تاریخ انتشار: ۰۸:۳۱ - ۲۵ ارديبهشت ۱۴۰۰
انجمن بلاک چین:

آیا بر اساس مبانی قانونی و فقهی خرید و فروش رمزارز‌ها مجاز است؟

انجمن بلاک چین ایران با انتشار مقاله‌ای در وب‌سایت رسمی خود به اتفاقات اخیر بازار ارز‌های دیجیتال در ایران واکنش نشان داد.

خرید و فروش رمزارز‌ها

اقتصاد ۲۴ - با توجه به این که در روز‌های اخیر، مطالب پراکنده و بعضاً متناقضی از سوی مراجع ذی‌ربط در رابطه با مسائل حقوقی مرتبط با مالکیت و تبادل رمزارز‌ها و موضوع مجاز بودن یا غیر مجاز بودن آن منتشر و یا در رسانه‌ها اعلام شده است و اقدامات اجرایی غیرسازنده‌ای نیز توسط نهاد‌های اجرایی دولتی مبتنی بر این استدلال‌ها ممکن است به زودی اجرا شود، کارگروه تبادل انجمن فناوران زنجیره بلوک با همکاری تیم حقوقی مجربی که زیر نظر جناب آقای دکتر عرفان لاجوردی (وکیل پایه یک دادگستری) فعالیت می‌نمایند، این مقاله حقوقی را برای پاسخ به مهمترین پرسش‌های حقوقی مرتبط با این موضوع، تهیه و منتشر کرده است.

لازم به ذکر است که منابع و مراجع موجود در این مقاله، شامل مستندات، قوانین موضوعه و همینطور اعلامات مراجع رسمی می‌باشد و طبیعتاً شامل مستنداتی نیست که به ادعای مقامات مسئول محرمانه هستند و هرگز به صورت عمومی منتشر نشده‌اند. امری که امکان هر گونه ارجاع و شمول آن‌ها را در این مقاله، ناممکن ساخته است.

آیا رمزارز‌ها مال محسوب می ­شوند؟

از رویکرد حقوقی، مال چیزی است که ارزش داد و ستد دارد و در برابر آن پول یا مال دیگر داده می‌شود و از نظر اقتصادی ارزش مبادله را داشته باشد (امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، ج۱، ص۲۶، تهران، انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه، چاپ نوزدهم، بهار ۱۳۷۷) معیار تمییز این ارزش نوعی است و در اختیار عرف است یعنی هر چیزی که در بازار معادل مبلغی پول است از رویکرد حقوقی مال محسوب می­شود.

از رویکرد فقهی، مال عبارت است از «ما یبذل بازائه مالٌ» یعنی آن است که به ازاءش مال بذل می‌شود. همین­طور گفته­شده­است مال، یعنی، «ما یرغب إلیه العقلاء»؛ یعنی، آن­چه عقلا به آن رغبت می‌کنند، مال قلمداد می­شود. امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) استدلال نموده­اند، کسانی که مالیت را در بیع معتبر می‌دانند، این مالیّت عند جمیع العرف ملاک نیست، مالیّت عند طائفهٍ خاص ملاک نیست، حـتی اگر در نزد یک شخص مالیت داشته باشد آن هم کفایت می‌کند. محقق ایروانی نیز در تعریف مال، دو ملاک را مطرح می­کند: «حاجه الناس إلیه»، یعنی، مال چیزی است که مردم در امور دنیوی یا امور اخروی احتیاج داشتند، مثلاً خود قبر با قطع نظر از مُردن و امور اخروی چه ارزشی دارد که آدم قبلاً اینجا را بخرد، آن هم زیر زمین؟ دلِ زمین را بخواهد برای خودش بخرد، برای اینکه در امور آخرت و برای مردنش نیاز دارد. ایشان این توسعه را داده و می‌گوید آنچه مردم به آن احتیاج دارند در امور دنیا یا در امور آخرتشان.

شرط دوم عبارت است از «عدم امکان الوصول إلیه بلا إعمال عملٍ»؛ یعنی، مال آن است که انسان، بدون اینکه عملی را انجام بدهد به او نرسد. (آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی، دروس خارج فقه، کتاب البیع براساس تحریرالوسیله، شرایط عوضین، جلسه­ پنجم، ۳۱/۶/۱۳۹۴)

بنابر تعریف حقوقی و فقهی مذکور در فوق، در مال بودن رمزارز‌ها تردیدی نیست؛ زیرا

– رمزارزها، ازنظر اقتصادی ارزش مبادله دارند؛

– عرف داخلی و عرف بین­المللی آن­چنان رغبت و تمایلی به رمزارز‌ها از خود نشان داده­است که امروز ارزش بازار جهانی آن بالغ بر ۲۵۳۰ میلیارد دلار است.

– مردم، برای خرید رمزارزها، مالی پرداخت می­کنند که ممکن است شامل ریال، ارز و یا رمزارز دیگری باشد؛

– از رمزارز‌ها برای پاسخ به نیاز‌های دنیوی، ازجمله سرمایه ­گذاری، توسعه­ فن­آوری و یا پرداخت­های خارجی استفاده می­شوند؛ و در نهایت

– تملک رمزارزها، نیاز به فعالیت انسانی دارد که در استخراج و یا تبادل تجاری متجلی می­شود.

آیا خرید و فروش رمزارز‌ها براساس موازین عمومی قانونی و فقهی مجاز است؟

براساس ماده­ ۱۰ قانون مدنی «قرارداد‌های خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده­اند در صورتی­که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است»

منظور از قرارداد‌های خصوصی، تراضی به هر گونه تعهد انتقال، ترک فعل معین، فعل معین، و اسقاط آن است؛ و درصورتی­که در الزامی بودن قانون معینی تردید گردد، اصل بر عدم الزامی بودن است. (جعفری لنگرودی، ۱۳۴۹، صص ۲۴۹، ۶۶۰)


بیشتر بخوانید: جای خالی معاملات بیت کوین در بورس


برخی گمان می‌کنند این اصل در حقوق ما پیشینه تاریخی ندارد و نویسندگان قانون مدنی از قانون مدنی فرانسه الهام گرفته اند، در صورتی که فق‌های ما دست کم در مبحث شرط از همین اصل پیروی کرده اند. گروهی از مفسران و فقیهان نیز وفای به همه عقودی را که برخلاف اخلاق و عقل و شرع نباشد را واجب دانسته اند؛ «ابن زید و زید بن اسلم گویند: مقصود پیمان­هایی است که مردم با یکدیگر یا با خود می‌بندند مانند عقد زناشویی و بیع و عهد و قسم و …» و یا برخی به نقل از ابن عباس و جماعتی از مفسران گویند:‌ای مؤمنان به عهد‌ها و قرارداد‌ها وفا کنید.

بنابر مفاد قانون مدنی و نظرات فقهی مذکور در فوق

– مبادله­ رمزارزها، براساس ماده­ ۱۰ قانون مدنی، اصل آزادی قرارداد‌ها و قاعده­ اوفوا بالعقود، مجاز است؛ مگر آن­که قانونی تصریحا مبادله­ رمزارز را ممنوع نموده ­باشد.

 آیا خریدو فرورش رمزارز‌ها در چارچوب رگولاتوری (تنظیمی بازار) مجاز است؟

– تصویب­نامه­ شماره­ ۵۸۱۴۴/ت ۵۵۶۳۷ ه مورخ ۱۳/۵/۱۳۹۸ هیات محترم وزیران

براساس بند ۱ تصویب­نامه­ هیات محترم وزیران، «استفاده از رمزارزها، صرفا، با قبول مسوولیت خطرپذیری (ریسک) ازسوی متعاملین صورت می­گیرد و مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نبوده و استفاده از آن در مبادلات داخل کشور مجاز نیست.»

مفاد مصوبه­ هیات محترم وزیران دلالت بر امور ذیل دارد:

الف- استفاده و خریدوفروش رمزارز مجاز است.

ب- دولت و نظام بانکی ارزش ذاتی رمزارز را تضمین نمی­کند.

عدم تضمین مذکور، در برابر تعهد به تضمین ریال، به­عنوان ارز رایج کشور است. مستند به بند ۱ ماده­ ۵ قانون پولی و بانکی کشور، مصوب ۱۸/۴/۱۳۵۱ و اصلاحات بعدی، «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران باید برابر صددرصد اسکناس‌های منتشر شده همواره … پشتوانه در اختیار داشته باشد»

بنابراین، از آن­جهت که بانک مرکزی، برخلاف ریال، ارزش ذاتی رمزارز‌ها را تضمین نمی­کند، تعهدی به حفظ پشتوانه برای رمزارز‌ها ندارد.

ج- استفاده از رمزارز‌ها برای مبادلات داخلی کشور مجاز نیست.

این ممنوعیت از حرف «الف» ماده­ ۳ قانون پولی و بانکی کشور، مصوب ۱۸/۴/۱۳۵۱ و اصلاحات بعدی، ناشی می­شود که مقرر داشته­است «امتیاز انتشار پول رایج کشور در انحصار دولت است و این امتیاز با رعایت مقررات این قانون منحصراً به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واگذار می­شود».

براساس مستندات قانونی مورد اشاره، افراد مجاز نیستند در معاملات داخلی، از رمزارز، به­عنوان واسطه­ ارزش یا وسیله­ پرداخت استفاده نمایند؛ اما، ممنوعیت استفاده از رمزارز به­عنوان وسیله­ پرداخت، به معنای ممنوعیت تملک و مبادله­ رمزارز به­عنوان مال نیست؛ چه آن­که صدر بند ۱ تصویب­نامه­ هیات وزیران بر جواز تملک و مبادله با قبول مسوولیت خطرپذیری دلالت دارد.

– دستورالعمل اجرایی موضوع مواد ۴ و ۵ تصویب­نامه­ شماره­ ۳۹۲۲۸/ت ۵۷۳۷۳ ه مورخ ۱۵/۴/۱۳۹۹ هیات محترم وزیران

براساس دستورالعمل اجرایی مورد اشاره، هدف از تنظیم دستورالعمل عبارت است از ««تعیین تکلیف، ساماندهی شفاف­سازی فعالیت دستگاه­های استخراج رمزارز (ماینر) که بدون رعایت و تشریفات قانون به داخل کشور وارد شده ­است.»

– دستورالعمل مذکور، هیچ­گونه حکمی درخصوص ممنوعیت تملک و خریدوفروش رمزارز مقرر ننموده­است؛ و در عین­حال، تلویحا، دلالت بر قانون بودن تملک و خریدوفروش رمزارز دارد؛ زیرا محصول فعالیت دستگاه­های استخراج، رمزارز است که بنابر توضیحات مذکور در فوق، مال محسوب می­شود؛ و جواز معامله­ آن از ماده­ ۱۰ قانون مدنی، اصل آزادی قراردادها، منابع معتبر فقهی و دستورالعمل تصویب­نامه­ شماره­ ۵۸۱۴۴/ت ۵۵۶۳۷ ه مورخ ۱۳/۵/۱۳۹۸ هیات محترم وزیران استنباط می­شود؛ چه آن­که بی­معناست، قانون­گذار استفاده از دستگاه استخراج را قانونی بداند؛ اما، مالیت محصول ناشی از استخراج، یعنی رمزارز را انکار نماید.

براساس نظریه­ مشورتی شماره­ ۷/۹۲/۲۴۴۲ مورخ ۲۰/۱۲/۱۳۹۲، «انجام معامله و داشتن حساب بانکی … ازجمله حقوق مدنی هر شخص است و اصولا باتوجه به اصل بیست­ودوم قانون اسای نمی­توان کسی را از این حقوق محروم نمود.»

حتی درخصوص محکومان کیفری نیز نظریه­ شماره­ ۷/۸۶۰ مورخ ۱۸/۱۰/۱۳۸۲ مقرر داشته ­است، باوجود محکومیت کیفری، نمی­توان افراد را ممنوع ­المعالمه نمود؛ مگر آن­که ممنوع­ المعامله­ شدن فرد در حکم قضایی تصریح شده­باشد؛ بنابراین محدودیت دسترسی به درگاه­های پرداخت، ممانعت از حق مدنی افراد، مغایر با اصل بیست­ودوم قانون اساسی و برخلاف نظریات مشورتی اداره­ کل حقوقی قوه­ قضائیه است.

ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

قیمت ساعت اپل، سامسونگ و شیائومی امروز + جدول

قیمت سکه و طلا امروز پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت انواع گوشی موبایل اپل امروز + جدول

قیمت سکه و طلا امروز چهارشنبه ۸ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت سکه پارسیان امروز چهارشنبه ۸ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

قیمت انواع زعفران + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز چهارشنبه ۸ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز چهارشنبه ۸ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ طرفداری شیلا خداداد از تتلو!

قیمت دلار و یورو امروز چهارشنبه ۸ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ + جدول

پیش بینی یک کارشناس از قیمت مسکن تا پایان خرداد

پیش بینی قیمت طلا و سکه ۹ فروردین ۱۴۰۳

سیزده بدر امسال بارانی است؟

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

فروردین، ماهی صعودی برای بورس

درخواست سپاهانی‌ها از فدراسیون

رشیدی کوچی: قالیباف بازنده بزرگ مجلس بعدی

عکس/تصویر جنجالی مصاحبه سفیر ایران با مجری زن تلویزیون باکو

خبر خوش برای زنان هوادار تراکتور

مسافران نوروزی در بازار مشهد

قیمت این خودرو در بازار ترکید

دعای روز هفدهم ماه مبارک رمضان و اوقات شرعی

مسجد جمکران ۱۰۷۲ ساله شد

واکنش دکتر هاشمی به خودکشی پرستو بخشی

دیدار زیاد نخاله با آیت‌الله خامنه‌ای

خبر خوش برای استقلالی‌ها

ورود گردشگران به میانکاله در روز طبیعت ممنوع شد

کیمیا علیزاده عضو تیم ملی بلغارستان شد

فیلم/ روبوسی نخست وزیر لبنان با یک زن دیگر به جای نخست‌وزیر ایتالیا!

پول افغانستان از دلار سودآورتر شد

ورود گردشگران به کویر مرنجاب و سیازگه ممنوع شد

حداکثر حقوق مدیران دولتی اعلام شد

بایدن از ترامپ پیشی گرفت

افزایش ساعت خدمات دهی مترو از فردا

فیلم/ تصاویری زیبا از دریاچه پرآب ارومیه

اینفوگرافی/ بهترین گلزنان تاریخ تیم ملی

بهروز محبی: قیمت واقعی دلار از نرخ نیمایی هم پایین‌تر است

خواص سقز که نمی‌دانستید

ماجرای رأی لحظه آخری احمدی‌نژاد بعد از عمل جراحی پلک

تاجگردون: ۱۴۰۳ سال خیلی سختیست

عکس/ جواد عزتی در پشت‌صحنه زخم کاری ۳

خبر فوری شورای نگهبان درباره لایحه عفاف و حجاب

مالیات ارزش افزوده ۱۰ درصدی ابلاغ شد

آخرین آمار شمار کشته‌های تصادفات نوروزی

قیمت دینار عراق امروز + جزئیات

قیمت لیر ترکیه امروز + جزئیات

نرخ جریمه‌های رانندگی ۵ برابر می‌شود

دیدار اسماعیل هنیه با محمدباقر قالیباف

قیمت محصولات ایران‌خودرو پنج‌شنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳

اینفوگرافی/ کدام آقازاده‌ها تا امروز محاکمه شده‌اند؟

پسر آیت‌الله علم‌الهدی: ارتباطی با هولدینگ گردشگری ندارم

آغاز فروش بلیت قطارهای نیمه دوم فروردین

آخرین وضعیت جاده‌های کشور

فیلم/ ریزش سنگ در محور سیاه بیشه جاده چالوس

فیلم/ رپ خواندن حمید صفت در سریال اژدهای هفت سر

عکس خانوادگی مهلقا باقری برای نوروز

فیلم/ تصاویری باور نکردنی از رسول خادم

فیلم/ واکنش جالب سحر دولت‌شاهی به شنیدن واژه خیانت

هشدار به مردم درباره آگهی‌های جعلی فروش مسکن

مرعشی: اگر قرار بود رئیسی و قالیباف رئیس دو قوه شوند، چرا آن‌ها را جابه‌جا گذاشتید؟

واریز یارانه نقدی فروردین با افزایش ۱۵ درصدی

فیلم/ چرا اعتراضات سیاسی در اکباتان متفاوت بود؟

تاریخ ازدواج پژمان جمشیدی مشخص شد

خودروی محبوب ایرانی‌ها نسل عوض کرد