اقتصاد ۲۴- اگر نگاهی به برخی رسانه‌ها، تابلو‌های شهری و شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام داشته باشیم با غذا‌های پرچربی مواجه می‌شویم که آن‌ها را «بمب» نامگذاری کرده و مردم را به سوی مصرف به سمت مواد غذایی سوق می‌دهند. نوشابه‌ها، فستفودها، بستنی و برخی از مواد غذایی دیگر همچون دارو و ... مدت‌ها است که تبلیغات آن‌ها در رسانه‌ها ممنوع است، اما روز به روز بر این تبلیغات افزوده می‌شود.
تبلیغات دارو، مواد بهداشتی، آرایشی، غذایی و ... در رسانه‌ها همواره محل اختلاف نهاد‌های بهداشتی و رسانه ها‌ی جمعی است. این موضوع در ایران نیز وجود دارد و در این میان هرازگاهی اطلاعیه‌ای از سوی سازمان غذا و دارو منتشر می‌شود و این موضوع را به رسانه‌ها متذکر می‌شوند. همچنین دستورالعملی در این رابطه وجود دارد. در این دستورالعمل به استناد بند ج ماده ۷ قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه، فهرست کالا‌ها و اقدامات آسیب‌رسان به سلامت (ماده ۳۷) و دارو‌های با احتمال سوء مصرف جهت اعمال ممنوعیت تبلیغات به کلیه دانشگاه‌ها برای پیشگیری و مقابله با بیماری‌ها و عوامل خطرساز سلامتی که بیشترین هزینه اقتصادی و اجتماعی را دارند ابلاغ شده است.
فهرست اقدامات و کالا‌های آسیب رسان به سلامت و دارو‌های با احتمال سوء مصرف توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و درصد عوارض برای این کالا‌ها در ابتدای هرسال توسط کارگروهی با مسئولیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با عضویت وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، بازرگانی، رفاه و تامین اجتماعی و صنایع و معادن و معاونت تعیین و ابلاغ می‌شود.
در بند ج این دستورالعمل تبلیغ خدمات و کالا‌های تهدیدکننده سلامت که مصادیق آن سالانه توسط کارگروه موضوع بند (الف) این ماده تعیین و اعلام می‌شود از سوی کلیه رسانه‌ها ممنوع است. عدم رعایت مفاد بند (ج) این ماده مستوجب جزای نقدی از ده میلیون (۱۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا یک میلیارد (۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال با حکم مراجع ذیصلاح قضایی خواهد بود. در صورت تکرار برای هربار حداقل بیست درصد (۲۰درصد) به جریمه قبلی اضافه می‌شود.
قانون ممنوعیت کالا‌ها و غذا‌های آسیب‌رسان سلامت در رسانه و فضای مجازی
علاوه بر این دستورالعمل قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیر مجاز و آسیب رسان به سلامت در رسانه‌های ارتباط جمعی داخلی و بین‌المللی و فضا‌های مجازی نیز وجود دارد که در مجلس تصویب شده است. در این قانون آمده است، با توجه به اسناد بالادستی نظیر مواد ۳ و ۱۴ قانون مقررات مربوط به امور پزشکی و دارویی، تبصره ۴ ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، بند ج ماده ۷ قانون احکام دائمی توسعه‌ای کشور و قانون منع تبلیغات کالا‌های آسیب‌رسان سلامت و غیرمجاز و مقررات جاری، تبلیغ و فروش اینترنتی دارو و مکمل‌ها ممنوع است و برخی کالا‌های سلامت محور نظیر کالا‌های آسیب‌رسان سلامت نیز حسب مورد با ممنوعیت و یا محدودیت در تبلیغ و فروش اینترنتی مواجه هستند.
بیشتر بخوانید: اشتباهاتی که مانع کاهش وزن می شود!
در این قوانین ارائه هرگونه اطلاعات نادرست و تبلیغ خلاف واقع که نوعاً موجب گمراهی و فریب مخاطب شود به هر طریق از جمله رسانه‌های داخلی و خارجی و یا فضای مجازی درباره آثار مصرف مواد و فراورده‌های دارویی خوراکی، آشامیدنی، آرایشی، گیاهی، طبیعی، مکمل و همچنین تجهیزات و ملزومات پزشکی و دندان پزشکی و آزمایشگاهی و هرگونه خدمات سلامت ممنوع است و مرتکب به حبس یا جزای نقدی درجه شش و محرومیت از فعالیت شغلی و اجتماعی مرتبط برای دو تا ۵ سال محکوم می‌شود. در صورتی که به مصرف کننده خسارتی وارد شود علاوه بر جبران آن معادل دو تا پنج برابر خسارت وارده به عنوان جزای نقدی به مجازات مذکور اضافه می‌شود.
در این قانون همچنین مصادیق اطلاعات نادرست و تبلیغ خلاف واقع عبارتند از اطلاعات یا ادعا‌های خلاف قوانین مربوطه که به حکم مراجع صالح قضایی با اخذ نظر کارشناسی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا مراجع قانونی صاحب صلاحیت درباره روش فراوری، تولی، نامگذاری تجاری، خواص، ترکیب، منشا سودمندی، ارزش غذایی، روش درمانی و خدمات، آثار و منافع ناشی از ارایه خدمات یا درمان یا دارا بودن گواهی یا مجوز از مراجع داخلی و خارجی در خصوص کالا‌ها و خدمات موضوع این قانون مشخص می‌شود.
همچنین در بخشی از این قانون آمده است که کلیه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط موظف هستند در جهت برخورد با تبلیغات موضوع این قانون در فضا‌های مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای با وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو همکاری کنند.
علی‌رغم این ممنوعیت‌ها همچنان برخی از کالا‌ها همچون برخی از مواد غذایی پر خطر سر از رسانه‌ها در می‌آورد. با این وجود وزارت بهداشت می‌گوید که دست این نهاد برای جلوگیری از ممنوعیت آن بسته است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در این راستا همکاری کند.
متولی تبلیغات ضد سلامت کیست؟
علیرضا وهاب‌زاده، مشاور رسانه‌ای وزیر بهداشت در این رابطه اظهار کرد: طبق قانون، وزارت ارشاد باید جلوی این تبلیغات را بگیرد. قانون هم برای این موضوع شفاف است هر چند صداوسیما و شهرداری‌ها رعایت نمی‌کنند.
وی افزود: تبلیغ فستفودها و نوشابه‌ها طبق قانون ممنوع است و جریمه دارد، اما این موضوع در فضای مجازی بسیار زیاد است و به نوعی ذائقه مخاطب را هم در این راستا شکل می‌دهند. البته پلیس فتا تا حد زیادی جلوی این موضوع را در فضای مجازی می‌گیرد، اما متأسفانه هر روز شاهد تبلیغات روزافزون غذا‌های پرچرب و فستفودها، نوشابه‌ها و بستنی در اینستاگرام توسط برخی هستیم که خود را «تستر» می‌نامند.
وهاب زاده تأکید کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در این راستا دست به کار شود و در مورد تبلیغات کالا‌های آسیب رسان در شبکه‌های اجتماعی قانونی را تدوین کند.
مشاور رسانه‌ای وزیر بهداشت همچنین با اشاره به استفاده از کودکان در تبلیغات کالا‌های آسیب‌رسان اظهار کرد: اخیرا موردی که زیاد دیده می‌شود استفاده از کودکان است که این مسأله یک امر غیر اخلاقی است و به نظر باید نهاد‌هایی مانند وزارت بهداشت، وزارت ارشاد و حتی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به صورت جدی به این موضوع ورود کنند و یکبار برای همیشه جلوی تبلیغات این کالا‌ها در رسانه‌ها و فضای مجازی گرفته شود.
منبع: جامعه ۲۴