پشت‌پرده علت تأخیر ۶ماهه واردات واکسن

اقتصاد ۲۴- کرونا ویروس ۳۰ بهمن ۹۸ در قم ثبت شد و این در حالی بود که ۲۶ دی ۹۸ یعنی تقریبا یک ماه قبل اولین مکاتبه از طرف وزارت خارجه با وزارت بهداشت در مورد این بیماری انجام شد و اعلام شد یک پدیده‌ای نوظهور مانند سارس در چین ظهور کرده که سرعت فراگیری و اپیدمی آن به مراتب بیشتر از سارس است و کشور باید هم در حوزه سلامت و هم در حوزه کنترل مرز‌ها دقت بیشتری کند.با این حساب به نظر می‌رسد وزارت خارجه قبل از هر سازمان یا نهاد دیگری وارد موضوع مهار کرونا شد.

فاز دوم ورود وزارت خارجه به بحث کرونا کمک به چین بود. در زمان فراگیری این ویروس در چین و قبل از درگیری ایران، جمهوری اسلامی برای مهار کرونا کمک‌هایی هر چند ناچیز با وجود شرایط اقتصادی سخت در ایران به چینی‌ها انجام داد که حرف و حدیث‌های زیادی داشت، حتی برای خود چینی‌ها نیزاین کمک‌ها قابل باور نبو.

اما چیزی نگذشت که این کمک‌های هرچند ناچیز عواید قابل توجهی را در اوج یکه تازی این ویروس نصیب ایران کرد یعنی هر کمکی که ایران در زمان شیوع کرونا تا به امروز از طرف چین دریافت می‌کند در حوزه‌های مختلف کرونایی یا سیاسی به دلیل همان کمک ناچیزی است که آن روز‌ها به چین داشتیم. اساسا مردم شرق آسیا به ویژه چین مردمی بسیار قدردان هستند

*ارسال ۲ میلیون ماسک به چین و جبران بی دریغ مردم و دولت این کشور در زمان پیک کرونا

قصه از این قرار بود که در زمان همه گیری این بیماری در چین هیچ یک از کشور‌های منطقه یا جهان حاضر به کمک به چین نبودند، اما جمهوری اسلامی حدود دو میلیون ماسک به چین داد و همین کمک ناچیز باعث شد زمانی که خودمان گرفتار شدیم چینی‌ها به صورت عجیب و غریبی به ما کمک کردند.

کمک چینی هاالبته، شامل دستگاه‌های اکسیژن ساز، ونتیلاتور و ماسک بود و این اتفاق در حالی رخ داد که در آن بازه زمانی این دستگاه‌ها یا حتی ماسک در فرودگاه‌های اروپا و در زمان ارسال محموله دزدیده می‌شد. اما در همان روز‌ها مردم چین به صورت خودجوش به سفارت ما در شانگ‌های می‌آمدند و از حساب شخصی خود برای مهار کرونا در ایران هدیه می‌دادند.

مبارزه با کرونا ختم به دستگاه‌های تنفسی و ماسک نبود بلکه در ادامه این مسیر نیاز اساسی‌تر تامین واکسن در کشور‌ها بود که ایران نیز از این قاعده مستثنی نشد.

براین اساس پروسه تهیه واکسن در حوزه واردات در ایران به این ترتیب بود که چینی‌ها سه میلیون و ۵۵۰ هزار دز، ژاپن ۲ میلیون و ۱۲۰ هزار دز واکسن تا کنون به ایران هدیه کرده اند، اتریش نیز قول ۲ میلیون دز واکسن اهدایی را داده است که تا امروز ۶۰۰ هزار دزآن را بیشتر ارسال نکرده است، برخی کشور‌های اروپایی مانند ایتالیا نیز وعده اهدای واکسن به ایران داشتند، اما تاکنون عملیاتی نشده است. این آمار مربوط به واکسن‌های اهدایی است و ارتباطی به خرید واکسن ندارد

*فرازو نشیب‌های واردات واکسن ...

حوالی ۴ مرداد ۹۹ بود که اولین مکاتبه با وزارت بهداشت صورت گرفت، وزارت خارجه به وزارت بهداشت پیشنهاد داد که ایران با چین وارد فاز تولید واکسن شود و جمهوری اسلامی در فاز آزمایش بالینی آن شرکت کند، آن هم در فاز سوم که ضریب خطر آن سپری شده و فاز انسانی و قابل اتکایی است.

*عاملی که واردات واکسن به کشور را ۶ ماه به تعویق انداخت! /وزارت بهداشت:مردم موش آزمایشگاهی نیستند

اساسا سازوکار همکاری چین با سایر کشور‌ها این بود که کشور‌هایی که وارد فاز آزمایش بالینی شوند برای تهیه واکسن در نوبت دریافت نباشند، اما در خصوص این نظر در داخل کشور اجماعی صورت نگرفت و همین باعث شد تا واردات واکسن به کشور ۶ ماه به تعویق بیفتد و در این بین کشور‌هایی مثل امارات و قطر که وارد فاز سوم آزمایش بالینی و همکاری با چین شده بودند زودتر به واکسن قابل اعتماد در چین دست یافتند.

این در حالی است که قبل از ورود واکسن به فاز سوم تولید و آزمایش بالینی، چینی‌ها این واکسن را به مردم خودشان تزریق می‌کردند، اما برای حضور سایر کشور‌ها در این فاز هیچ گزینه‌ای را نمی‌پذیرفتند، چون در صورتی که اتفاقی برای یک خارجی می‌افتاد تجارت آن‌ها با مشکل مواجه بود

بیشتر بخوانید: محدودیت و جریمه‌های سنگین در انتظار واکسن‌گریز‌ها

*نامه‌هایی که هیچ وقت واکسن نشدند

البته وزارت بهداشت سه بار برای خریدن واکسن به مقامات چینی نامه نگاری کرده بود، اما زمانی که شما در فاز بالینی مشارکت نکنید و مرتب در کشور خود مصاحبه کنید و بگویید مردم ما موش آزمایشگاهی نیستند و از کرونا با عنوان ویروس ووهان یاد کنید طبیعتا دیگرخرید واکسن از چین به این سادگی‌ها نخواهد بود و نمی‌توان توقع داشت نامه نگاری‌ها تبدیل به واکسن شوند.

طبیعتا در همه کشور‌ها از جمله چین پروژه‌های زیادی صرف تحقیق و پژوهش در خصوص تولید واکسن شد در چین نیز ۷۱ پروژه مختلف تولید واکسن کرونا وجود داشت که سه تای آن‌ها به فاز تولید رسید از جمله سینوفارم، سینووک و کانسینو که البته تنها سینوفارم توانست استاندارد‌های بهداشتی و پزشکی مورد نظر در ایران را کسب کند.

هفتم فروردین ماه ۹۹ بود که وزیر خارجه چین سفری به ایران داشت و در آن زمان دیگر اجماع داخلی لازم برای خرید واکسن ایجاد شده بود براساس همین اجماع وزیر خارجه چین تلویحا با واردات واکسن به ایران موافقت کرد، اما موافقت قطعی را منوط به تایید کمیته ۶ نفره در چین کرد.

متشکل از بالاترین مقامات این کشور از جمله وزیر خارجه که در خصوص عرضه واکسن به سایر کشور‌ها تصمیم می‌گیرند و بدون مجوز آن کمیته یک دز واکسن نیز اجازه جابه جایی ندارد وزیر خارجه چین اعلام کرد برای مشورت با این کمیته به چین می‌رود.
به هر حال پروسه پذیرش صدور واکسن به ایران در چین دو ماهی زمان برد و پس از آن ایران توانست قول واردات ۱۰ میلیون دز واکسن را بگیرد.

درخواست بعدی که با موافقت چین مواجه شد واردات ۳۰ میلیون دز واکسن بود که بنا شد ۱۰ میلیون آن در مرداد و ۲۰ میلیون دز در شهریور وارد شود.

*شیوه هماهنگی‌ها برا واردات واکسن در دولت دوازدهم پیرو بروکراسی اداری؛ در دولت سیزدهم مذاکرات چهره به چهره

اساسا شنیده‌ها حکایت از آن دارد که دولت دوازدهم برای واردات واکسن به شیوه لجستیک و اداری بوده است، اما در دولت سیزدهم معاون اول موضوع واکسن را شخصا در دست گرفته است و شخصا در جلساتی که به صورت مستمر و هفتگی تشکیل می‌شود از همه متولیان تامین واکسن از جمله وزارت بهداشت، سازمان مدیریت، وزارت خارجه و بانک مرکزی نمایندگانی را دعوت می‌کند تا فی المجلس تصمیماتی را برای ورود واکسن، تامین ارز و مسائلی از این دست اتخاذ کنند. براساس این تمهیدات ۱۵۰ میلیون دز واکسن از خارج تامین شد.

*سایه سنگین تروریسم سلامت بر یکه تازی کرونا در ایران/ به غیر از واکسن چینی هیچ واکسنی از مسیر قانونی وارد نشد.

اما نکته ضروری در تامین واردات واکسن که نباید مغفول واقع شود مسئله تروریسم سلامت و درمان است. صراحتا باید گفت واکسن‌هایی که جمهوری اسلامی وارد می‌کند هیچ کدام از مسیر قانونی وارد نمی‌شود البته ۸۰ درصد واکسن خریداری شده از چین بوده است که مشکلی با واردات آن نداریم و بقیه تنها با دور زدن تحریم‌ها عملیاتی شده است.

با این حساب می‌توان گفت جنایت تحریم، چهار ماه مردم این کشور را از دریافت واکسن محروم نگاه داشت. حتی در نهاد‌های بین المللی مانند کوواکس که موضوع تحریم بانکی نباید موضوعیتی داشته باشد باز جمهوری اسلامی با این مسئله مواجه بود به شکلی که کوواکس برای تامین منابع واکسن وارد شده به ایران آن را از منابع خود پرداخت کرد تا پروسه چند روزی جلوتر بیفتد، اما آمریکا به هیچ عنوان اجازه لغو تحریم‌های ما را در این مسیر نداد.

*تمام مانور بخش خصوصی در واردات واکسن ۱ میلیون دز بود!

در خصوص بخش خصوصی نیز حرف و حدیث‌های زیادی پیرامون ورود واکسن وجود داشت به نحوی که فعالان این بخش سخن از مجوز واردات یک میلیارد و ۲۰ میلیون دز واکسن می‌زدند، اما پس از صدور این مجوز این بخش توانست کمتر از یک میلیون دز وارد کند آن هم دو محموله آسترازنکا و اسپونتیک.

اساسا مقوله واکسن کرونا از آنجا که موضوعی جدید و نوظهور در همه جهان است زیر سلطه حاکمیتی دولت‌ها قرار دارد و بخش خصوصی در هیچ کشوری تاثیر چندانی در آن ندارد.

البته به نظر می‌رسد مسئله واکسن این روز‌ها بیش از جنبه سلامت و درمان بحث اقتصادی به خود گرفته است و کشور‌ها به دنبال بومی سازی نوع واکسن تولید شده توسط خودشان هستند تا جایی که کشور‌های اروپایی نوع خاصی از برند واکسن را تایید کرده و اجازه ورود افرادی را به کشور خود می‌دهد که از این نوع واکسن استفاده کرده اند. به این ترتیب غرب واکسن را انحصاری کرده و به دنبال ایجاد آپارتاید در حوزه واکسن هستند که این موضوع نیز طبیعتا باید با واکنش سایر کشور‌ها مواجه باشد و سازوکاری تامین شود مثل اینکه هر واکسنی که تاییدیه WHO را داشته باشد باید در تمام کشور‌های جهان مورد تایید و پذیرش باشد.