اقتصاد ۲۴ - با وجود آنکه نانوایان درخواست خود را برای اصلاح قیمت‌ها از تیر‌ماه سال گذشته ارائه داده‌اند، اما تعیین نرخ نان همچنان معطل تصمیم وزارت کشور است، این تعلل موجب افزایش ۴۰ تا ۷۰ درصدی قیمت انواع نان، عرضه چند نرخی و کاهش حجم و کیفیت انوان نان سنتی در برخی نانوایی‌های تهران شده است.
افزایش قیمت یا اصلاح نرخ نان به چالشی بین تشکل‌های صنفی، نانوایان و متولیان تنظیم بازار نان تبدیل شده است. رشد هزینه تمام‌شده تولید انواع نان سنتی به‌دلیل افزایش نرخ دستمزد، حامل‌های انرژی، حمل‌ونقل و خمیر مایه موجب شده با وجود اقدامات دولت برای تثبیت نرخ آرد، دخل و خرج نانوایی‌ها در ۲سال گذشته همخوانی نداشته باشد.
سابقه افزایش نرخ
اتحادیه نانوایان سنتی تهران پارسال مستندات افزایش ۷۰ درصدی قیمت تمام‌شده تولید نان سنتی را به ستاد تنظیم بازار ارائه کرده، قرار بود نرخ اصلاح شده و جدید نان در بهمن‌ماه پارسال تعیین و به نانوایان ابلاغ شود، اما به‌گفته مسئولان تشکل‌های صنفی ذیربط متولیان تنظیم بازار فعلا به پاسکاری مشغولند.
اتحادیه نانوایان در شرایطی از انتظار نانواخانه‌ها برای ابلاغ نرخ جدید نان خبر می‌دهد که چندی پیش صدیف بیک‌زاده مدیرکل دفتر امور بازرگانی وزارت صنعت، گفت: دولت تصمیمی برای اصلاح و قیمت نان نگرفته است. ناصر مدیحی، رئیس گشت تعزیرات حکومتی تهران نیز گفت: ستاد تنظیم بازار در استانداری تهران جلساتی برای تعیین قیمت جدید نان برگزار کرده و تصمیماتی در این خصوص گرفته است، اما هنوز مصوبه‌ای اعلام نشده است و بنابراین افزایش نرخ نان توسط برخی نانوایی‌ها غیرقانونی است.
آخرین افزایش قیمت نان سنتی مربوط به رشد ۴۵ درصدی قیمت‌ها در سال ۹۸ است، حالا نانوایان با استناد به رشد شدید هزینه تمام‌شده تولید نان سنتی از ابتدای امسال، درخواست افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت‌ها را دارند. در این شرایط، تنور گرانی نان داغ شده و نانوایان نرخ‌های جدیدی را برای عرضه نان به مشتریان تحمیل می‌کنند، تعلل در افزایش رسمی نرخ نان، موجب تعجیل نانوایان در گرانی خودسرانه این خوراک استراتژیک در سبد مصرفی خانوار‌ها شده است.
بیشتر بخوانید: افزایش خودسرانه قیمت نان در برخی نانوایی‌ها/ احتمال افزایش قیمت نان پس از ماه رمضان
نان، غیررسمی گران شد
مشاهدات میدانی در برخی نانوایی‌های استان تهران حاکی از گرانی غیررسمی نان، تعیین نرخ‌های دلبخواه و افت کیفیت و وزن چانه خمیر یا جبران هزینه تمام‌شده از طریق افزایش بیشتر قیمت انواع نان با استفاده از افزودنی‌های مجاز مانند کنجد، سیاه دانه، سبوس، سبزیجات و... است.
این روز‌ها نانوایان هر قرص نان لواش با وزن چانه خمیر متغیر را به نرخ ۴۰۰ تا ۵۰۰ تومان، نان بربری ساده ۲ هزار، بربری کنجدی ۳ هزار، سنگک ساده ۲ هزار و ۵۰۰، سنگک کنجدی از ۳ تا ۷ هزار تومان (براساس میزان کنجد و وزن چانه خمیر) و انواع تافتون به نرخ ۶۵۰ تا ۸۰۰ تومان عرضه می‌کنند. افزایش ۴۰ تا ۷۰ درصدی قیمت انواع نان سنتی در نانوایی‌های تهران موجب گرم‌ترشدن تنور عرضه چند نرخی آن شده به‌نحوی که قیمت یک نوع نان سنتی مشخص در یک واحد نانوایی در مناطق مختلف شهر تهران تفاوت ۱۰۰ تا ۴۰۰ تومانی دارد. علاوه بر افزایش خودسرانه قیمت‌ها، وزن چانه خمیر انواع نان سنتی نیز کمتر شده و کیفیت نان نیز افت شدیدی را شاهد بوده است.
جغرافیای نانوایی‌ها در ایران
بنابر آمار‌های رسمی ۸۳ هزار واحد صنفی نانوایی در سطح ایران فعالیت می‌کنند که از این تعداد ۲۴ هزار واحد نانوایی آزاد پز هستند و ۵۹ هزار واحد صنفی نیز به پخت و عرضه نان با آرد یارانه‌ای و قیمت مصوب ملزم هستند. سرانه کشوری گستردگی واحد‌های نانوایی نشان می‌دهد به ازای متوسط هر هزار و ۱۶ نفر یک واحد نانوایی در ایران وجود دارد و از نظر پراکندگی نیز کمترین میزان سرانه واحد‌های صنفی نانوایی مربوط به گیلان با ۶۰۰ نفر و بیشترین سرانه مربوط به هرمزگان با هزار و ۶۰۰ نفر برآورد شده و سرانه واحد‌های نانوایی در تهران نیز به ازای هر هزار و ۵۰۰ نفر یک واحد است. براساس این آمار به ازای هر ۲۵۴ خانواده ایرانی یک نانوایی در سطح کشور فعالیت می‌کند. افزایش تعداد واحد‌های نانوایی آزادپز نسبت به نانوایان یارانه‌ای‌پز در‌حالی است که میزان افزایش قیمت نان سنتی در واحد‌های آزادپز به‌مراتب بیشتر از نانوایی‌های یارانه‌ای پز با آرد دولتی است.
گرانفروشی؛ پیامد پاسکاری اصلاح نرخ نان
رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران با پذیرش افزایش خودسرانه انواع نان سنتی در تهران، گفت: با ارائه فهرست هزینه تمام‌شده تولید نان در تیر‌ماه سال گذشته مبنی بر رشد ۷۰ تا ۸۰ درصدی قیمت تمام‌شده و پذیرش آن در دستگاه‌های دولتی، متولیان تنظیم بازار وعده اصلاح نرخ نان تا بهمن‌ماه سال گذشته را دادند، اما درنهایت در اسفند‌ماه ۹۹ اعلام کردند رئیس‌جمهوری دستور داده تا قیمت کالا‌ها ازجمله نان افزایش نیابد. بیژن نوروز مقدم با انتقاد از سرکوب قیمت نان، افزود: در شرایطی که حقوق، مسکن، بن کارگری و سایر مزایا طی ۲ سال گذشته افزایش، نرخ خمیر مایه یا کرایه حمل ۱۰۰ درصد رشد داشته و قیمت خوراک کارگر، برق آب و گاز افزایش یافته، مسئولان قصد تثبیت نرخ نان با پرداخت هزینه آن از جیب نانوایان را دارند. به‌گفته او براساس آنالیز قیمت تمام‌شده نان سنتی در سال‌جاری، هزینه تمام‌شده نان قطعا بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یافته، اما متأسفانه این حجم از تورم هزینه تمام‌شده تولید به نانوا تحمیل شده و مشخص نیست که چرا ستاد تنظیم بازار توپ اصلاح نرخ نان را به زمین کارگروه ملی آرد و نان و استانداری می‌اندازد. رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران، افزود: با گذشت ۲۰ماه از آخرین اصلاح نرخ نان هنوز هیچ خبری از جبران هزینه تمام‌شده تولید با افزایش نرخ نان نیست، این امر موجب بی‌اعتباری اتحادیه نانوایان نزد اعضا، محاسبه و اعمال افزایش خودسرانه نرخ نان توسط نانوایان شده، به‌نحوی که اکنون برخی واحد‌های صنفی، نان لواش را مثلا به نرخ ۵۰۰ تومان عرضه می‌کنند و هرج و مرج قیمتی در بازار نان را شاهد هستیم. نوروزمقدم، افزود: از بهمن‌ماه سال گذشته مقرر شده تا نرخ جدید نان توسط استانداری تهران استخراج و ابلاغ شود، اما با وجود تعیین نرخ، نشست نهایی برای ابلاغ نرخ نان برگزار نمی‌شود، مسئولان اتحادیه نانوایان سرگردان شده‌اند و نانوایان نیز با افزایش خودسرانه قیمت‌ها کار خود را می‌کنند. او افزود: فشار رشد هزینه تمام‌شده تولید نان بر نانواخانه‌ها به جایی رسیده که دیگر منتظر وعده‌های اتحادیه و مسئولان دولتی برای اصلاح نرخ نمی‌مانند، زیرا نانوایان نیز قادر به جبران هزینه تمام‌شده تولید نیستند و چاره‌ای جز تعطیلی یا گرانی خودسرانه نان ندارند. این شرایط مشکلات اتحادیه حتی پس از تصویب و ابلاغ نرخ رسمی نان را نیز دوچندان می‌کند، زیرا نانوایانی که به‌دلیل رشد هزینه تمام‌شده تولید برای مدتی مثلا تافتون را به قیمت هزار تومان فروخته حتی درصورت اصلاح و ابلاغ نرخ جدید این نوع نان نیز حاضر به فروش آن به کمتر از این نرخ نخواهند شد.