اقتصاد۲۴ - اگرچه مساله بحران آب در ایران نه اکنون که حتی از گذشته‌های دور با فراز و نشیب و چالش‌های روانی و فیزیکی همراه بوده که البته مهمترین عامل آن هم شاید مطابق آنچه معاون کنونی وزیر عنوان کرده "توهم فراوانی آبی" باشد، اما رساندن این مایه حیات به شهرنشین و روستایی از جمله الزامات بوده و همواره در دستور کار قرار داشته است، هرچند در برهه‌ای سرعت آن کند و در دوره‌ای در جایگاه نخست اولویت‌ها.
آبرسانی نه فقط سالم، بلکه سالم و پایدار
قطعا تامین آب برای روستائیان همواره کم و بیش جزئی از برنامه دولت‌ها بوده، اما آبرسانی نه فقط سالم، بلکه سالمِ پایدار و یا بعبارت دیگر کم کردن تعداد تانکر‌هایی که آبرسانی به روستاها را در شرایط متزلزلی قرار می‌داد اقدامی است که قبلا کمتر تجربه آن را داشته‌ایم، آن هم در متفاوت‌ترین سال‌ها به لحاظ بارندگی و شرایط اقلیمی.
بیشتر بخوانید: سازمان تعزیزات حکومتی و تاریخچه کنترل دستوری قیمت‌ها/ با قوانین حمورابی نمی‌توان به جنگ تورم رفت!
آنچه واضح است؛ تامین آب روستاها بخصوص آب شرب سالم و پایدار از جمله اولویت‌های اصلی طی ۸ سال گذشته بوده که باید یکپارچه‌سازی آبفای شهری و روستایی را اقدامی مهم در راستای عدالت در آبرسانی به روستائیان دانست و شاید بتوان پیامد آن را تا سال‌های آتی در جلوگیری از روانه شدن روستائیان به شهرها، کاهش حاشیه‌نشینی و حتی مهاجرت معکوس نظاره کرد.
رضا اردکانیان در مقایسه‌ای شاخص دسترسی جمعیت روستایی در دنیا به آب سالم و پایدار را ۵۳ درصد عنوان کرده و بیان داشته که امروز این شاخص در کشور ما ۸۲ درصد است.
به گفته وزیر نیرو؛ شاخص بهره‌مندی شهر‌های کشورمان از آب سالم و پایدار بیش از ۹۹ درصد و این میزان در دنیا حدود ۸۵ درصد است.
او همچنین گفته است: "بنده ده سال مسئول برنامه آب آژانس‌های سازمان ملل متحد بودم، همه کشور‌های دنیا به ویژه کشور‌های ثروتمند و به تعبیری توسعه‌یافته، همت کرده بودند که ظرف ۱۰ سال جمعیت فاقد دسترسی و آب سالم پایدار و سالم دنیا را از ابتدای این دهه که یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر بود به ۶۰۰ میلیون نفر و جمعیت فاقد دسترسی به شبکه‌های جمع آوری فاضلاب و بهداشتی را از ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر کاهش دهند که در پایان با مجموعه فعالیت‌ها و برنامه‌هایی که اجرا شد و همه هم به ظاهر از اجرای آن راضی بودند، براساس گزارشی که داده شد شاخص بهره‌مندی جمعیت روستایی به آب سالم و پایدار به ۵۳ درصد رسید".
به هر روی طی ۸ سال اخیر برخورداری جمعیت روستایی از آب شرب، بیش از ۱۱ برابر شده است و این در حالی است که تا پیش از انقلاب اسلامی جمعیت روستایی کشور از نعمت آب شرب سالم و پایدار محروم بودند، اما در این ۴۲ سال، ۹۹.۹ درصد جمعیت شهری و ۸۲.۵ درصد جمعیت روستایی کشور از نعمت آب شرب سالم و پایدار برخوردار شدند که این متوسط ارقام در جهان به ترتیب ۸۵ و ۵۳ درصد است.
روستاها آب سالم می‌آشامند
سهم دولت تدبیر و امید در آبرسانی پایدار و سالم به روستاها مجموعا ۱۲ هزار و ۴۳۷ روستا بوده یعنی به طور میانگین هفته‌ای ۳۳ روستا و سالانه یک میلیون و ۱۶۰ هزار نفر جمعیت روستایی از نعمت آب شرب بهره‌مند شده‌اند.
مجموع جمعیت روستایی برخوردار از این نعمت از ۹۰۰ هزار نفر در ابتدای دولت یازدهم به ۱۰.۲ میلیون نفر خواهد رسید.
چه تعداد شهری و روستایی برق ندارند؟
بر پایه این گزارش؛ صنعت برق نیز هرچند در شرایط فعلی که اقتصاد کشور روز‌های سختی را سپری می‌کند، با چالش‌های متعددی مواجه شده و برخی دوران‌ها حتی در مسیر فرود قرار گرفته، اما از توسعه بازنایستاده است. این صنعت اکنون با موضوعاتی مانند کمبود منابع مالی، دشواری تولید متناسب با مصرف در زمان‌ها و فصل‌های اوج مصرف و حتی در برهه‌ای همانند زمستان سال جاری با مشکلات سوخت نیروگاهی دست و پنجه نرم می‌کند، اما این روز‌ها سال‌های فراز را می‌گذراند و رتبه جهانی کشور را در این صنعت به چهاردهم رسانده است و اگر بگوییم اکنون در حوزه برق در منطقه حرف اول را می‌زینم، اغراق نیست، ضمن اینکه به لحاظ برخورداری از موقعیت استراتژیک جغرافیایی توان روشن کردن منازل، راه‌اندازی چرخ صنعت همسایگان و هاب شدن را نیز داریم به شرط تسهیل اوضاع به لحاظ بین‌المللی و سیاسی.
در هر حال جدای از توسعه صنعت برق طی ۳۵ سال ابتدایی انقلاب، در ۸ سال گذشته تمام روستا‌های بالای ۲۰ خانوار، برق‌دار شدند و تنها روستا‌های صعب‌العبور با کمتر از ۲۰ خانوار باقی ماندند که آن نیز در دستور کار است.
هم‌اینک، ۱۰۰ درصد جمعیت شهری و ۹۹.۷ درصد جمعیت روستایی از نعمت برق برخوردارند در حالی که این آمار در سال ۲۰۱۸ در جهان به ترتیب معادل ۹۶ و ۷۹ درصد بوده است.
۸۷ هزار مگاوات نیروگاه نصب‌شده؛ تا نیمه ۱۴۰۰
ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های کشور هم از ۷۰۲۴ مگاوات در ابتدای انقلاب تا نیمه نخست سال ۱۴۰۰ به ۸۷ هزار مگاوات می‌رسد که ۲۱۰۴ مگاوات آن ارتقای ظرفیت تولید است.
تجدیدپذیر‌ها از صفر به کجا رسیدند؟
ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر در بخش‌های خورشیدی و بادی نیز که کشور در ابتدای انقلاب اسلامی از چنین نعمتی برخوردار نبود تا پایان دولت دوازدهم به ۱۰۱۸ مگاوات می‌رسد و رقم ظرفیت نصب‌شده در بخش برق‌آبی هم که در ابتدای انقلاب ۱۸۰۳ مگاوات بود تا پایان دولت دوازدهم به ۱۲ هزار و ۱۸۱ مگاوات افزایش خواهد یافت.
به طور متوسط در طول ۸ سال اخیر هرساله بیش از ۲۵۰۰ مگاوات ظرفیت تولید برق (از طریق احداث نیروگاه‌های حرارتی، تجدیدپذیر، مقیاس کوچک و تولید پراکنده و همچنین ارتقای توان واحد‌های حرارتی و رفع محدودیت تولید) افزایش یافته است و به طور متوسط در طول این مدت هر ساله ۳۷۸ مگاوات ظرفیت جدید تولید برق تجدیدپذیر ایجاد شده است.
رشد ۹۵ درصدی تصفیه‌خانه آب شهری و ۱۵۰ درصدی تصفیه‌خانه فاضلاب
رشد ۹۵ درصدی ساخت سالانه تصفیه‌خانه‌های آب شهری و ۱۵۰ درصدی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در پایان دولت دوازدهم نسبت به دوره‌های گذشته از ابتدای انقلاب همچنین تعداد تصفیه‌خانه‌های آب شهری از ۲۷ به ۱۷۵ واحد تا اواسط سال جاری می‌رسد و تعداد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب به ۲۶۹ واحد خواهد رسید، این در حالی است که ابتدای انقلاب تنها ۴ واحد تصفیه‌خانه فاضلاب در کشور به بهره‌برداری رسیده بود.
افزایش متوسط عملکرد سالانه ساخت تصفیه‌خانه آب شهری در ۸ سال گذشته نسبت به دوره‌های قبل ۶۴ درصد بوده که تا نیمه نخست سال ۱۴۰۰ به ۹۵ درصد می‌رسد. متوسط عملکرد سالانه ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب شهری هم نسبت به دوره‌های قبل تا زمان حاضر ۱۲۶ درصد رشد داشته که تا نیمه ۱۴۰۰ به ۱۵۰ درصد خواهد رسید.
به طور متوسط در طول کمتر از یک دهه گذشته، هر ساله ۷ تصفیه‌خانه آب به بهره‌برداری رسیده و در طول این ۸ سال هر ۲۸ روز یک تصفیه‌خانه فاضلاب افتتاح شده است.
شبکه آبیاری زهکشی ۴ برابر شد
میزان شبکه‌های آبیاری و زهکشی از ۵۵۲ هزار هکتار در ابتدای انقلاب به ۲ میلیون و ۴۵۸ هزار هکتار تا اواسط ۱۴۰۰ خواهد رسید.
در ۸ سال گذشته، هر ساله ۴۲ هزار هکتار شبکه‌های اصلی به بهره‌برداری رسیده و در طول سه سال گذشته به‌طور متوسط هر سال ۴۱ هزار هکتار شبکه‌های اصلی احداث شده است. در ۸ سال گذشته تاکنون برای ساخت سد‌ها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی در مجموع ۳۸ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده که ۵۵ درصد آن از محل صندوق توسعه ملی بوده است.
سد‌های کشور ۹ برابر شدند
در زمینه سدسازی، ایران یکی از کشور‌های برتر دنیاست و در هشت سال گذشته به‌رغم جنگ اقتصادی شدید با اتکا به توانمندی متخصصان داخلی، توانست ۴۲ سد را بهره‌برداری کند.
براین اساس، درحالی که در ابتدای انقلاب اسلامی، تنها ۱۹ سد در کشور وجود داشته، این عدد در سال ۱۳۹۲ به ۱۴۶ سد رسیده که تا پایان سال ۱۳۹۹ به ۱۸۸ سد رسید.