اقتصاد۲۴- اولین همکاری کشور‌های عضو اوپک با ۹ تولیدکننده دیگر نفت در جریان توافقی بود که به فریز نفتی مشهور شد.
درست در زمانی که ایران برجام را اجرا می‌کرد، قیمت نفت روندی نزولی داشت. این موضوع در کنار بازگشت نفت ایران به بازار بعد از رفع تحریم‌ها این نگرانی را ایجاد کرده بود که قیمت نفت با کاهش بیشتری همراه شود. آن روزها، قیمت‌ها به زیر ۳۰ دلار در هر بشکه رفته بود و همین موضوع نشست اوپک در الجزایر را مهم کرد.
در آن نشست اعضای اوپک به توافق فریز نفتی رسیدند و ایران نیز از آنجا که تولید نفتش به دلیل تحریم‌ها محدود شده بود، از آن توافق معاف شد.
این توافق توانست قیمت نفت را افزایش دهد و تجربه موفقی از همکاری اوپک با سایر تولیدکنندگان نفت در جهان بود.
فریز نفتی؛ قربانی جنگ تولید
با این حال، درست در بزنگاهی که باید توافق عمیقتر می‌شد، عربستان و روسیه سودای تولید سرسام آور را در سر داشتند و این موضوع آوریل سیاه ۲۰۲۰ را رقم زد. زمانی که جهان به دلیل تولید بالا و تقاضای پایین به دلیل همه‌گیری کرونا، در نفت غرق شد.
بیشتر بخوانید: تلاش جهان برای نجات نفت
مخازن ذخیره‌سازی پر شدند و نفتکش‌ها وظیفه ذخیره نفت و میعانات گازی روی آب را بر عهده گرفتند.
پر بودن مخازن آنچنان بالا گرفت که در یک مورد، محموله نفت شاخص آمریکا بی‌مشتری ماند و تولیدکننده از آنجایی که نمی‌توانست تولید را متوقف کند، قیمت را تا منفی ۳۷ دلار در هر بشکه پایین آورد. به این معنا که به ازای هر بشکه حاضر بود ۳۷ دلار به خریدار بپردازد تا از شر نفت تولیدشده نجات پیدا کند.
سرنوشت توافق کاهش تولید نفت چه می‌شود؟
مهمترین دلیل این کاهش قیمت علاوه بر همه‌گیری کرونا، توقف توافق فریز نفتی بود تا آنجا که عربستان و روسیه تولید نفت خود را از اسفند سال ۹۸، تا بالای ۱۱ میلیون بشکه در روز افزایش دادند.
جنگ تولید البته دوام چندانی نداشت و افت قیمت‌ها باعث شد تا تولیدکنندگان نفت دوباره بر سر میز مذاکره برگردند. نتیجه آن توافق بر سر کاهش ۹.۷ میلیون بشکه‌ای نفت در بهار سال گذشته بود.
دستیابی توافق تاریخی کاهش تولید
توافق کاهش تولید اینگونه برنامه‌ریزی شده بود که اوپک پلاس برای دو ماه مه و ژوئن سال ۲۰۲۰ روزانه ۹.۷ میلیون بشکه از عرضه کم کند؛ در ۶ ماه بعد از آن، عرضه روزانه ۷.۷ میلیون بشکه کاهش می‌یابد و طی ۱۶ ماه پس از آن، یعنی از ابتدای سال ۲۰۲۱ تا آوریل ۲۰۲۲ نیز روزانه ۵.۷ میلیون بشکه از عرضه نفت کاسته خواهد شد.
این توافق اولیه توانست طلای سیاه را از قیمت‌های زیر ۲۰ دلار در هر بشکه نجات دهد و اکنون به میانه کانال ۷۰ دلار در هر بشکه برساند.
نکته مهم، اما همراهی کشور‌ها در پیشبرد این توافق بود تا آنجا که در اغلب ماه‌هایی که این توافق اجرا می‌شود، پایبندی به سهمیه‌های تعیین شده بالای ۱۰۰ درصد بود و حتی عربستان در اقدامی، به صورت داوطلبانه، یک میلیون بشکه از نفت تولیدی خود را اضافه بر توافق اوپک پلاس از بازار خارج کرد.
همچنین اگرچه قرار بود از ابتدای سال ۲۰۲۱، کاهش تولید نفت بر اساس توافق به ۵.۷ میلیون بشکه در روز برسد، اما نشست ۱۸۰ اوپک پیشنهاد کرد تا همچنان نفت بیشتری از بازار خارج بماند، زیرا شرایط به دلیل عدم کنترل کرونا در جهان همچنان شکننده بود.
سوم دسامبر ۲۰۲۰ (۱۳ آذرماه ۱۳۹۹) اوپک مستقیم وارد مذاکره با کشور‌های غیراوپکی شد و در نهایت در دوازدهمین نشست وزیران نفت و انرژی اوپک پلاس بر سر افزایش تولید روزانه ۵۰۰ هزار بشکه‌ای برای ژانویه سال ۲۰۲۱ میلادی به اجماع رسیدند و مقرر شد مقدار کاهش تولید از روزانه ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه به ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه به جای ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز برسد.
این اقدام تا حد زیادی آرامش خاطر را به معاملات نفت بازگرداند و زمینه را برای رشد قیمت‌ها فراهم کرد.
برای ماه‌های بعد هم اگرچه باید سطح کاهش تولید ۵.۷ میلیون بشکه حفظ می‌شد، اما در عمل ۲۳ کشور عضو اوپک پلاس نفت کمتری روانه بازار کردند. این کشور‌ها در دوازدهمین نشست اوپک پلاس تصمیم گرفتند تا برای تعیین مقدار تسهیل کاهش تولید (افزایش تولید) در ماه‌های آینده، هر ماه بر اساس شرایط بازار‌های جهانی نفت نشست برگزار کنند.
نشست بی‌سرانجام هجدهم
در نهایت ۲۳ کشور عضو سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش (ائتلاف اوپک پلاس) بر تداوم افزایش تدریجی تولید که مقدار کاهش تولید اعضای اوپک پلاس را در ماه مه (اردیبهشت) ۲۰۲۱ به ۶ میلیون و ۵۵۰، در ماه ژوئن (خرداد) امسال به ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه و در ماه ژوئیه (تیر) سال جاری میلای به ۵ میلیون و ۷۵۰ هزار بشکه می‌رساند، تأکید کردند.
از آنجا که بعد از شکل‌گیری اوپک پلاس اغلب تصمیم‌ها درباره میزان و سهمیه تولید نفت به جای نشست‌های اوپک در جلسات اوپک پلاس گرفته می‌شود، نشست ۱۸۱ اوپک نیز تنها به ارائه گزارش‌های مالی و اداری گذشت و تصمیم‌گیری در مورد مسایل فنی و وضعیت تولید نفت به نشست هجدهم اوپک پلاس موکول شد.
نشستی که قرار بود به فاصله چند ساعت بعد از اتمام نشست اوپک برگزار شود، اما اختلافات در جلسه کارشناسی و مخالفت امارات، نتیجه‌گیری را به روز بعد رسید.
۱۱ تیر نیز اگرچه دوباره وزرای نفت ۲۳ کشور عضو اوپک پلاس جلسه هجدهم را به صورت ویدئو کنفرانسی آغاز کردند، اما این جلسه نیز بی‌نتیجه ماند و قرار شد مذاکرات در ۱۴ تیرماه ادامه پیدا کند.
جلسه روز دوشنبه نیز بدون آنکه وزرای نفت پشت میز‌های خود حاضر شوند تمام شد و «محمد بارکیندو» دبیرکل اوپک با چهره‌ای که نشان از نارضایتی داشت، اعلام کرد که زمان جلسه بعدی، متعاقبا اعلام خواهد شد.
این در حالی بود که کشور‌های عضو اوپک پلاس قرار بود در نشست هجدهم خود، در خصوص تولید نفت در ماه‌های آینده و همچنین تمدید اجرای توافق کاهش تولید از آوریل (فروردین) سال ۲۰۲۲ به دسامبر (آذر) همان سال تصمیم‌گیری کنند.
مخالفت امارات، اما بر سر مبنای تولید نفت باعث شد تا این تصمیم که باید به اجماع ۲۳ کشور می‌رسید، گرفته نشود.
امارات معتقد است در ابتدای اجرای توافق در فروردین سال گذشته، مبنای تولید این کشور پایین در نظر گرفته شده و باید از ۳.۱ میلیون بشکه در روز به ۳.۸ میلیون بشکه افزایش پیدا کند.
توافق ادامه پیدا می‌کند؟
اما سوال اساسی این است که با بی‌نتیجه‌ماندن جلسه اوپک پلاس، سرنوشت توافق کاهش تولید نفت چه می‌شود؟
اگرچه همچنان برخی کشور‌ها مانند عربستان و عمان به دنبال راهی برای برگزاری جلسه و تصمیم‌گیری در این مورد هستند، اما اگر جلسه‌ای برگزار نشود، توافق کاهش تولید، بر اساس همان توافق اولیه در بهار سال گذشته ادامه پیدا می‌کند.
اگرچه همچنان برخی کشور‌ها مانند عربستان و عمان به دنبال راهی برای برگزاری جلسه و تصمیم‌گیری در این مورد هستند، اما اگر جلسه‌ای برگزار نشود، توافق کاهش تولید، بر اساس همان توافق اولیه در بهار سال گذشته ادامه پیدا می‌کند.
به این معنا که از ماه آینده میلادی (آگوست) اعضای عضو اوپک پلاس در مجموع ۵.۷ میلیون بشکه از تولید نفت خود را از بازار دور نگه می‌دارند و این رقم تا فروردین سال آینده ادامه خواهد داشت.
همچنین عربستان نیز که کاهش یک میلیون بشکه‌ای خود را به صورت داوطلبانه انجام داده بود و به تدریج این میزان تولید را به بازار اضافه می‌کرد، این کاهش داوطلبانه را به صفر می‌رساند.
این در شرایطی است که همچنان آینده روشنی برای کنترل ویروس کرونا در جهان وجود ندارد و هر روز سویه‌های جدید این ویروس شناسایی می‌شود.
همچنین با به نتیجه رسیدن مذاکرات در وین برای احیای برجام، باید منتظر ورود نفت ایران به بازار‌های جهانی بود.
ایران بعد از اجرای برجام صادرات نفت خود را تا ۲.۵ میلیون بشکه در روز رسانده بود و اگر تحریم‌ها با احیای برجام رفع شود، در تلاش است تا در زمانی اندک دوباره صادرات خود را افزایش دهد.
این دو موضوع در کنار عدم اجماع اوپک پلاس، می‌تواند در ماه‌های آینده باعث تضعیف قیمت نفت شود.
با این حال برخلاف انتظارها، قیمت نفت در روز‌های گذشته با افت شدید همراه نشد و نفت برنت در حدود ۷۵ دلار در هر بشکه ثابت ماند.
باید منتظر بود و دید که آیا جبر عرضه و تقاضا و دست نامرئی بازار می‌تواند دوباره ۲۳ عضو اوپک پلاس را بر سر میز مذاکره برای مدیریت قیمت‌ها در بازار نفت بنشاند؟