واقعیت این است که اقتصاد یک علم و دانش اجتماعی است و متغیرهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و روانی بر آن تاثیرگذار است از این جهت نکته مهم مغفول مانده این برنامه‌ها نادیده گرفتن این بسترها در توسعه اقتصاد کشور است.
نامزدهای حاضر در انتخابات در حالی دولت را متهم به ضعف و ناکارآمدی می‌کنند که دو متغیر اصلی تاثیرگذار بر زندگی ایرانیان در سال‌های اخیر یعنی تحریم و کرونا را نادیده گرفته اند. دولت تدبیر و امید که با شعار تعامل با جهان و سازندگی بر سرکارآمد، با هدف بازکردن رشته‌های تحریم از دست و پای اقتصاد ایران، مذاکرات هسته‌ای را بر اساس وظایف محوله در دستور کار قرار داد و با استفاده از توانمندی‌های دیپلمات‌های متبحر دستگاه دیپلماسی توافق هسته‌ای را به سرانجام رساند. با این حال با تغییر دولت در آمریکا و حضور ترامپ در کاخ سفید، لابی‌های ضدایرانی فضا را مساعد دیده و عملا ترامپ را به خروج از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری علیه ملت ایران هدایت کردند.
در همین زمینه رضا نصری حقوقدان و کارشناس مسائل بین المللی در توییتی درباره مناظره شب گذشته نوشت: سیاست فشار حداکثری و جنگ اقتصادی ترامپ در سه سال اخیر حداقل منجر به ضرر ۲۰۰ میلیارد دلاری به درآمد ایران شد ابعاد این فاجعه در اقتصاد کوچک ایران قابل محاسبه نیست. چرا در سه ساعت مناظره با موضوع اقتصاد در مورد خشن ترین و بی سابقه‌ترین جنگ اقتصادی تاریخ معاصر هیچ پرسشی مطرح نشد؟
وعده و وعیدهای ترامپ؛ از تابستان داغ تا وعده‌های فروپاشی ایران
دولتمردان‌آمریکا در این سال‌ها از تعابیری همچون تابستان داغ و زمستان سرد استفاده کردند و برای فروپاشی ایران تاریخ و زمان مشخص کرده و به رهبران جهان گفتند که در بازه زمانی سه ماهه و یا شش ماهه ایران دچار فروپاشی می‌شود. ائتلاف‌سازی با متحدان منطقه‌ای و تلاش برای امنیتی‌سازی ایران در نظام بین الملل، تروریسم رسانه ای، اقتصادی و تروریسم سلامت علیه مردم ایران اتفاقاتی است که در این سال‌ها از سوی آمریکا و متحدانش علیه ایران اجرا شد و هیچ کس نمی‌تواند این اتفاقات را انکار کند. اردیبهشت ماه ۹۷ بود که ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌های برجامی علیه ایران را اعاده کرد. سایر شرکای اروپایی هم سیاست همراهی نانوشته با ترامپ را در دستور کار قرار دادند.
متحدان منطقه ای آمریکا هم مشوق اصلی آن در خروج از برجام بودند، از هیچ اقدام خصمانه ای علیه ایران فروگذار نکردند. در این سال‌ها تلاش‌های زیادی برای کشاندن آمریکا به جنگ با ایران شد. ورود پهپاد متجاوز آمریکا به آسمان ایران و ساقط شدن آن، تروریستی اعلام کردن سپاه و ترور و شهادت سردار سپهبد قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس از جمله اقداماتی بود که با هدف کشاندن ایران به جنگ طراحی شده بود، اما ایران با هوشیاری کامل وارد تله بدخواهان نشد.
بیشتربخوانید:بازار داغ اظهارات و برنامه‌های داوطلبان ۱۴۰۰
بی انصافی است اگر کسی اقدامات و تلاش‌های شبانه‌روزی دولت تدبیر و امید و دستگاه دیپلماسی در مهار سرکشی‌ها و خیره‌سری‌های ترامپ و متحدان آن را نادیده بگیرد. از این جهت هرچند مردم ایران بی‌سابقه‌ترین فشارهای اقتصادی را متحمل شدند با این حال نباید فراموش کرد که ایران توانست سیاست‌ها و رفتارهای خصمانه آمریکا و متحدانش را مدیریت کند.
سیل و کرونا؛خسارت‌هایی که وارد شد
در شرایطی که تحریم‌های بی‌سابقه علیه ملت ایران اعمال شده بود، بلایای طبیعی همچون زلزله در سرپل ذهاب و سیل هزینه‌های فراوانی به کشور تحمیل کرد. فروردین ماه ۹۸، دست کم ۲۵ استان کشور درگیر سیل شدند. بر اساس برآوردهای ارائه شده این حادثه حداقل ۳۵ هزار میلیارد تومان هزینه برای کشور و دولت به دنبال داشت و چندماه توان مدیریتی کشور را به خود مشغول کرد.
بدتر از همه اینها ورود ویروس منحوس کرونا بود که حدود ۱۶ ماه است کل دنیا را درگیر کرده است. این ویروس اواخر بهمن ماه سال ۹۸ به ایران رسید و در فاصله کوتاهی کل کشور را درگیر کرد. کرونا بخش زیادی از اقتصاد بویژه خدمات را به تعطیلی کشاند و دست‌کم دو میلیون نفر در این مدت شغل خود را از دست دادند. هنوز برآورد دقیق از خسارت‌های مالی این مهمان ناخوانده گزارش نشده است. جهانی بودن این بلیه، عملا گرفتاری‌های جدیدی برای دولت ایجاد کرد.
از سویی بخش بهداشت و درمان کشور به طور کامل درگیر مقابله و مهار این ویروس شد. از سوی دیگر تهیه و تامین تجهیزات و امکانات مقابله با کرونا همچون وسایل ضد عفونی کننده، ونتیلاتور و ماسک برای جمعیت ۸۰ میلیونی باید در دستور کار قرار می‌گرفت که برای اقتصاد تحریم زده ایران کار آسانی نبود. این در حالی بود که ایران به واسطه منقطع شدن از نظام مالی و بانکی جهانی عملا امکانی برای تهیه و تامین این اقلام از بازارهای جهانی نداشت. علاوه بر این بین کشورهای حتی ثروتمند جهان برای تامین این اقلام رقابت‌های وحشتناکی به راه افتاده بود به طوری که در اوایل شیوع کرونا شاهد سرقت محموله‌های ماسک در برخی فرودگاه‌ها و کشورها بودیم.
در چنین شرایطی بخش تولید کشور و کارخانجات باید با تغییر خطوط تولید خود وارد تهیه و تامین این اقلام می‌شدند. هم منابع مالی مورد نیاز و هم الزامات بهداشتی برای حفظ سلامت کارگران کارخانجات تنگناهای جدیدی بر کشور تحمیل می‌کرد. در هر صورت با تلاش صادقانه و ایثارگرانه کادر درمان، همراهی ملت و تلاش‌های بی وقفه دولت در هدایت منابع و تامین اقلام مورد نیاز، کرونا تا حد امکان در ایران مهار شد.
هرچند عده زیادی از شهروندان جان خود را از دست دادند ولی واقعیت این است که ایران در شرایط فشارهای تحریم و تنگناهای اقتصادی در مقایسه با سایر کشورها عملکرد قابل دفاعی داشته است. ایران در ماه‌های اخیر برای تهیه و تامین واکسن مورد نیاز کرونا هم تلاش‌های قابل توجهی داشته و با استفاده از منابع خارجی و تولیدکنندگان داخلی تهیه واکسن را در دستور کار قرار داه است با این حال نباید نقش تروریسم اقتصادی آمریکا و کارشکنی‌های آن در نقل و انتقال منابع مالی مورد نیاز تهیه واکسن را نادیده گرفت.
در هر صورت امروز می‌توان گفت ایران به واسطه صبر و استقامت ملت و درایت نظام و دولت از گردنه ترامپ و سیاست فشار حداکثری عبور کرده است. تلاش‌های دستگاه دیپلماسی برای احیای برجام و رفع تحریم‌های ظالمانه در وین در جریان است. از سوی دیگر روند واکسیناسیون شهروندان هم سرعت بالایی گرفته و احتمالا تا چندماه آینده این ویروس هم در کشور مهار شده و فعالیت‌های اقتصادی به روال عادی برگردد.
افکار عمومی قضاوت می‌کند
نکته مهم و قابل اعتنای دیگر اینکه دولت در ماه‌ها و یکی دو سال اخیر عملا فرایند جهش تولید را در دستور کار خود داشت و هر هفته شاهد افتتاح‌های پروژه های بزرگی در حوزه هایی مانند انرژی، حمل و نقل، خدمات و آبرسانی بودیم که بعضا پروژه های استراتژیک محسوب می شوند. این اقدامات البته با ظرفیت‌هایی که در دهه‌های اخیر در توانمندی‌های فنی و مهندسی کشور ایجاد شده اجرایی شد با این حال دولت در این مدت از ظرفیت‌های موجود به نحو احسن استفاده کرد.
هرچند انتظار نمی‌رود در فضای احساسی و هیجانی رقابت‌های انتخاباتی نامزدهایی که در تمام این سال‌ها جز کارشکنی در کار دولت برنامه‌ای نداشتند بخواهند به این مسائل اشاره کنند. شاید هم اطمینان دارند که تا یکی دو ماه آینده هم کرونا مهار می‌شود و هم تحریم‌ها با تلاش‌های مذاکره کنندگان دستگاه دیپلماسی رفع می‌شود. برای همین این دو گرفتاری بزرگ را پیش روی خود نمی‌بینند که درباره‌آن صحبت کنند.
گرد و غبار انتخابات تا کمتر از ۱۵ روز دیگر می‌خوابد و افکار عمومی درباره شرایط کشور در این سال‌ها، تلاش‌های دولت برای برون‌رفت از آن و کسانی که در این روند کارشکنی کرده و امروز دولت رامتهم به ضعف و ناکارآمدی می‌کنند، قضاوت خواهد کرد.