فشار‌ها قرار دادن ایران در یک تنگنای سیاسی، نظامی و امنیتی است تا در نهایت دست ایران از منطقه کوتاه شود. در بحبوحه این تحولات شاهد انتشار اخباری هدفدار در رسانه‌ها نیز هستیم؛ برای مثال یک عضو ارشد جنبش مقاومت اسلامی اعلام کرد که درخواست کمک از ایران داشته، چنین مسائلی بسیار جای بحث دارد و مهم تلقی می‌شود و باید پرسید از این هزینه‌های سنگین چه دستاوردی کسب کرده ایم؟ از طرفی باید عنوان کنم که بیان چنین مطالبی در این برهه بیخود و بی جهت نبوده و نشان می‌دهد که فضای منطقه در موقعیتی به پیش می‌رود که به ضرر ما تمام می‌شود. کافی است وضعیت ترکیه و تلاش این کشور برای نزدیک شدن به کشور‌های عرب منطقه را نیز مورد بررسی قرار دهیم، کشوری که همزمان به دنبال روابط مطلوب با اسرائیل نیز هست و به نوعی می‌خواهد خود را به عنوان رهبر کشور‌های مسلمان منطقه جایگزین کند. در چنین فضایی ایران باید از خود شکیبایی نشان داده و دست به اقدامی تحریک آمیز نزد.

باید از پوسته‌هایی که ۴۲ سال به دور خود کشیده ایم بیرون آییم چرا که موثر واقع نشده و موجب ایجاد گسل عمیق میان مردم و دولت و ایران با دنیا شده است که متأسفانه هر روز این گسل‌ها عمیق‌تر می‌شوند. تنها راه حل ورود به خرد سیاسی برای جبران این وضعیت است. شرایط امروز به هیچ وجه مناسب نیست چرا که هر روز بیشتر و بیشتر با قرار گرفتن در تنگنای حلقه‌های امنیتی در حال از دست دادن موقعیت خود در داخل و منطقه هستیم.

*آمریکایی‌ها در روز‌های اخیر با توجه به حمله علیه سفارتشان سعی بر این داشتند تا با جنگ روانی علیه ایران ایران را مقصر و علیه تهران اجماع سازی کنند. آیا واشنگتن به دنبال تحت فشار گذاشتن ایران با این اتهام‌ها است؟

-البته چنین سیاستی در بین دموکرات‌ها مرسوم‌تر است. هر قدر که جمهوری خواهان نگاه به درون دارند دموکرات‌ها بیشتر نگاهشان به بیرون است. یکی از استراتژی‌هایی که بایدن آن را دنبال می‌کند نزدیک شدن و همکاری با اتحادیه اروپا است. البته همکاری با چین و روسیه را نیز برای تشکیل اجماع بین المللی علیه ایران نباید فراموش کرد تا در این زمینه واشنگتن بتواند قطعنامه‌های جدیدی را علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل تصویب کند. اگر فرض کنیم که بایدن به دنبال مذاکرات برجامی با ایران باشد در حال حاضر دیگر دست خالی نیست.

در روز‌های اخیر شاهد ورود بمب افکن‌های استثنایی ب۵۲ به منطقه بوده ایم. از سوی دیگر زیردریایی «یواس‌اس جورجیا» پس از طی کردن مسیری طولانی مجهز به موشک‌های هدایت‌شونده با همراهی چند کشتی جنگی آمریکایی از تنگه هرمز عبور کرده و وارد خلیج فارس می‌شود. اگرچه هزینه چنین اقداماتی از جیب کشور‌های عرب حاشیه خلیج فارس خرج می‌شود، اما این نمایش قدرت بیخود و بی جهت نبوده است چرا که نتیجه این اقدامات فشار‌های غیرمستقیم را علیه ایران افزایش می‌دهد و به آمریکایی‌ها این اجازه را می‌دهد که از موضع قدرت با ایران وارد مذاکره شوند. برای ایران با توجه به شرایط وخیم اقتصادی و همه گیری بیماری کووید۱۹ راهی جز مذاکره وجود ندارد. معتقدم که در منطقه تحولاتی به وجود خواهد آمد و دو کشور عراق و سوریه در آینده‌ای نزدیک به دنیای عرب برخواهند گشت.

*در روز‌های اخیر شاهد بودیم که سناتور‌های تندروی آمریکایی به دنبال طرحی بودند تا مسیر ورود بایدن به برجام را مسدود کنند تا این توافق به عنوان یک معاهده به سنا ارجاع داده شود نظر شما چیست؟ آیا این اقدام نتیجه خواهد داد و مسیر را برای رئیس جمهوری جدید خواهد بست؟

-اگر این پیشنهاد به کنگره رود و به تصویب برسد تبدیل به قانون خواهد شد، اما این بدان معنا نیست که همه راه‌ها به سمت بایدن بسته شود. ارسال بمب افکن‌ها و زیردریایی آمریکا را می‌توان نمایش قدرت نظامی دانست و پیشنهاد تد کروز را یک نمایش سیاسی. هر دو اقدام فشار‌ها را علیه ایران افزایش می‌دهد. وقتی آمریکا مشاهده می‌کند که در مجلس شورای اسلامی ایران مصوبه اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها به تصویب می‌رسد آن‌ها نیز در برابر ما دست به چنین واکنش‌هایی می‌زنند. در همین راستا معتقدم که اقدام اخیر مجلس غیرتخصصی و غیرضروری بود. با همه مطالبی که عنوان کردم باید این نکته را نیز در نظر داشت که برای آمریکا نیز صلاح است تا مسائل خود را با ایران به شیوه‌ای مسالمت آمیز حل و فصل نماید. باقی ماندن تنش‌ها و عدم حل اختلافات بین تهران و واشنگتن نمی‌تواند برای آمریکا در منطقه آرامش بخش باشد.