اقتصاد ۲۴ - گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه نشان می‌دهد که رشد قیمت ۷۱ درصد مواد خوراکی از کنترل خارج شده و این روند به‌زودی به تورم جهشی منجر خواهد شد. حتی بیم آن می‌رود که اقتصاد ایران به سمت ابرتورم و تورم‌های غیرقابل کنترل پیش برود. این هشداری است که یک اقتصاددان شناخته‌شده هم هفته گذشته در جریان نشست با سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب مطرح کرد. در روز‌های پایانی هفته قبل، مسعود نیلی، اقتصاددان ایرانی، در جریان نشست جمعی از اقتصاددانان با سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب به صراحت اعلام کرد: امروز متأسفانه در آستانه وقوع یک شرایط تورمی شدید و غیرقابل کنترل هستیم.
رشد پایدار قیمت‌ها در اغلب بازارها یک سیگنال واقعی است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که رشد فراگیر قیمت‌ها در همه بازارها، مطابق تعاریف اقتصادی از مرحله بحران عبور کرده و از کنترل خارج شده است. ماه‌هاست قیمت‌ها در حال رشد هستند و دولت به جای تکیه به علم اقتصاد، برای کنترل قیمت‌ها، دست به دامان نهاد‌های بی‌خاصیتی مثل سازمان تعزیرات، ستاد تنظیم بازار و سازمان حمایت از مصرف‌کننده و حتی شورای رقابت شده، درحالی‌که به باور بسیاری از اقتصاددانان، این سازمان‌ها باید همین امروز تعطیل شوند، زیرا از اصلی‌ترین دلایل بروز تورم مزمن و ایجاد چالش در اقتصاد ایران، وجود همین سازمان‌هاست که با قیمت‌گذاری دستوری، نظم اقتصاد را به هم ریخته‌اند.
آمار‌ها چه می‌گویند؟
مطابق بررسی‌های مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، متوسط رشد قیمت ۷۱ درصد از اقلام خوراکی در خردادماه امسال، از مرحله بحران عبورکرده است. این گزارش و همینطور اطلاعات مرکز آمار نشان می‌دهد که روند کنونی رشد قیمت‌ها به‌زودی به ایجاد تورم جهشی منجر خواهد شد. مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه، با تحلیل روند تورم خوراکی‌ها در بهار امسال می‌گوید: قیمت برخی کالا‌ها در مرحله هشدار و برخی در مرحله بحران است. مطابق تعاریف اقتصادی مرحله هشدار به مرحله‌ای گفته می‌شود که در آن قیمت‌ها سالانه ۱۸ درصد، یا ماهانه ۱.۵ درصد رشد می‌کنند، اما در مرحله بحران قیمت‌ها سالانه ۲۴ درصد یعنی ماهانه ۲ درصد رشد می‌کنند. به باور اقتصاددانان در این شرایط باید تصمیم‌های عاجل و فوری اتخاذ شود.
بررسی داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که سرعت رشد قیمت‌ها در اغلب بازارها فزاینده است، به همین دلیل مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار تأکید دارد که باید ظرف ماه‌های آینده منتظر باشیم تا اثر این رشد قیمت‌های گسترده در سبد تورم نمایان شود و احتمال دارد این روند به رشد شدید نرخ تورم منجر شود. برآورد‌های قبلی مرکز اطلاعات راهبردی وزارت رفاه نشان می‌دهد که نرخ تورم دست‌کم تا آبان امسال در سطح بالای ۴۰ درصد باقی خواهد ماند.
بیشتر بخوانید: هدیه ۱۳ میلیون تومانی پس از تولد فرزند چهارم
آمار‌های موجود نشان می‌دهد در خردادماه امسال قیمت اقلامی مانند، برنج ایرانی درجه یک، برنج خارجی درجه یک، مرغ، شیرپاستوریزه، ماست پاستوریزه، پنیر ایرانی پاستوریزه، تخم‌مرغ، کره پاستوریزه، روغن‌مایع، موز، پرتقال، سیب‌زمینی، لوبیا‌چیتی، عدس، قند، شکر و چای خارجی‌بسته‌ای فراتر از حد بحرانی قیمت‌ها قرار گرفته‌اند. همچنین با توجه به صعودی‌شدن نمودار قیمت محصولاتی مانند مرغ، تخم‌مرغ، روغن‌مایع و سیب‌زمینی انتظار می‌رود قیمت این محصولات در آینده با رشد مواجه شوند.
این اطلاعات نشان می‌دهد که سطح رشد قیمت برخی اقلام بسیار فراتر از مرحله بحرانی است. به‌طور مثال از خرداد پارسال تاکنون قیمت کره پاستوریزه ۱۲۱ درصد، مرغ ۱۱۸ درصد و روغن‌مایع بیش از ۸۹ درصد رشد کرده‌اند. این رشد قیمت‌ها فقط به بازار خوراکی‌ها مختص نیست و رشد قیمت‌ها در بازار پوشاک و مسکن هم که از اقلام حیاتی خانواده‌های ایرانی است نیز به سرعت در حال افزایش است به‌طوری که مطابق گزارش بانک مرکزی تورم نقطه به نقطه مسکن در خرداد ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل ۵۶.۶ درصد رشد داشته است. در بازار اجاره مسکن هم قیمت‌ها به‌طور میانگین تا ۳۴ درصد رشد کرده است. البته سرعت رشد اجاره‌خانه در تیر‌ماه به سرعت افزایش یافته، برخی برآورد‌ها نشان می‌دهد که میزان رشد اجاره‌خانه به ۸۰ تا ۱۰۰ درصد رسیده است.
در بازار پوشاک نیز میانگین عمومی قیمت‌ها تا ۵۰ درصد افزایش یافته و حتی مطابق اطلاعات آماری سهم ۹ دهک درآمدی از بازار پوشاک به زیر۱۰ درصد رسیده؛ یعنی بخش عمده مردم ایران خرید پوشاک را فراموش کرده‌اند و فقط یک دهک همچنان سطح قدرت خریدشان حفظ شده است.
اقتصاددانان چه می‌گویند؟
در شرایطی که تورم به سرعت در حال رشد است و سطح عمومی قیمت‌ها در حال افزایش است، رکود هم دامن اقتصاد را گرفته و چرخ کسب و کار یا نمی‌چرخد یا به سختی می‌چرخد.
در چنین شرایطی تقریبا اغلب اقتصاددانان بر این باورند که اقتصاد ایران نیاز به یک جراحی اساسی دارد. به زعم آنان چنانچه اقتصاد ایران هرچه سریع‌تر مطابق با اصول علم اقتصاد جراحی نشود بحران‌های عمیق‌تری جامعه ایران را فرا خواهد گرفت. حتی برخی از اقتصاددانان بر این باورند که آینده سیاهی در انتظار اقتصاد ایران است.
هفته قبل مسعود نیلی، عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت و اقتصاددانشگاه صنعتی شریف در جریان دیدار اقتصاددانان با سید ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، با طرح این ۴ پرسش که مشکل چیست، دلایل بروز آن چیست، راهکار‌های رفع مشکل کدامند و از کجا باید شروع به حل مشکل کرد؟ گفت: هم‌اکنون تامین مالی، تامین انرژی، تامین خدمات و بودجه عمومی، خدمات اجتماعی و نظام مبادله با دنیا ۶ مشکل اولویت‌دار کشور هستند که کارکرد‌های آن‌ها به‌طور کامل مختل است. امروز متأسفانه در آستانه وقوع یک شرایط تورمی شدید غیرقابل کنترل هستیم.
وحید شقاقی شهری، استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی هم در این‌باره به همشهری گفت: اگر دولت جدید دست به اصلاحات اساسی در اقتصاد ایران نزند، اقتصاد ایران با بحران‌های زیادی مواجه خواهد شد. او با بیان اینکه اگر در این دهه عقلانیتی در اقتصاد ایران ایجاد نشود، آینده روشنی در انتظار اقتصاد ایران نخواهد بود. وی ادامه داد: اصلاحات اقتصادی از همین لحظه باید شروع شود. اگر ما این چند سال را برای اصلاحات اقتصادی از دست بدهیم، آینده تاریکی در پایان این دهه در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود.
او با بیان اینکه اقتصاد ایران به سرعت به سمت بحران پیش می‌رود، تأکید کرد: اقتصاد ایران فقط در شرایطی می‌تواند از بحران‌های جدی در امان بماند که دگرگونی اساسی در حکمرانی اقتصادی کشور ایجاد شود.
شقاقی اضافه کرد: گفتمان اقتصادی حال حاضر نشان می‌دهد ما هنوز به خطرات اقتصادی که تهدیدمان می‌کند واقف نیستیم و نمی‌دانیم چه خطری ما را تهدید می‌کند. این‌ها بحران‌هایی هستند که به‌زودی خودشان را نمایان خواهند کرد و باید از همین حالا برای آن‌ها چاره پیدا کرد.