شیوع کرونا موجب افزایش خرید‌های اینترنتی شد

اقتصاد۲۴ - تجارت الکترونیک ایران در سال جاری رشد چشمگیری داشته است. شیوع ویروس کرونا موجب افزایش گرایش مردم به خرید اینترنتی و رشد تجارت الکترونیک در کشور شد. این امر سبب شد فروشگاه‌های اینترنتی در کشور نیز رشد کنند. این امر موجب ترویج خرید‌های اینترنتی در کشور شده که از نظر کارشناسان از رشد تجارت الکترونیک نیز مهم‌تر است چراکه در کشورمان خرید‌های اینترنتی اولویت بسیاری از کاربران نبوده است. با این همه کارشناسان معتقدند بعد از ریشه‌کن شدن ویروس کرونا، اگرچه میزان خرید‌های اینترنتی در مواردی مانند خرید پوشاک و خواروبار کاهش می‌یابد، اما کاربران خرید از فروشگاه‌های اینترنتی را به عنوان گزینه‌ای برای تامین مایحتاج خود پذیرفته‌اند که موجب می‌شود در درازمدت همچنان شاهد رشد تجارت الکترونیک در کشور باشیم. با این همه فروشگاه‌های اینترنتی غیرمعتبری نیز در کشور وجود دارند و کاربران باید به فروشگاه‌های قابل اعتماد رجوع کنند.

رشد ۲۱۷ درصدی تجارت الکترونیک در ۶ ماهه نخست سال جاری

طی نیمه نخست امسال، ارزش حقیقی معاملات تجارت الکترونیکی هزار و ۱۱۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، ۲۱۷ درصد رشد داشته است.
به گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، این مرکز امسال به دلیل شرایط خاص کرونا، اقدام به تهیه گزارش شش ماهه نیز کرده که حکایت از ۳/۸ برابر شدن ارزش معاملات الکترونیکی و سه برابر شدن تعداد نماد‌های اعتماد الکترونیکی صادره نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۸ دارد.
این گزارش، به پایش شاخص‌های تجارت الکترونیکی در سه دسته «زیرساخت تجارت الکترونیکی»، «عملکرد تجارت الکترونیکی» و «روش‌شناسی و جمعیت‌‏شناسی تجارت الکترونیکی» می‌پردازد. از مهم‌ترین اهداف تهیه این گزارش می‌توان به رصد و پایش وضعیت تجارت الکترونیکی کشور، ارائه گزارش‌هایی از وضعیت تجارت الکترونیکی کشور، فراهم شدن امکان مقایسه وضعیت تجارت الکترونیکی در کشور با سایر کشورها، فراهم شدن امکان هدف‌گذاری‏های مبتنی بر داده در حوزه تجارت الکترونیکی و همچنین انتشار داده‌ها و اطلاعات به روز از وضعیت تجارت الکترونیکی در کشور اشاره داشت.

بیشتر بخوانید: کدام کالا‌های ایرانی در روسیه خریدار دارد؟

داده‌های مورد نیاز برای اندازه‏‌گیری شاخص‌های زیرساخت و عملکرد، از منابعی مانند گزارش‌های بانک جهانی، مرکز آمار ایران، بانک مرکزی ج. ا. ا؛ و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، و داده‌های روش‌شناسی و جمعیت‏‌شناسی اعم از فعالان و مشتریان، با نمونه‏‌گیری از واحد‌های تجارت الکترونیکی دارای نماد اعتماد الکترونیکی و تکمیل پرسشنامه گردآوری شده و اهم نتایج به شرح زیر است:

زیرساخت تجارت الکترونیکی

در این بخش، ضریب نفوذ اینترنت به ۱۰۲ درصد رسیده که نسبت به سال قبل، ۹ درصد رشد داشته است. همچنین ضریب نفوذ تلفن همراه هوشمند به ۶۵ درصد رسیده که نسبت به سال قبل، ۲۰ درصد رشد داشته و حدود ۱۸۵ هزار گواهی امضای الکترونیکی صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۲۳ درصد رشد داشته است.

عملکرد تجارت الکترونیکی

در این بخش، ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی ۶۳۹ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۲۸۴ درصد رشد داشته است. ارزش حقیقی معاملات تجارت الکترونیکی ۱۱۰/۱ میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، ۲۱۷ درصد رشد داشته و مبلغ هر خرید الکترونیکی به طور میانگین ۴۱۷ هزار تومان برآورد شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۵۳ درصد رشد داشته است. همچنین تعداد کل معاملات تجارت الکترونیکی حدود ۵/۱ میلیارد فقره بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۵۲ درصد رشد داشته و تعداد معاملات الکترونیکی دولتی حدود ۱۵۱ هزار فقره بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۳۴ درصد رشد داشته است.

روش‌شناسی و جمعیت شناسی تجارت الکترونیکی

در این بخش، تعداد اینماد‌های اعطاشده در نیمه اول سال ۹۹ نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل با رسیدن به ۱۶ هزار اینماد، ۱۹۶ درصد رشد داشته است. حدود ۷۶ هزار واحد تجارت الکترونیکی دارای نماد اعتماد هستند که ۲۳ درصد از تعداد کل واحد‌های تجارت الکترونیکی را شامل می‌شود و ۸۱ درصد از واحد‌های تجارت الکترونیکی دارای نماد اعتماد، علاوه بر وب‌سایت از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. حدود ۸۶ درصد از واحد‌های تجارت الکترونیکی، از سرمایه‌گذار شخصی به منظور توسعه خود استفاده می‌کنند و حدود ۴۳ درصد از واحد‌های تجارت الکترونیکی از پست جمهوری اسلامی ایران به منظور ارسال و تحویل کالا استفاده می‌کنند.۴۶ درصد از صاحبان واحد‌های تجارت الکترونیکی دارای نماد اعتماد، بین ۳۰ تا ۴۰ سال دارند و ۷۵ درصد از اینماد‌های اعطاشده در نیمه نخست سال ۹۹، مربوط به واحد‌های تجارت الکترونیکی با ماهیت حقیقی بوده است.

به طور کلی با در نظر گرفتن آمار ارائه‌شده در گزارش در حوزه زیرساخت تجارت الکترونیکی، از جمله رشد ۷ درصدی در حوزه ضریب نفوذ تلفن همراه نسبت به مدت زمان مشابه در سال ۹۸، با رسیدن به عدد ۱۴۹ درصد و همچنین رشد ۱۷ درصدی در ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند با رسیدن به عدد ۱۰۲ درصد که بالاتر از میانگین جهانی و منطقه است، می‌توان گفت زیرساخت ارتباطی قابل قبولی برای رشد تجارت الکترونیکی در کشور وجود دارد.
از سوی دیگر، آمار شاخص‌های عملکرد تجارت الکترونیکی نشان از رشد مبلغی و تعدادی در تراکنش‏‌های تجارت الکترونیکی دارد. ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی نسبت به مدت زمان مشابه در سال ۹۸ با رشد ۲۸۴ درصدی همراه بوده است. به علاوه تعداد کل معاملات تجارت الکترونیکی با رشد ۵۲ درصدی نسبت به مدت زمان مشابه در سال ۹۸ مواجه بوده که نشان از استقبال بیشتر خریداران از خرید اینترنتی بوده است.
همچنین بررسی آمار جمعیت‌شناسی نشان‏‌دهنده تعداد رو به رشد واحد‌های تجارت الکترونیکی است. با این حال در نیمه نخست سال ۹۹ نیز سهم زنان از مالکیت واحد‌های تجارت الکترونیکی همچنان ثابت (۱۳ درصد) بوده و بسیار کمتر از مردان است. علاوه بر این، بیش از ۸۶ درصد از واحد‌های تجارت الکترونیکی از سرمایه شخصی خود جهت راه‏اندازی و توسعه استفاده می‌کنند.
نهایتا اینکه، با در نظر گرفتن آمار ارائه‌شده می‌توان نتیجه گرفت که هر چند تجارت الکترونیکی در ایران به طور کلی در مسیر رشد قرار دارد، اما همچنان با موانعی از قبیل شرایط اقتصادی پرنوسان، ایجاد محدودیت‌های متعدد، سیاستگذاری‌های نادرست و عدم آموزش و اطلاع‌رسانی کافی به عموم در خصوص تجارت الکترونیکی روبه‌رو است که باید جهت رفع آنها، به بهبود عملکرد در حوزه سیاستگذاری، فرهنگ‏‌سازی و آموزش پرداخته شود.
رشد ۸۴/۳ درصدی تجارت الکترونیک
علی رهبری رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی کشور گفت: ارزش معاملات تجارت الکترونیکی در نیمه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸۴/۳ درصد برابر یعنی حدود چهار برابر شده و همچنین تعداد نماد‌های اعتماد صادره با توجه به کاهش فرآیند صدور اینماد از پنج روز به یک روز در شش ماهه ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل تقریبا سه برابر شده و تعداد گواهی امضای الکترونیکی نیز تقریبا ۵/۲ برابر طی مدت یادشده در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته شده است. او افزود: شیوع ویروس کرونا یکی از عوامل اصلی برداشتن لایه‌های مقاومت بین مردم و کسب‌و‌کار‌ها برای حرکت به سمت تجارت الکترونیک بود و بنابراین کسب‌و‌کار‌ها به صورت کاملا جدی در ارتقای ظرفیت خود در بخش‌های نرم‌افزاری، بسته‌بندی و تحویل کالا اقدام کردند و برخی از کسب‌و‌کار‌ها نیز پیرو این قضیه آگاهی استخدام چند هزار نفر صادر کردند. رهبری گفت: جشنواره فروش مجازی بهاره و رمضان که اواخر سال ۹۸ و اوایل سال ۹۹ برگزار شد باعث شد تا شتابی در این زمینه ایجاد شود و رویداد‌های خوبی را برای تقویت این مسیر رقم زد و اتفاق مهم که مرکز تلاشی زیادی برای تحقق آن انجام داده تا مدل و داده‌ها آن جمع‌بندی و سامانه مورد نیاز آن راه‌اندازی شود بحث فعال شدن ستاره‌های دوم و سوم نماد اعتماد بود که در رتبه‌بندی کسب‌و‌کار‌های اینترنتی کار خود را انجام داد. رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی همچنین به بحث رسیدگی به شکایت از کسب‌و‌کار‌های اینترنتی اشاره کرد و گفت: این موضوع در مرکز تقویت شده و برای آن فرآیند ساده‌تری در نظر گرفته شده است و در آینده نزدیک مجهز به زیرسامانه اختصاصی خواهد شد و پیگیری‌ها در مرکز به صورت جدی‌تر انجام خواهد شد.
او با اشاره به ایجاد سامانه‌ای در مرکز گفت: توسط این سامانه ارتباط بین واحد‌های فروش سنتی که فروش آفلاین دارند با گروه‌ها و فروشگاه‌های اینترنتی که فروش آنلاین دارند برقرار می‌شود.
رشد جهانی تجارت الکترونیک
با توجه به اینکه همه‌گیری ویروس کرونا باعث شد تا خرید‌ها بیشتر به صورت آنلاین انجام شود، حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که افزایش این نوع خرید‌ها همچنان ادامه دارد. سایت «دیجیتال اینفورمیشین ورلد» در گزارشی به بررسی میزان خرید آنلاین در گروه‌های کالایی مختلف پرداخته است: در سال ۲۰۲۰ بیماری همه‌گیر کووید ۱۹، باعث رشد در روند تجارت الکترونیکی شد.
مصرف‌کنندگان از سراسر جهان بیشتر به خرید انواع کالا‌های آنلاین رو آوردند، به طوری که این مساله در گزارش دیجیتال ۲۰۲۱ که توسط HootSuite و WeAreSocial ارائه شده است، نیز بسیار مشهود بود.
بر این اساس، تقریبا ۷۷ درصد از کاربران اینترنت بین گروه سنی ۱۶ تا ۶۴ ماهانه کالایی را از پلتفرم‌های تجارت الکترونیکی خریداری کرده‌اند و وقتی صحبت از این است که کدام کشور بیشترین خرید آنلاین را انجام داده است، اندونزی در صدر قرار دارد و بیش از ۸۷ درصد پاسخ‌دهندگان اکنون به خرید آنلاین متکی هستند. در حالی که، این رقم بیش از کشور‌هایی مانند ایالات متحده آمریکا، چین و انگلیس است که پلتفرم‌هایی مانند آمازون و علی‌بابا دارند.
با پایین آمدن از این لیست، مصر آخرین کشوری است که فقط ۵۷ درصد از کاربران اینترنت گفتند که در ماه گذشته خرید‌های اینترنتی انجام داده‌اند. با این حال میانگین جهانی ۸/۷۶ درصد بوده است.
در همین راستا، گزارش ارائه‌شده توسط Statista نشان می‌دهد که گروه مد و زیبایی بیشترین سهم را از درآمد جهانی تجارت الکترونیک B۲C (یک کسب‌و‌کار یا همان بیزینس محصول و خدمات خود را به صورت مستقیم به مصرف‌کننده (مشتری) ارائه می‌دهد) در سال ۲۰۲۰ با ۶۶۵ میلیارد دلار آمریکا داشته است.
علاوه بر این، برای اولین بار در مجموعه گزارش‌های دیجیتال جهانی، در هیچ کجا، بیشترین سهم درآمد در گروه سفر دیده نمی‌شود، که البته علت مشخص است چراکه در حال حاضر سفر و تور‌ها محدود شده‌اند. به طور کلی، درآمد آنلاین در گروه مسافرت، جابه‌جایی و اقامت نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد کاهش یافته است. از طرفی همچنین شاهد افت بیش از نیم‌تریلیون دلار آمریکا برای هزینه‌های مصرفی سالانه بوده‌ایم.
افت بخش سفر جای خود را به گروه غذا و مراقبت شخصی داده است به طوری که به عنوان سریع‌ترین رشد تجارت الکترونیکی در سال ۲۰۲۰ بوده و انتظار می‌رود اعداد برای این گروه افزایش یابد، زیرا با محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کووید ۱۹ و اقدامات فاصله اجتماعی که وجود دارد، ماندن در خانه و خرید آنلاین تنها راه نجات جان مردم خواهد بود.
درآمد سالانه غذا و مراقبت شخصی در سال ۲۰۲۰ به ۴۰۰ میلیارد دلار آمریکا رسیده که اگر آن را با سال قبل مقایسه کنیم ۴۰ درصد افزایش داشته اشت.
با نگاهی به تعداد رشد در هر گروه کاملا مشهود است که دسته‌هایی که رشد خوبی را تجربه کرده‌اند همچنان همان رشد را تجربه خواهند کرد و این همه‌گیری باعث شده تا مردم خرید وسایل را مستقیما از منزل و از طریق تلفن انجام دهند.