اقتصاد ۲۴- یکی از مهمترین دغدغه‌های کشور‌ها در دنیای امروز، داشتن امنیت انرژی است. در این میان برخی انرژی‌ها اهمیت بیشتری دارند و تامین آنها برای هر کشوری مهم است.
به طور مثال، بنزین یکی از سوخت‌هایی است که کاهش و افزایش تقاضای آن در جهان حتی بر قیمت نفت نیز موثر است و از همین رو بیشتر کشور‌های دنیا به دنبال تامین پایدار آن هستند.
سایر سوخت‌ها مانند گاز و گازوئیل نیز از این قاعده مستثنی نیستند و وابستگی کشوری مانند ایران که همواره تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار دارد، به واردات این حامل‌های انرژی زنگ خطری است که می‌تواند امنیت انرژی کشور را به خطر بیاندازد.
با این حال تا چند سال پیش، اغلب این سوخت‌ها با وجود تولید داخلی، سهمی نیز در واردات داشتند.
این موضوع باعث شد تا آمریکا در سال ۹۰، فروش بنزین به ایران را تحریم کند و یا در مورد دیگر، ترکمنستان در بزنگاه سرمای زمستان، شیر‌های گاز خود را بر روی ایران ببندد.
این موارد هشداری بود که عزم ایران را برای خودکفایی در تامین فرآورده‌های نفتی و گاز جزم کرد.
بیشتر بخوانید: نفوذ قاچاقچی‌های مواد به تجارت نفت!
پایداری شبکه گاز با وجود توقف واردات
در این سال‌ها ایران با توسعه میدان مشترک پارس جنوبی، توانست ظرفیت تولید گاز خود را به بالای یک میلیارد متر مکعب در روز برساند. همچنین تولید ایران از این میدان مشترک به ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز رسید.
با این اقدام، اگرچه مصرف گاز در کشور افزایش پیدا کرد و توسعه شبکه گاز و مشترکین نیز شتاب گرفت، اما در اوج سرمای زمستان، شبکه گاز در هیچ نقطه‌ای از کشور برای مشترکان خانگی و تجاری قطع نشد.
این در حالی بود که واردات گاز از ترکمنستان همچنان متوقف است و ایران توانسته، شبکه گاز خود را با افزایش تاسیسات تقویت فشار حتی در مناطق شمالی نیز پایدار نگه دارد.
از سوی دیگر، افزایش تولید گاز از پارس جنوبی، تولید میعانات گازی را نیز افزایش داد تا خوراک پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان برگ برنده ایران در خودکفایی بنزین به طور کامل تامین شود.
جهش ۲ برابری تولید بنزین در کشور
آمار‌ها نشان می‌دهد که تولید بنزین ایران در سال ۵۷ حدود ۲۵ میلیون لیتر در روز بوده است.
این رقم در سال ۹۱ و پیش از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، به ۵۲ میلیون لیتر در روز رسید. در واقع در ۳۴ سال، ظرفیت بنزین ایران حدود ۲ برابر شد.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، شتاب در ساخت پالایشگاه‌ها سرعت گرفت و با اولویت‌بندی اجرای آنها، منابع مالی متمرکز شد.
البته اقدام‌های دولت برای افزایش کمی و کیفی فرآورده‌های تولیدی و به سرانجام رسیدن طرح‌های پالایشگاهی در کشور در دولت تدبیر و امید در حالی اجرا شد که کشور با شدیدترین تحریم‌های اقتصادی رو به رو بود، اما با وجود همه فشار‌های خارجی علیه کشور، صنعت پالایش مسیر رو به رشد خود را طی کرد.
تا آنجا که ایران به جایگاه بزرگترین تولید کننده بنزین در منطقه، نخستین تولیدکننده بنزین و دومین تولیدکننده گازوئیل در اوپک دست یافته است.
با وجود آنکه در مجموع ظرفیت صنعت پالایش ایران از یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه در روز به ۲ میلیون و ۱۵۰ هزار بشکه افزایش داشته، همچنین تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا مانند بنزین نیز مورد توجه بوده و رشدی به مراتب بیشتر از طرفیت مجموع پالایش کشور را تجربه کرده است.
ایران در سال ۹۱ روزانه ۵۲ میلیون لیتر بنزین تولید می‌کرد که در این میان هیچکدام از این محصولات، سوخت یورو نبود. در همان سال نیز حدود ۱۰ میلیون لیتر واردات بنزین به کشور در جریان بود.
حالا با گذشت ۸ سال از آن زمان و در طول دولت تدبیر و امید، ایران نه تنها در تولید و تامین بنزین خودکفا شده بلکه امکان صادرات سوخت حتی بیش از میزان واردات سال ۹۱ در کشور وجود دارد.
هم اکنون ظرفیت تولید روزانه بنزین در کشور ۱۲۰ میلیون لیتر است که در مقایسه با ابتدای انقلاب رشدی ۸ برابری را نشان می‌دهد.
تولید بنزین و گازوئیل با استاندارد یورو برای نخستین بار
از سوی دیگر تولید بنزین و گازوئیل یورو در کشور و افزایش کیفیت فرآورده‌های تولیدی در پالایشگاه‌ها برای نخستین بار در دولت یازدهم و دوازدهم اتفاق افتاد.
تا آنجا که آمار‌ها نشان می‌دهد، در مجموع تا پایان سال ۹۸ تولید بنزین با استاندارد یورو به روزانه ۹۱ میلیون لیتر و گازوئیل با استاندارد یورو به ۷۳ میلیون لیتر رسیده است.
آمار‌های بانک مرکزی از سال ۹۹ نیز خودکفایی ایران در تولید بنزین، گازوئیل و گاز را تایید می‌کند.
بر اساس گزارش بانک مرکزی، واردات فرآورده‌های نفتی و گاز در سال ۹۶ به کشور، ۲.۷ میلیارد دلار اعلام شده است.
این رقم در سال ۹۷ (سالی که پالایشگاه ستاره خلیج فارس با هر فاز خود فعالیت می‌کرد) حدود ۵۰ درصد کاهش داشته و به ۱.۳ میلیارد دلار در سال رسید.
با این حال در سال ۹۸، ایران تنها ۶ میلیون دلار فرآورده نفتی و گاز به کشور وارد کرد و رقم در سال ۹۹ به صفر رسید.
در واقع بانک مرکزی عددی را برای واردات فرآورده‌های نفتی و گاز به کشور در سال ۹۹ اعلام نکرده و در توضیحات خود آورده که رقم بسیار ناچیز بوده و به آخرین رقم اعشار نیز نمی‌رسد.
این اقدامات سبب شد تا ظرفیت پالایشی ایران در پالایشگاه‌های نفت و میعانات گازی که در سال ۹۲ عددی معادل یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه در روز بود امروز و با اقدامات دولت تدبیر و امید به ۲ میلیون و ۱۵۰ هزار بشکه افزایش پیدا کند. این اعداد نشان‌دهنده رشدی ۱۶ درصدی در ظرفیت پالایشگاه‌های ایران در طول ۷ سال است.
این در حالی است که از ابتدای پیروزی انقلاب تا سال ۹۲ یعنی چیزی حدود ۳۵ سال، ظرفیت پالایشی ایران تنها ۵۶ درصد بیشتر شده بود و از یک میلیون و ۱۸۵ هزار بشکه در سال ۵۷ به یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه در روز در سال ۹۲ رسیده بود.
پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که ظرفیت پالایشگاه‌های ایران تا پایان امسال به ۲.۲ میلیون بشکه در روز می‌رسد و این رقم تا پایان سال ۱۴۰۰ به ۲.۳ میلیون بشکه بالغ خواهد شد.
با توجه به این ظرفیت تولید بنزین ایران نیز رشد داشته و از ۵۲میلیون لیتر در سال ۹۲ به ۱۲۰ میلیون لیتر در شرایط فعلی افزایش داشته است. این اعداد حکایت از رشدی ۱۱۵ درصدی در تولید این محصول دارد.
با مقایسه رشد ظرفیت پالایشگاه‌ها که در دولت تدبیر و امید ۱۶ درصد بوده، با ظرفیت تولید بنزین در ایران که عددی بیش از ۱۱۵ درصد را نشان می‌دهد، این نکته مشخص می‌شود که ایران نه تنها ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی خود را افزایش داده بلکه در این مدت تلاش کرده تا به سمت تولید فرآورده‌هایی با ارزش افزوده بیشتر حرکت کند.
ظرفیت تولید بنزین ایران در ۴۲ سال گذشته در حالی بیش از ۸ برابر رشد داشته که ظرفیت تولید گازوئیل نیز ۵ برابر شده و از ۲۵ میلیون لیتر سال ۵۷ به ۱۲۰ میلیون لیتر در شرایط فعلی رسیده است.
این در حالی است که ظرفیت تولید مازوت تنها ۷ درصد بیشتر شده و از ۴۳.۵ ملیون لیتر سال ۵۷ به ۶۴.۵ میلیون لیتر در سال جاری بالغ شده که نشان می‌دهد کیفیت فرآورده‌های نفتی ایران بهبود چشمگیری را تجربه کرده اشت.