اقتصاد24- بیستم اسفند ماه امسال حسن روحانی رییس جمهور کشورمان قرار است برای اولین بار در ۵ سال ریاست جمهوری خود به همسایه غربی ایران یعنی عراق سفر کند. در این سفر معاون رییس جمهور، وزیر نفت، رییس بانک مرکزی و دیگر مقامات ارشد کشور او را همراهی می‌کنند. در نیمه ژانویه امسال محمد جواد ظریف نیز سفری ۵ روزه به عراق داشت.
این سفر به دلیل ابعاد منطقه‌ای و بین المللی‌اش و به دلیل زمان بندی آن از اهمیت زیادی بر خوردار است.
از یک سو دولت ترامپ به دنبال کاهش نفوذ ایران در کشوری است که بعد از حمله آمریکا به عراق و سقوط صدام با روی کار آمدن دولت شیعه به یکی از کشور‌های متحد ایران تبدیل شده است. ایران نیز در این اعمال فشار بیکار ننشسته و بر افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری در عراق تمرکز کرده است.
در حال حاضر تجارت دو جانبه ایران با عراق چیزی بالغ بر ۱۲ میلیارد دلار در سال است که پیش از این ایران اعلام کرده بود به دنبال افزایش این تجارت تا ۲۰ میلیارد دلار است. در واقع تحریم‌های آمریکا با هدف محدود کردن روابط منطقه‌ای ایران اعمال شده که در حال حاضر به نظر می‌رسد نتیجه عکس داشته است. ایران با رانده شدن از بازار‌های بین المللی تمرکز خود را بر صدور انرژی به کشور‌های همسایه گذاشته است.
از طرف دیگر ریال ایران ارزشش را به دلیل تحریم‌ها از دست داده و کالا و خدمات ایرانیان جذابیت بیشتری برای کشور‌های منطقه پیدا کرده است. در اکتبر سال ۲۰۱۸ عراق از چین به عنوان اصلی‌ترین بازار صادرات غیر نفتی ایران پیشی گرفت.
یکی از فشار‌های اصلی آمریکا به عراق، مربوط به واردات برق عراق از ایران است. در دسامبر ۲۰۱۸، دولت ترامپ معافیت عراق از تحریم‌های نفتی ایران را تمدید کرد. عراقی‌ها اعلام کردند که برای انطباق با شرایط جدید دو سال زمان نیاز دارند و همزمان با اعلام این زمان بندی، قراردادی یک ساله برای واردات برق از ایران امضا کردند.
دولت بغداد گفته نمی‌تواند اعتراضات مردمی به کمبود برق و قطعی‌هایی که در تابستان امسال رخ داد را بار دیگر تحمل کند از این رو به واردات برق از ایران وابسته است.
دو کشور در تلاشند تا روابط بانکی و زیرساخت‌های تبادل تجاری را توسعه بدهند و منطقه‌ای آزاد در مرز‌های دو کشور احداث کنند. طرف عراقی انتظار دارد در مسائلی نظیر اختلافات مرزی و حق آبه نیز پیشرفت‌هایی در روابط دو کشور حاصل شود.
یکی از جنبه‌های مهم سفر روحانی به عراق، دیدار او با آیت الله سیستانی مرجع تقلید قدرتمند عراق است.
ایرج مسجدی سفیر ایران در عراق به رویداد۲۴ گفته در سفر سه روزه رییس جمهور قرار است دیداری میان او و آیت الله سیستانی مرجع عالی قدر شیعیان عراق برگزار شود.
در جریان اعتراضات سراسری در ایران، بسیاری از چهره‌های سیاسی عراق موضع گیری‌ای در راستای موضع رسمی جمهوری اسلامی داشتند. نوری المالکی در بیانیه‌ای اعتراضات سراسری را به تلاش دشمنان گره زد و گفت: ایران با رهبری امام خمینی به یک پیروزی توسط مردمش دست پیدا کرد و دشمنان خارجی و همدستان داخلی ان‌ها در ایران راه به جایی نخواهند برد.
با این حال در آن برهه از زمان آیت الله سیستانی خودش را از تحولات ایران دور نگه داشت.
علمای نجف عمدتا از دخالت در زندگی سیاسی جوامع شیعه خودداری کرده‌اند. حامد الخفاف سخنگوی آیت الله سیستانی در سخنرانی خود در سال ۲۰۱۶ که در مکه ایراد شد اعلام کرد آیت الله بر لزوم احترام به نهاد‌های دولتی تاکید دارد و هیچ آلترناتیوی برای ایجاد کشوری آزاد و مستقل قائل نیست. او به یکپارچگی شیعیان در همه جا و هر کشوری باور دارد، اما تصمیم گیری را برعهده مردم هر کشوری می‌گذارد.
سیستانی در سفری که در سال ۲۰۰۴ به لبنان داشت از دیدار با سید حسن نصرالله رهبر حزب الله لبنان که برای خوشامدگویی به او به فرودگاه آمده بود خودداری کرد. همین رویه درباره دیدار با مقامات ایرانی نیز تا کنون اجرا شده و او هرگونه دیدار با محمود احمدی نژاد را در دوران ریاست جمهوری‌اش بایکوت کرده بود.
در سال ۲۰۰۶ حسنی مبارک رییس جمهور وقت مصر، شیعیان جهان را ستون پنجم ایران خواند. آیت الله سیستانی در نامه‌ای به مبارک اعلام کرد شیعیان در عراق و دیگر کشور‌ها تنها به کشور‌های خودشان وفادراند نه کشوری دیگر. او در این نامه مثالی از شیعیان بحرین زد که اکثریت کشور را تشکیل می‌دهند، اما در سال ۱۹۷۰ تصمیم گرفتند تحت حکومت یک خاندان اهل تسنن باشند تا کنترل ایران.
در سال ۲۰۱۱ و در جریان بهار عربی که در بحرین اعتراضاتی آغاز شده بود سیستانی برخلاف برخی مقامات ارشد ایران از مردم بحرین خواست تا با دیالوگ و گفت‌وگو مشکلاتشان را حل کنند.
با همه این احوال سیستانی همواره بر حفظ تعادل روابط خارجی تاکید داشته. برای مثال دفتر او اظهار نظر اخیر ترامپ در مورد استفاده از عراق به پایگاهی جهت زیر نظر داشتن ایران را محکوم کرد و گفت: عراق به داشتن روابط حسنه و متوازن و برابر با تمام کشور‌ها و دیگر دولت‌های دوستدار صلح بر اساس منافع مشترک بدون دخالت در امور داخلی‌اش و بدون اینکه خدشه‌ای به استقلال و حاکمیتش وارد شود، چشم دوخته است، همچنین اینکه تبدیل به ایستگاهی برای آزار و اذیت هر کشوری شود، مخالف است.
با وجود انتشار این بیانیه شدید اللحن علیه آمریکا، در متن بیانیه تاکید شده کمک‌های ایران برای شکست داعش در صورتی مورد قبول است که با درخواست دولت عراق باشد و تاثیری بر حاکمیت سرزمینی عراق نداشته باشد. سیستانی هرگز به طور علنی از فرمانده سپاه قدس ایران تشکر نکرده است.
المانیتور در گزارشی به دلایل دیدار روحانی و سیستانی اشاره کرده و نوشته است: در چنین شرایطی دیدار آیت الله سیستانی با حسن روحانی می‌تواند پیام مهمی برای سه دسته مخاطب داشته باشد.
اول سران عراق که بعضا ترجیح می‌دهند به مراکز قدرت دیگری نظیر سپاه قدس در ایران نزدیک باشند.
دوم به سران ایران که توجه زیادی به تحرکات آیت الله سیستانی به عنوان منبع قدرت و نفوذ دارند؛ و سوم سران کشور‌های عربی و دولت ترامپ. این دیدار برای آن‌ها روشن می‌کند که عراق آشکارا به دنبال ارتباط و کسب منافع متقابل در رابطه با ایران است و نه قرار است ایران را رها کند و نه قرار است به کسی اجازه دهد که از خاکش علیه کشوری ثالث سوءاستفاده شود.
از طرفی سیاست گذاری‌های منطقه به طور سنتی به نهاد‌های نظامی ایران اختصاص داشته و حضور قاسم سلیمانی در نشست بشار اسد با حسن روحانی و رهبر انقلاب گواهی بر عدم تاثیرگذاری وزارت خارجه بر سیاست گذاری‌های منطقه‌ای است.
زمان بندی سفر روحانی به عراق بعد از استعفای ظریف به دلیل بی اطلاعی از سفر اسد به تهران و عدم حضورش در نشست‌های رسمی این سفر است. استعفایی که به معذرت خواهی قاسم سلیمانی از ظریف منتهی شد. برگزاری روحانی و سیستانی در کنار این تحولات می‌تواند به معنای قدرت گرفتن دولت در حوزه سیاست‌های منطقه‌ای باشد.
منبع: رویداد 24