اقتصاد ۲۴- کاهش تولید علوفه و به تبع آن افزایش قیمت یونجه و کاه به‌خاطر خشکسالی موجب خرید این نهاده‌ها توسط دلالان به قصد خروج از کشور شده است. به همین دلیل مسئولان استانی در مناطق مرزی، خروج علوفه، کاه و کلش را ممنوع اعلام کرده‌اند.
تأمین نهاده دامداران در طول ماه‌های گذشته مشکلات زیادی داشت. دامداران امید داشتند در بهار و تابستان بخشی از خوراک دام مورد نیازشان را از مراتع تأمین کنند، اما خشکسالی بی‌سابقه تولید علوفه را بشدت تحت تأثیر قرار داده و کاهش تولید علوفه مشکلات دامداران را بیشتر کرده است. خشکسالی موجب شده تولید کلش گندم و یونجه به‌عنوان اصلی‌ترین علوفه‌های دامی مورد استفاده در کشور کاهش پیدا کند و همین موضوع التهاب در بازار تأمین نهاده‌های دامی را بیشتر کرده و موجب خرید علوفه توسط دلالان به هدف قاچاق به خارج از مرز‌ها شده است.
مسئولان در استان‌های مرزی نیز خرید علوفه با قیمت‌های نامتعارف را تأیید می‌کنند. علی اقدسی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی ایلام در این باره می‌گوید: «با شروع برداشت غلات در مناطق گرمسیری استان تعداد زیادی از دلالان که بیشترهم غیربومی هستند وارد استان شده و با پرداخت قیمت‌های خارج از عرف موجب جمع‌آوری و خروج بی‌رویه کاه، کلش و جو از سطح استان شده‌اند.»
بیشتر بخوانید: دامداران در فروش هرکیلوشیرخام حدود ۲هزارتومان ضرر می‌کنند
مجتبی عالی، مدیرعامل اتحادیه دامداران نیز این موضوع را تأیید کرده و می‌گوید: «در استان‌های مرزی مانند کرمانشاه، ایلام و خراسان جنوبی، علوفه و خوراک دام روزانه به هدف کشور‌های همسایه قاچاق می‌شود.»
احمد مقدسی، رئیس انجمن صنفی گاوداران نیز از درخواست این صنف از مسئولان برای جلوگیری از قاچاق علوفه خبر داد. به گفته مقدسی، خشکسالی بی‌سابقه در ۵۰ سال اخیر تولید علوفه در مراتع را بشدت کاهش داده است و همین موضوع قیمت علوفه را چند برابر نسبت به سال‌های قبل افزایش داده است و از طرفی کشور‌های همجوار هم خریدار علوفه و نهاده‌های دامی هستند. قاچاق علوفه در حال حاضر بیشتر شده و ما از مسئولان در استان‌های مرزی کنترل و جلوگیری از قاچاق را درخواست کرده‌ایم.
فرهاد اکبری، رئیس هیأت مدیره اتحادیه مرکزی دامداران ایران در خصوص افزایش قیمت نهاده‌های دامی و علوفه به‌خاطر خشکسالی می‌گوید: «۶۰ تا ۷۵ درصد خوراک دام را علوفه تشکیل می‌دهد. عمده علوفه‌های مورد استفاده کلش و یونجه هستند که این روز‌ها دامداران با کمبود و گرانی آن‌ها مواجه هستند. دلیل بخشی از کمبود علوفه قاچاق است. خشکسالی کشور‌های منطقه را تحت تأثیر قرار داده و همسایگان کشور نیز مانند ما با کمبود شدید علوفه مواجه هستند و بازار این کالا‌ها برای قاچاقچیان داغ است.»
در حال حاضر قیمت هر کیلو کلش گندم در بازار حدود ۴۵۰۰ و هر کیلوگرم یونجه ۶ هزار تومان است. این قیمت‌ها برای کشاورزان قیمت بالایی است. در حالی که قیمت گندم کیلویی ۵ هزار تومان است قیمت کلش هم همین حدود است به همین دلیل این نگرانی هست که گندم به جای تحویل به دولت به مصرف دام برسد. این نگرانی زمانی تشدید می‌شود که براساس اطلاعات آماری، امسال به‌خاطر خشکسالی تولید گندم در مقایسه با سال گذشته به حدود نصف خواهد رسید؛ بنابراین اگر بخشی از گندم هم به‌خاطر گرانی علوفه به مصرف دام برسد نیاز به واردات گندم بیشتر از سال‌های قبل خواهد بود.
احتکار علوفه
از سوی دیگر علاوه بر قاچاق، احتکار علوفه هم این روز‌ها در حال افزایش است. محتکران با این فرض که، کاهش تولید در فصل بهار و تابستان، تأمین علوفه در زمستان را دشوار می‌کند و قیمت هم به همین دلیل بسیار بالا می‌رود، از فروش علوفه خریداری شده خودداری می‌کنند و به هدف فروش با قیمت چند برابری در زمستان علوفه را انبار می‌کنند.
ممنوعیت خروج
به‌منظور ساماندهی بازار خرید و فروش و کنترل قیمت، با اعلام مسئولان استانی، خروج علوفه از استان‌های مرزی ممنوع شده است.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی ایلام «برای پشتیبانی از دامداران و حمایت از تولید و تداوم آن، دادستانی این استان دستور داده تا اطلاع ثانوی خروج هر گونه علوفه دامی از مبادی خروجی استان ممنوع اعلام شود.»
همچنین دادستان کرمانشاه خروج کاه و کلش از استان را ممنوع کرده است. شهرام کرمی، دادستان عمومی و انقلاب این استان اعلام کرده «کمبود بارندگی‌ها بشدت میزان پوشش گیاهی و مرتعی مناطق استقرار این جمعیت را کاهش داده تا جایی که طبق آمار‌ها حداقل ۱۲۰ هزار تن تولید علوفه در مراتع و زیر اشکوب جنگل‌های استان کاهش پیدا کرده که در نهایت می‌تواند به از بین رفتن دامداری و افزایش بی‌رویه قیمت دام در استان نیز منتهی شود. حسب گزارش‌های واصله کاه و کلش در سطح استان با قیمت‌های نامتعارف خریداری شده و از استان خارج می‌شود که این موضوع موجبات بروز مشکلات متعددی را برای دامداران به همراه داشته است. به همین دلیل خروج علوفه از مبادی استان ممنوع است.»
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی هم از ممنوعیت خروج هرنوع علوفه دامی از محل تولیدات استان به خارج از استان خبر داده است. پرویز بستانچی اعلام کرده «با توجه به شرایط خشکسالی پیش آمده و کمبود احتمالی علوفه برای دامداران و عشایر استان، این سازمان با هماهنگی مراجع قضایی و انتظامی، در راستای پشتیبانی و حمایت از تولید و تأمین بخشی از علوفه مورد نیاز دامداران استان شامل جو، کاه کلش، از محل تولیدات داخل استان تا اطلاع ثانوی خروج هرنوع علوفه دامی به خارج از استان ممنوع است.»
افزایش سرعت ترخیص نهاده‌ها
فعالان حوزه تولید و کشاورزی، با اشاره به خشکسالی گسترده امسال، حل مشکل تأمین نهاده دامی از محل واردات را برای جلوگیری از ضرر و زیان دامداران و همچنین جلوگیری از کشتار دام‌های مولد ضروری می‌دانند. دولت هم بار‌ها بر تأمین و ترخیص نهاده‌های دامی تأکید کرده است.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری در جلسه تنظیم بازار و کالا‌های اساسی با اشاره به مسائل مطرح شده در خصوص خشکسالی و دغدغه دامداران تأکید کرد: «دولت نمی‌تواند نسبت به مسائل و مشکلات دامداران به‌عنوان تولیدکنندگان بزرگ کشور بی‌تفاوت باشد و اجازه نخواهد داد دامداران و عشایر در فشار‌های ناشی از خشکسالی تنها بمانند.»
حسن عباسی معروفان، سرپرست دفتر خدمات بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی، نیز تأکید کرده است که «نهاده‌های دامی مورد نیاز کشور تا پایان سال تأمین شده است و اکنون ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تن انواع نهاده دامی در بنادر وجود دارد.».
اما ترخیص نهاده از بنادر مشکلی است که موجب کندی انتقال نهاده‌ها و رسیدن آن به دست دامداران شده است.
به‌گفته عالی، رئیس اتحادیه دامداران، به‌خاطر افزایش کرایه حمل، هزینه انتقال نهاده از بنادر با کامیون افزایش یافته و همین موضوع سبب کندی انتقال است. او می‌گوید: حمل با ریل هزینه‌ها را صددرصد کاهش می‌دهد.
اما مقدسی، رئیس اتحادیه صنفی دامداران گفت: به‌خاطر کمبود لکوموتیو، حمل نهاده با ریل با مشکل مواجه است.
در این خصوص، اما سعید رسولی، مدیرعامل راه‌آهن هرگونه تأخیر در حمل نهاده به‌خاطر کمبود واگن را رد کرد و گفت: روزانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ واگن باری در حال حاضر نهاده‌ها و کالا‌های اساسی را از بندر امام حمل می‌کند.
رسولی گفت: انباشت کالا در بنادر به دلایل دیگر مانند آماده شدن اوراق و اسناد تأمین ارز، اوراق گمرکی، قرنطینه، تأییدیه استاندارد و بهداشتی و... مسائل دیگر است. اگر این اقدامات تدریجی و مداوم باشد حمل بار هم تدریجی و مداوم خواهد بود، اما وقتی به‌خاطر مشکلات، ترخیص کالا در بنادر به حجم انبوه می‌رسد به‌صورتی که ۴ میلیون تن کالای اساسی در بنادر انباشته می‌شود حمل آن هم طبعاً آن کند می‌شود.
مدیرعامل راه‌آهن گفت: راه‌آهن با حداکثر ظرفیت در حال انتقال بار از بندر امام است. ما اعلام کرده‌ایم آمادگی حمل بار از بندر رجایی با ریل را هم داریم. به گفته رسولی راه‌آهن و سازمان راهداری با آمادگی در حال انتقال بار از بنادر هستند و ماندگاری بار به‌خاطر مشکلاتی غیر از مشکل حمل است.
مسئولان وزارت جهاد کشاورزی استفاده از علوفه‌های جایگزین و همچنین افزایش واردات برای جبران کسری علوفه، را بخشی از برنامه‌های وزارت برای کاهش مشکلات ناشی از خشکسالی اعلام کرده‌اند. با توجه به مشکلات دامداران، اجرای برنامه‌های حمایتی و دریافت نهاده با قیمت متعارف نیاز دامداران است که به گفته تولیدکنندگان نباید با تأخیر همراه باشد.