با این حال و براساس قوانین موجود، قرار بر این است که نهادهایی، چون تعزیرات، ستاد تنظیم بازار وزارت صمت و سازمان حمایت، بر سازوکار افزایش قیمت محصولات تولیدی نظارت و میزان رشد قیمت را براساس لیست هزینه‌ها و البته کشش بازار، تعیین و تصویب کنند.
انجمن‌ها و اتحادیه‌های صنفی و صنعتی به‌عنوان واسطه میان تولیدکنندگان و نهاد‌های نظارتی با ارائه مستندات هزینه‌ها به نهاد‌های ناظر، هماهنگی‌های مربوطه را در این زمینه انجام می‌دهند. یکی از کالا‌هایی که به تازگی درصدی از افزایش قیمت را در آن شاهد هستیم، آبمیوه‌های پاکتی است.
این درحالی است که طی امسال، هنوز خبری درخصوص تغییر رسمی قیمت آبمیوه‌ها از سوی نهاد صنفی مرتبط یعنی انجمن تولید و صادرکنندگان آبمیوه و کنسانتره منتشر نشده است. با این حال تماس همشهری با انجمن برای پیگیری موضوع نشان داد گرچه تغییرات قیمت محصولات هنوز صورتجلسه نشده و از سوی انجمن به‌صورت رسمی ابلاغ نشده، اما انجمن در جریان این افزایش قیمت در برند‌های معروف قرار داشته است.
تعویق جلسات تصمیم گیری به‌دلیل محدودیت کرونا
بازرس ارشد و عضو هیأت مدیره انجمن تولید و صادرکنندگان آبمیوه و کنسانتره ایران در گفتگو با همشهری، با اشاره به سازوکار معمول افزایش قیمت محصولات که با هماهنگی نهاد‌های نظارتی طی جلسات متعدد انجام می‌شود، گفت: امسال به‌دلیل محدودیت‌های کرونا، برگزاری جلسات و ارائه مستندات به نهاد‌های ذیربط به تأخیر افتاده و شرکت‌ها به‌دلیل هزینه‌های سرسام‌آور تولید و جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر ناچار شده‌اند رأسا مکاتبات لازم را انجام دهند و به اصلاح قیمت محصولات اقدام کنند.
به‌گفته مهرداد شمس مولوی، انجمن از اینکه این شرکت‌ها مجوز لازم را از نهاد‌های مربوطه اخذ کرده‌اند یا خیر، اطلاعی ندارد، اما آنچه مسلم است هماهنگی و پیگیری‌های لازم برای دریافت مجوز رسمی افزایش قیمت، طی روز‌های آینده از سوی انجمن انجام و تصمیم نهایی درخصوص درصد افزایش قیمت متعاقبا اعلام خواهد شد. وی در زمینه میزان احتمالی این افزایش قیمت اظهارنظری نکرد و آن را منوط به بررسی مستندات هزینه‌های شرکت‌ها دانست.
گفته‌های این مقام صنفی نشان می‌دهد تغییرات اعمال شده در قیمت بعضی از محصولات، مقدمه‌ای برای افزایش قیمت‌های بیشتر است چرا که به‌طور معمول سازمان حمایت حتی در زمینه محصولات استراتژیکی مثل لبنیات افزایش قیمت‌های ۲۵ تا ۳۰ درصد را به تصویب رسانده است.
گرانی میوه مهم‌ترین دلیل رشد قیمت آبمیوه‌ها
قیمت میوه خام طبیعتا از مهم‌ترین فاکتور‌های تأثیرگذار در افزایش قیمت آبمیوه‌هاست. رشد قیمت میوه که سال گذشته بیش از سال‌های قبل و به شکل سرسام‌آوری اتفاق افتاد علاوه بر بازار مصرف، هزینه خرید میوه برای صنایع را نیز افزایش داده است.
مولوی که در هیأت مدیره یکی از شرکت‌های تولیدکننده آبمیوه نیز عضویت دارد، در این زمینه گفت: باغدار به دلایل مختلف قیمت میوه را بالا می‌برد و ما ناچاریم تابع قیمتی باشیم که باغدار تعیین می‌کند. گذشته از تغییرات هرساله قیمت‌ها، با توجه به شرایط آب و هوایی امسال و کاهش بارندگی نسبت به سال قبل، افت تولید میوه و افزایش قیمت آن نیز دور از انتظار نیست؛ اتفاقی که قطعا بر قیمت آبمیوه نیز تأثیرگذار خواهد بود و سال آینده قطعا شاهد قیمت‌های بسیار بالاتری خواهیم بود.
بیشتربخوانید:شربت‌ها ۲۰ تا ۳۰ درصد گران شدند
وی دیگر فاکتور تأثیرگذار در قیمت تمام‌شده محصول را هزینه‌های بسته بندی عنوان کرد: قیمت بسته‌بندی‌های وارداتی تتراپک به‌دلیل وابستگی به نرخ دلار در یکسال گذشته بسیار افزایش یافته و هزینه تولید را بالا برده است. از سوی دیگر ما هم مانند دیگر صنایع از رشد قیمت حمل‌ونقل و افزایش دستمزد کارگران، متحمل هزینه‌های بیشتری شدیم و اگر قیمت محصولات را افزایش ندهیم ناچاریم خطوط تولید کارخانه‌ها را تعطیل کنیم.
ظرفیت‌های خالی صنعت تولید آبمیوه
هم‌اکنون ظرفیت اسمی تولید آبمیوه در کشور ۸۰۰ هزار تا یک میلیون تن در سال است، اما میزان تولید، نیمی از این ظرفیت یعنی چیزی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تن در سال برآورد می‌شود. حدود ۲۷۰ پروانه تولید از سوی انجمن تولید و صادرات آبمیوه و کنسانتره کشور برای متقاضیان فعالیت در این زمینه صادر شده که به‌گفته عضو هیأت مدیره انجمن تولید و صادرات ایران، تنها نیمی از این تعداد فعالند و شرکت‌های فعال نیز فقط ازیک سوم تا نیمی از ظرفیت تولید خود استفاده می‌کنند.
مقایسه این آمار نشان می‌دهد عملا ۷۵ درصد ظرفیت تولید آبمیوه و کنسانتره کشور به‌دلیل مشکلات تولید بلااستفاده مانده است. به‌نظر می‌رسد علاوه بر گرانی مواد اولیه و افزایش شدید هزینه‌های تولید، این صنعت با چالش‌های دیگری نیز مواجه است که درمجموع افت تولید را رقم زده است.
مولوی در این زمینه گفت: در کنار تحریم و نوسان نرخ دلار که مشکلات و هزینه‌های فراوانی را به بخش تولید وارد کرده، در داخل کشور نیز صنایع با قوانین دست و پاگیری مواجه هستند که بعضا یک شبه و بدون مشورت با صاحب‌نظران به تصویب می‌رسند و دست و پای صنایع را می‌بندند.
وی به قوانین گمرک و به‌طور مشخص تعیین قیمت پایه گمرکی برای محصولات صادراتی براساس کارشناسی خود گمرک به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات شرکت‌های تولیدکننده آبمیوه اشاره کرد که ضرر و زیان قابل توجهی را به آن‌ها وارد کرده است.
جایگاه صنعت آبمیوه ایران در دنیا
انار و زرشک میوه‌های استراتژیک ایران محسوب می‌شوند و بهترین انار دنیا در ایران به‌صورت ارگانیک تولید می‌شود. به‌گفته عضو هیأت مدیره انجمن تولید و صادرکنندگان آبمیوه، صادرات آب انار ایران به‌دلیل خاص بودن واریته انار تولیدی در کشور، درآمد ارزی مناسبی دارد و یک بشکه آب انار ایران ۱۵ برابر یک بشکه نفت دارای ارزش صادراتی است.
کنسانتره انار ایران در سوپرمارکت‌های اروپا نه به‌عنوان یک آبمیوه معمولی بلکه به‌صورت آبمیوه با خاصیت دارویی، در بسته بندی‌های کوچک و با قیمت بسیار بالا به فروش می‌رسد، درحالی‌که در داخل کشور این ظرفیت بالای صادراتی از توجه کافی برخوردار نیست.
رشد سرانه مصرف آبمیوه
تولید و عرضه طیف وسیعی از میوه‌ها در فصول مختلف سال در میوه فروشی‌ها از یک سو و تأکید متخصصان و کارشناسان حوزه تغذیه و بهداشت و درمان بر مصرف میوه و آبمیوه طبیعی از سوی دیگر، باعث شده مصرف آبمیوه‌های صنعتی در میان بسیاری از خانواده‌ها کمتر رواج داشته باشد و بسیاری از مردم اعتقادی به مصرف آبمیوه‌های کارخانه‌ای نداشته باشند.
سرانه مصرف آبمیوه در ایران هم‌اکنون ۱۱ لیتر در سال برآورد شده شده است که گرچه از کشور‌های اروپایی پایین‌تر است، اما آمار‌ها نشان می‌دهد در سایه فرهنگسازی برای مصرف آبمیوه‌ها و رشد کیفیت محصولات، طی دو دهه گذشته سرانه مصرف دوبرابر شده است. با این حال شاید بتوان یکی از دلایل خالی ماندن بخشی از ظرفیت تولید آبمیوه کشور را در کنار رشد هزینه‌ها، نبود تقاضای داخلی بیش از میزان کنونی دانست چرا که ترجیح مردم در درجه اول مصرف میوه است و نه آبمیوه.
تقاضا در بازار البته با شروع فصل گرم به ۲ تا ۳ برابر می‌رسد، اما طی یک سال گذشته مصرف آبمیوه نیز مثل بسیاری دیگر از مواد غذایی تحت‌تأثیر شیوع کرونا و همچنین کاهش قدرت خرید مردم به‌دلیل تورم بالا، کاهش یافته است.
بازرس ارشد انجمن تولید و صادرکنندگان آبمیوه معتقد است در داخل کشور به‌دلیل ضعف اطلاع‌رسانی، هنوز بسیاری از مردم تصور می‌کنند آبمیوه‌های پاکتی دارای افزودنی‌های صنعتی و مضر است. درحالی‌که به‌گفته او از زمان تاسیس انجمن تولید و صادرکنندگان آبمیوه و کنسانتره ایران، محتوای پاکت‌های آبمیوه به‌طور دقیق روی پاکت درج می‌شود و انجمن ضمن ارتباط مستقیم با وزارت بهداشت، سازمان استاندارد، تعزیرات و دیگر نهاد‌های ذیربط، نظارت دقیقی بر فعالیت واحد‌ها دارد؛ به‌طوری که هیچ تولیدکننده مجازی، بدون دریافت مجوز، ماده دیگری را به محصولات اضافه نمی‌کند.
به‌گفته مولوی، آبمیوه‌های تولیدی شرکت‌های مجاز همچون سن‌ایچ، تکدانه، شادلی و سان‌استار هم‌اکنون فقط حاوی کنسانتره میوه مورد نظر، آب، اسیدسیتریک خوراکی (اسید موجود در میوه) و بعضا شکر است. شکر هم تنها درصورتی به آبمیوه اضافه می‌شود که شیرینی آن از حد استاندارد پایین‌تر باشد.
غفلت از سرمایه‌ای ارزآور
مهرداد شمس مولوی، عضو هیأت مدیره انجمن تولید و صادرات آبمیوه ایران با اشاره به ظرفیت‌های بالای صنعت تولید آبمیوه در ایران می‌گوید: صنعت تولید آبمیوه جزو صنایع استراتژیک محسوب می‌شود؛ به این معنا که از میوه‌های خاص و منحصر به فرد کشور مثل انار، زرشک و گیاه زعفران می‌توان غیر از صادرات کنسانتره، محصولات جانبی دیگری نیز استحصال و با قیمت بسیار خوبی صادر کرد؛ درحالی‌که این صنعت مهجور مانده و با دیدی سنتی به آن نگاه می‌شود. پکتین، انواع اسانس‌ها و روغن هسته میوه، محصولاتی با ارزش بالای صادراتی هستند که درصورت نگاه ویژه دولت و سرمایه‌گذاری در این صنعت، ارزآوری بالایی خواهند داشت.