آیا پذیرش زودهنگام انتشار کووید۱۹ از گسترش آن جلوگیری می‌کرد؟

اقتصاد ۲۴- میرا قربانی فر - آخرین ساعات روز سه شنبه ۲۸ بهمن سال ۱۳۹۸ را ایرانیان تا مدت‌ها به خاطر خواهند سپرد. پس از روز‌ها جدل و، اما و اگر، ناگهان پیامی از دکتر «علی مولایی» از طریق کانال‌های تلگرامی تکثیر و پخش شد. دکتر مولایی در آن پیام که تنها در چند ساعت شبکه‌های اجتماعی را درنوردید، به صراحت گفته بود که برادرش بر اثر ابتلا به کرونا در شهر قم درگیر بیمارستان شده است و کمتر از ۲۴ ساعت بعد، خبر فوت برادر دکتر مولایی این بار در شبکه‌های اجتماعی بر اثر ابتلا به بیماری کرونا منتشر می‌شود.

سقوط آوار کرونا بر سر شهروندان

حدود یک ماه آوار خبر‌های مربوط به کرونا و تصاویری که از گسترش این ویروس در چین منتشر می‌شد به یک باره بر سر ایرانیان فرو می‌ریزد. اما همچنان خبر‌ها با، اما و اگر بسیار همراه است. پافشاری دکتر مولایی برای آزمایش و کالبدشکافی برادر این بار کارساز می‌شود و با پافشاری این پزشک مشخص می‌شود، کرونا در قم جان برادر وی را گرفته است و به نظر می‌رسد بیماران دیگری نیز در همان بیمارستان حضور دارند.

تصاویر منتشر شده از قم نشان می‌دهد چندین نفر در شرایط قرنطینه در حال انتقال به بیمارستان هستند. ۴۸ ساعت نفس گیر برای اعلام خبر رسمی آغاز می‌شود. شاید اگر دکتر مولایی چنان پافشاری نمی‌کرد و با همه توان خود درخواست کالبدشکافی و آزمایش ریه برادر را نداشت، وزارت بهداشت که می‌دانست کرونا به ایران رسیده است هم چنان از اعلام وضعیت موجود خودداری می‌کرد.

از انکار تا تداخل کرونا و انتخابات

این ۴۸ ساعت آغاز یکی از بزرگ‌ترین جدل‌ها برای شبکه بهداشت و درمان کشور بود. چهارشنبه شب، ۳۰ بهمن ۱۳۹۸، اما نیرو‌های موسوم به اقتدارگرا و ارزشی وارد عرصه شدند تا با همه توان بر روی خبر انتشار ویروس کووید۱۹، موسوم به کرونا در کشور را خاک بپاشند. اما چرا؟ چرا در حالی که بسیاری از کشور‌های جهان همچون آمریکا و ایتالیا و تایلند و انگلستان تا همان زمان ورود ویروس به کشورشان را پذیرفته بودند، گروهی در ایران سعی کردند از اساس وجود کرونا در کشور را انکار کنند؟
همه چیز به انتخابات ۲ اسفند ۱۳۹۸ مربوط بود. انتخابات مجلس روز جمعه یعنی ۴۸ ساعت بعد از اعلام خبر رسمی ورود کرونا به کشور برگزار می‌شد و مشخص بود که جناح اصولگرا و نیرو‌های نزدیک به آن بازی در زمین سیاست و حضور مردم در پای صندوق را بسیار مهم‌تر از اطلاع رسانی دقیق و درست می‌دانستند. در حالی که کارشناسان شبکه بهداشت و درمان در همان زمان اندک سعی کردند به مردم بگویند از الکل و شستن دست‌ها پس از حضور پای صندوق استفاده کنند، اما جمعی دیگر با همه توان از اساس وجود ویروس رو انکار می‌کردند.
جمعی که تا همین امروز، یعنی پس از یک سال از شیوع و جهانگیری ویروس کرونا و در حالی که ۶۰ هزار نفر بنا به آمار رسمی در ایران بر اثر شیوع ویروس کووید ۱۹ جان خود را از دست داده اند، هنوز هیچ کدام از لیدر‌ها و پیاده نظام جریان انکار شیوع کرونا از مردم بابت رفتارشان عذرخواهی نکرده اند.

در روز‌های اول و پیش از اعلام رسمی برای کرونا چه می‌کردند؟

روز پنجشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۸ و در حالی که ۲۴ ساعت تا روز انتخابات باقی مانده بود، دکتر «علی نیکجو»، روان پزشک و درمانگر، متنی را در کانال تلگرامی خود منتشر کرد که خواندن آن پس از یک سال می‌تواند برای درک شرایط مفید باشد. دکتر نیکجو در بخشی از این متن تلگرامی نوشته بود: «این متن را از طرف برادران عزیزم آقای دکتر محمد مولایی و آقای دکتر علی اصغر مولایی منتشر می‌کنم. برادر آقایان دکتر مولایی عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران از حدود یک ماه پیش دچار علائم سرماخوردگی می‌شود. به پزشک عمومی در شهر قم مراجعه می‌کند و درمان‌های روتین سرماخوردگی را دریافت می‌کند و در خانه تحت معالجه قرار می‌گیرد. با بدتر شدن وضعیت و اضافه شدن یک سری از علائم تلقی همکاران بیماری آنفولانزا بوده، اما سیر بیماری روز به روز بدتر شده و ایشان به بیمارستارن کامکار قم منتقل می‌شود. به رغم اینکه الان حداقل یک ماه است که بحث کرونا مطرح است متاسفانه هیچ بخشنامه‌ای از طرف وزارتخانه درباره چگونگی برخورد پرسنل و همکاران ما در بیمارستان با کرونا صادر نشده است و متاسفانه بیمارستان‌های ما تجهیز نشده‌اند. ایشان به بخش عفونی بیمارستان کامکار قم منتقل می‌شود، در حالی که دیسترس شدید تنفسی داشته و، چون اخوی‌های ایشان پزشک بودند به سختی می‌توانند یک تخت از هفت تخت آی سی یو را به او اختصاص بدهند، اما دیگر خیلی دیر شده بود. یعنی همین الان در بخش عفونی بیمارستان کامکار و مسلما در بخش عفونی بسیاری از بیمارستان‌ها در سراسر کشور از جمله شهر تهران کسانی هستند که مشکوک به بیماری کرونا هستند و آن‌ها نیاز به آی سی یو و خط ویژه درمانی دارند که هیچ ربطی به انواع آنتی ویرال و آنتی بیوتیک‌ها وسیع طیف ندارد. متاسفانه تمام این مدت معالجه ایشان از طریق تجویز دوز بالای کورتون انجام شده و همین امر باعث بدتر شدن اوضاع مرحوم مولایی شد. نکته بعدی این که ایشان سن بالایی نداشت؛ کمی بیشتر از شصت سال داشت. جانباز دوران جنگ بودند، ولی این جانبازی از ناحیه چشم بود. مساله‌ای که آقایان وزارت بهداشت مطرح میکند که ایشان بیماری زمینه‌ای داشته درست نیس. ایشان بیماری زمینه‌ای نداشته، گرافی ساده سینه ایشان نرمال بوده، نشانه‌ای از درگیری ریه نداشته است. مساله شیمیایی بودن ایشان هم درست نیست. مساله دیگر این است که ایشان با فردی که از خارج کشور آمده باشد یا علائم سرماخوردگی داشته باشد یا در مجامع عمومی و یا مدرسه بوده باشد، تماسی نداشته و این نشان دهنده آن است که بیماری در سطح شهر قم پخش شده است. متاسفانه این امر از طرف وزارت بهداشت به عنوان متولی رسمی سلامت مردم نادیده گرفته شد…».
اما این متن چرا اکنون دارای اهمیت ویژه است. این متن نشان می‌دهد که در همه مدت پنهان ماندن شیوع بیماری کرونا در کشور چه اتفاقی رخ داده است. در حقیقت این متن و روش درمان و توصیه‌های انجام شده حداقل در بهمن ماه سال ۱۳۹۸ برای بسیاری دیگر از مبتلایان نیز تجویز شده است. حداقل این که در دو استان مازندران و گیلان، نمونه‌های جدی از این موارد دیده شده است.
هر چند با تلاش دکتر مولایی، خبر انتشار ویروس کووید ۱۹ در کشور منتشر شد، اما به نظر می‌رسد اعلام این خبر منجر به سوتفاهم‌ها و اخبارنادرست دیگری نیز شد. اخبار نادرستی که رسانه‌های جریان اصلی نیز حتی به اشتباه به آن دامن زدند. یکی از اشتباهات این بود که در حالی که چندین استان کشور و خود تهران درگیر کرونا بود تمام مانور رسانه‌ای بر روی یک شهر و آن هم قم جمع شده بود.

قرنطینه قم بی فایده یا سودمند؟

در زمان انتشار خبر مرگ شهروند قمی بر اثر کرونا، درخواست‌های جدی برای قرنطینه قم منتشر شد، اما آیا واقعا قم مرکز شیوع ویروس کرونا بود؟ آیا در ۱ اسفند ۱۳۹۸، قرنطینه قم اصلا پاسخگو بود؟ جوابی که وزارت بهداشت و درمان همان زمان می‌توانست به آن جواب بدهد، اما ترجیح داد زیر فشار یک سوال باشد تا ده‌ها پرسش دیگر.
وزارت بهداشت و دولت ترجیح می‌دادند فقط به این سوال پاسخ بدهند که «چرا قم قرنطینه نشد؟» تا به این سوالات پاسخ بدهند که چرا اعلام نمی‌کنند در استان‌های گیلان، مازندران، گلستان، خراسان رضوی و حتی تهران موارد مبتلا به ویروس کرونا در بهمن ماه نیز دیده شده اند؟ سوالی که متاسفانه در آن زمان رسانه‎ها نیز نه تنها به درستی آن را ندیدند بلکه ترجیح دادند با تنها یک پرسش راجع به قم از آن بگذرند. البته که همراه با پرسش‌ها و نتیجه گیری‌هایی گاه کاملا عجیب نیز بود که ایران را عامل انتشار ویروس در منطقه می‌دانست در حالی که مشخصا در ماه‌های دی و بهمن، نه فقط چین که بسیاری از کشور‌ها از جمله کشور‌های خاورمیانه در حال پنهان کاری درباره همه حقیقت بودند.

آیا تشخیص آنفولانزای H۱N۱ برای بیماران در بهمن ماه صحیح بود؟

برای بازخوانی آن چه در آن زمان رخ داد و درک درست‌تر این که چه روندی در ورود ویروس کووید ۱۹ به کشور طی شد، اما باید حداقل دو ماه به عقب‌تر برگردیم.
نازنین حالا ۳۴ سال دارد. او یک سال پیش یعنی در دی ماه سال ۱۳۹۸، مادرش را بر اثر ابتلا به آنفولانزا از دست داده است. اما جزییات ماجرایی که تعریف می‌کند نشان می‌دهد که اوضاع البته عجیب‌تر است. مادر وی اوایل دی ماه به دبی می‌رود. برادر نازنین به همراه پسرعمه اش در دبی کار و فعالیت می‌کند و مادر هر چندی به نزد پسر می‌رفته است. نازنین می‌گوید دو روز قبل از بازگشت به ایران مادر احساس شدید سرماخوردگی می‌کرده است. در مقابل اصرار خانواده، اما مقاومت کرده و با پرواز قطرایرلاین به تهران بازگشته است و کمتر از ۵ روز بعد در نهایت در بیمارستان بستری شده و ظرف ۴۸ ساعت با تنگی نفس و مشکلات ریوی فوت کرده است. در زمان ابتلا، مادر به نازنین گفته هیچ حس بویایی و چشایی ندارد، تب و بدن درد دارد و در زمان بستری بودن در بیمارستان دچار درگیری جدی ریه شده است.

بیشتر بخوانید: بیل گیتس: یک بیماری همه‌گیر جدید خواهیم داشت

نازنین مدرکی ندارد، اصلا در آن زمان هیچ تصوری از بیماری کرونا نداشته اند که دنبال مدرک باشند، اما دو نکته مهم است. شرکای برادر نازنین در دبی، چینی هستند و در ساختمان محل سکونتش چینی‌ها زندگی می‌کرده اند و مهم‌تر این که مادر نازنین در یک ناهار کاری همراه پسرش و چینی‌ها بوده است. نکته این که برادر نازنین نیز در همان زمان دچار سرماخوردگی می‌شود و پس از مدتی بهبود پیدا می‌کند و همین اصلا باعث شده که مادر و پسر فکر کنند که فقط دچار سرماخوردگی شده اند.

چینی‌ها چقدر پنهان کاری کردند؟

اما برای درک بهتر ماجرا باید گریزی به چین و اولین خبر‌ها بزنیم. نخستین خبر‌ها از نشانه‌ها و شیوع ویروس کووید۱۹ مربوط به به اواخر دسامبر سال ۲۰۱۹ یعنی اواخر آذر سال ۱۳۹۸ است. در آن زمان گفته شد ۲۷ چینی به بیماری ناشناخته التهاب ریه مبتلا شده اند. خبر باعث شده بود بسیاری به احتمال خیزش دوباره ویروس سارس فکر کنند و حتی بسیاری از کشور‌ها از جمله کشور‌های حوزه خلیج فارس خود را آماده مقابله با ویروس سارس کنند. توجه کنید سرعت انتشار ویروس کرونا بسیار بیشتر و میزان کشتار آن کمتر از سارس است. در فاصله زمانی آذر ماه تا اواسط دی ماه که دولت چین آمار را را افزایشی اعلام کند و پژوهشگران مرکزی تحقیقی در هنک کنگ ویروس را یک نوع ویروس جدید عفونت زا اعلام کنند احتمالا صد‌ها نفر به این ویروس مبتلا شده بودند.
نکته این که چین هیچگاه اعلام انتقال ویروس از انسان به انسان را بر عهده نگرفت. این در نهایت دانشمندان بریتانیایی بودند که در اواخر دی ماه سال ۹۸ جهان را آگاه کردند که ویروس از انسان به انسان منتقل می‌شود، و شمار کشته شدگان بسیار بیش از ۴۱ تن است که چین اعلام می‌کند. دانشمندان انگلیسی شمار کشته شدگان را تا ۱۷۰۰ نفر در آن زمان دانستند و حتی اسنادی به دست آمد که دولت چین در حال تهدید پزشکان و رسانه‌ها برای عدم انتشار اخبار مربوط به ویروس کرونا است.

همدستی جهانی در پنهان کاری

با این شرایط ذکر شده و وسعت گستردگی ویروس و سرعت انتشار آن، در کنار پنهان کاری دولت چین در تمام زمان انتشار ویروس، دیگر عجیب نیست اگر فرض کنیم مدت‌ها پیش از ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ ویروس کرونا راهش را به خاورمیانه باز کرده بود، همان طور که بسیار زودتر از همین تاریخ به داخل ایران نیز رسیده بوده است. توجه کنید حجم مراودات تنها کشور امارات متحده عربی با چین چندین برابر ایران و قدرت ناوگان هوایی قطرایرلاین در جهان چند برابر بسیاری از کشور‌های دیگر و به خصوص ایران است. اگر دولت چین دست به پنهان کاری زده است پس عجیب نیست حداقل یک زمان مهم ۳۰ روزه را همه جهان در ناآگاهی بوده باشد. زمانی که به نظر می‌رسد بعدتر آمریکایی‌ها نیز به آن اذعان داشتند.
هر چند در فروردین سال ۱۳۹۹، سازمان بهداشت جهانی نیز به طور رسمی تعدادی از کشور‌های حاشیه خلیج فارس را به عدم اعلام آمار دقیق و هم چنین عدم اطلاع رسانی کافی متهم کرد، اما به نظر می‌رسد، شیوع کرونا حداقل نشان داد دولت‌ها در شرایط بحرانی با هر بهانه‌ای از آرام نگاه داشتن جامعه تا حفظ اقتصاد می‌توانند چطور دست به تبانی دسته جمعی برای پنهان کاری بزنند.

کرونا کی به ایران رسید؟

برای رسیدن به تاریخ دقیق‌تر و نه قطعی رسیدن ویروس کرونا به ایران، اما باید گاه تک تک خبر‌ها را دنبال کرد. خبری که روز ۲۷ بهمن ماه بر روی خروجی خبرگزاری ایرنا قرار گرفت نیز از همین جهت حایز اهمیت است. در تاریخ ۲۷ بهمن ماه سال ۱۳۹۸ و تنها ۴۸ ساعت پیش از اعلام رسمی انتشار ویروس کرونا در قم، خبری با کد ۱۴۵۹ با تیتر «عاملان شایعه ویروس کرونا در انزلی بازداشت شدند» بر روی خروجی خبرگزاری دولتی ایرنا قرار گرفت.
در خبر گفته شده بود که دو متهم ۲۴ و ۳۰ ساله از طریق صفحه اینستاگرام خود شایعه کرده بودند که در شهر انزلی کرونا شایع شده است. نکته این که این دو صفحه مجموعا ۴ هزار فالور داشته اند و هر دو صفحه نیز پرایوت و شخصی بوده اند. در همان خبر گفته شد که این دو به اتهام تشویش اذهان عمومی بازداشت شده‌اند. نکته مهم این بود که تنها ۲۴ ساعت پس از این خبر ایرنا، وزارت بهداشت ایران به صورت رسمی پذیرفت کرونا وارد کشور شده است و نکته مهم‌تر این که شهر‌های انزلی، رشت و لنگرود در استان گیلان برای ماه‌های بعد تا اواخر اردیبهشت سال ۱۳۹۹ نیز قرمز باقی ماندند؛ و البته این سوال هم چنان وجود دارد که چطور امکان دارد که مرکز شیوع قم باشد، اما سه استان شمالی کشور نه تنها ماه‌ها وضعیت قرمز را تجربه کنند که کمتر از یک هفته بعد از اعلام رسمی تقریبا تمامی بیمارستان‌ها در این مناطق پر از بیمار باشد؟

تاریخ ورود کرونا به کشور، اواخر بهمن یا اوایل بهمن؟

برای پاسخ به این سوال البته که می‌توان به سراغ موضوع دو نماینده منتخب انتخابات ۲ اسفند مجلس رفت. در تاریخ ۴ اسفند اعلام شد که «سید علی آقازاده»، منتخب رشت در انتخابات دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی مبتلا به کرونا است. او که رییس ستاد انتخاباتی ابراهیم رییسی در گیلان نیز بودبه نظر می‌رسد در روز‌های تبلیغات برای انتخابات مجلس درگیر ویروس کرونا شده است. منتخب دیگر استان که در همان تاریخ خبر ابتلای وی به کرونا منتشر شد، «محمدعلی رمضانی دستک» بود که به عنوان منتخب آستانه می‌خواست به مجلس برود، اما با وضعیت وخیم در همان زمان در بیمارستان بستری شد و هرگز به بهارستان نرسید.

تاریخ حضور در بیمارستان، ۲۴ بهمن!
وزارت بهداشت می‌دانست یا بی اطلاع بود؟