اقتصاد ۲۴-وقتی نخستین مجوز‌های استفاده اضطراری از واکسن‌های کرونا در جهان صادر شد، ایرانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی، هشتگ «واکسن بخرید» را به یک مطالبه عمومی تبدیل کردند، اما سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۹۹ خیلی از امید‌ها را ناامید کرد. (آیت الله) علی خامنه‌ای در آن سخنرانی که واکنش‌های زیادی در پی داشت، ورود «واکسن آمریکایی و انگلیسی» را به کشور ممنوع اعلام کرد.
در آن زمان (آیت الله)علی خامنه‌ای درباره واکسیناسیون در ایالات متحده آمریکا با واکسن فایزر-بیون‌تک که تازه آغاز شده بود و همچنان آمار ابتلا‌ها و فوتی‌ها در آن کشور ۳۳۰ میلیون نفری بالا بود، گفت: «این‌ها اگر واکسن بلدند درست کنند، اگر کارخانه فایزرشان می‌تواند واکسن درست کند، چرا به ما می‌خواهند بدهند؟ خوب خودشان مصرف کنند تا این همه مرگ و میر نداشته باشند.»
بیشتر بخوانید: سود میلیاردی از تاخیر در واکسیناسیون مردم
گرچه در آن زمان محدودیت‌های ارسال واکسن به بسیاری از کشور‌های جهان وجود داشت، اما روزنه‌های امید برای ارسال برخی از محموله‌ها نیز با این سخنان بسته شد. حال ایالات متحده آمریکا توانسته است ۷۰ درصد جمعیت بزرگسال خود را دست‌کم با تزریق یک دُز واکسینه کند، اما این رقم در حال حاضر برای ایران شش درصد است. از سوی دیگر تنها ۲.۹ درصد جمعیت ایران به طور کامل [با دو دُز]واکسینه شده‌اند. این رقم در ارتباط با آمریکا ۵۰ درصد جمعیت بزرگسال است.
رهبر جمهوری اسلامی ایران از آغاز همه‌گیری کرونا در ایران در اسفند ۱۳۹۸ در موارد اندکی درباره واکسن کرونا و واکسیناسیون جمعیت ایران صحبت کرده است.
وی در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۹ درباره تولید واکسن داخلی سخن گفته و ابراز امیدواری کرده بود که شاید واکسن ایرانی زودتر از واکسن‌های دیگر در سطح جهان تولید شود.
گرچه مهم ترین سخنان رهبر ایران درباره واکسن مربوط به اعلام ممنوعیت ورود واکسن‌های آمریکایی و بریتانیایی بود، اما وی در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۴۰۰ پس از آنکه خبرهای گوناگون درباره تولید انواع مختلف واکسن ایرانی شنیده شد، گفت: «جوانان ما منتظر واکسن برخی کشور‌های بخیل خارجی نماندند.»
با این حال هنوز با وجود وعده‌های بسیار، تکلیف تولید واکسن ایرانی کرونا مشخص نیست و در برخی از مراکز واکسیناسیون واکسن کووایران برکت به طور محدود و اختیاری تزریق می‌شود.
آقای (آیت الله) خامنه‌ای در چهارم تیر ۱۴۰۰ اقدام به تزریق دُز نخست واکسن برکت کرد و در آنجا دیگر به آن قاطعیت درباره ممنوعیت واکسن‌های آمریکایی و بریتانیایی سخن نگفت و به این جمله بسنده کرد: «حالا یک وقت هست که در کنار واکسن داخلی، واکسن‌های خارجی هم مورد استفاده است، مورد نیاز است، ایرادی ندارد، من اشکالی به آن ندارم.»
وی در تاریخ یک مرداد و در زمان تزریق دُز دوم واکسن برکت همین سخن را به گونه‌ای دیگر تکرار کرد: «در کنار تولید داخلی ناچار بوده‌ایم و هستیم که از تولیدات کشور‌های دیگر هم تا آن حدّی که قابل اطمینان است استفاده کنیم و استفاده خواهیم کرد.»
زمانی‌که رهبر جمهوری اسلامی ایران درباره ممنوعیت ورود واکسن‌های آمریکایی و بریتانیایی سخن گفت، برخی از مسولان دیگر هم با وی هم صدا شدند.به طوری که محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر رهبر جمهوری اسلامی در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۹۹ گفت: «آن چه را که آمریکایی‌ها به نام فایزر درست کردند، تاکنون چند نفر را کشته و یا جواب نداده و برخی از کشور‌ها اصلا از قبول این واکسن خودداری کردند و قبول نکردند.»
گرچه به دلیل جهش‌های ویروس کرونا، شمار ابتلا‌ها در برخی از کشور‌هایی که بخش زیادی از جمعیت خود را واکسینه کرده‌اند صعودی است، اما آمار‌ها نشان می‌دهد موارد فوتی به نسبت موج‌های قبلی در این کشور‌ها بسیار پایین آمده و اغلب افرادی را که از واکسینه شدن خودداری کرده‌اند گرفتار کرده است. با این حال در ایران با کندی روند واکسیناسیون، ابتلا‌های روزانه رکورد می‌زند و موارد فوتی حدود ۴۰۰ نفر در روز است که حتی معاون وزیر بهداشت گفته است شاید این رقم تا ۸۰۰ مورد فوتی روزانه نیز برسد.
بررسی سخنان وزیر بهداشت دولت دوازدهم درباره واکسن کرونا
سخنان سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران در ماه‌های اخیر درباره واکسن کرونا بسیار متناقض و همراه با وعده‌هایی بود که بسیاری از آن‌ها عملی نشد.
سعید نمکی در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۹ درباره دستور رهبر ایران مبنی بر ممنوعیت واکسن‌های آمریکایی و بریتانیایی گفت: «در اروپا خیلی‌ها این واکسن را نمی‌زنند، در خود آمریکا هم نمی‌زنند. به خاطر تشکیکی که ایجاد شده است نمی‌زنند. حالا پدر یک خانواده اگر به او گفتند که این شیوه معالجه ممکن است برای فرزندت عارضه ایجاد کند، پدر و دلسوز یک خانواده حق دارد مسئولین کشور را از چیزی که در آن تشکیک ایجاد شده است، منع کند.»
بیشتر بخوانید: فیلم/ چقدر احتمال دارد بعد از تزریق واکسن، کرونا بگیریم؟
وی تصریح کرد: «کدام عقل سلیمی باور می‌کند کسی که برای بیمار ما از پول خود ما اجازه حمل‌ونقل دارو نداده است حالا برای افراد سالم ما واکسن هدیه کند؟ این امر با عقل جور در نمی‌آید.»
این سخنان در حالی مطرح شد که در حال حاضر کشور‌های عضو اتحادیه اروپا همچنین ایالات متحده آمریکا، اسرائیل، بریتانیا و چندین کشور دیگر از جمله برخی از کشور‌های حاشیه خلیج فارس اکثر جمعیت خود را با واکسن تولیدی شرکت‌های فایزر و بیون‌تک واکسینه کردند و مشکل حاد و بزرگی پس از واکسیناسیون گزارش نشده است.
سعید نمکی در ۲۳ بهمن ۱۳۹۹ گفت: «به مردم شریف ایران این مژده را می‌دهم که تا دو سه ماه آینده با تکیه بر لطف خدا و توان دانشمندان داخلی، یکی از قطب‌های بسیار مهم تولید واکسن کووید۱۹ در منطقه و یکی از صادرکنندگان مهم این واکسن به جهان خواهیم بود.»
اینکه ایران تا دو سه ماه دیگر [از بهمن ماه]به یکی از قطب‌های واکسن‌سازی تبدیل می‌شود بار‌ها در زمستان سال گذشته از سوی وزیر بهداشت تکرار شد. وی این سخنان را در ۲۷ بهمن و هشت اسفند ۱۳۹۹ نیز تکرار کرد.
با این حال واکسن کووایران برکت، تولیدی ستاد اجرایی فرمان امام که زیر نظر دفتر رهبری جمهوری اسلامی اداره می‌شود، تاکنون فاز مطالعات حیوانی خود را منتشر کرده و هنوز مقاله‌ای درباره نتایج فاز‌های آزمایش بالینی این واکسن منتشر نشده است.
همچنین خلاف وعده‌های داده شده تاکنون تنها یک میلیون و ۸۵۰ هزار دُز از این واکسن تحویل وزارت بهداشت شده است و طبق گفته مسئولان این وزارتخانه ۸۶۱ هزار و ۳۷۲ نفر اقدام به تزریق این واکسن تا صبح روز ۱۳ مرداد کرده‌اند.
سعید نمکی در ۱۹ اسفند نیز درباره واکسن‌های ایرانی گفت: «امیدوارم پاستور اولین واکسن‌هایش را در فروردین بتواند تزریق کند، برکت حداکثر تا خرداد واکسنش روی خط تولید است، مجموعه رازی در تابستان خواهد پیوست و پشت سر آن مجموعه سپند می‌آید. پنج - شش پلتفرم قدرتمند جهان را رونمایی می‌کنیم و اولین کارمان تکیه بر دانش داخلی است تا التماس نکنیم.».
اما یکی از سخنان عجیب وزیر بهداشت درباره واکسن آسترازنکا بود که چند روز بعد از این سخنان، این واکسن تولیدی شرکت سوئدی آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد بریتانیا وارد ایران شد.
سعید نمکی در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۹۹ گفت: «اخیرا اگر روند واکسن‌های خارجی را مطالعه کنید، می‌بینید یکی از برند‌های معروفی که اینجا برایش چانه می‌زدند که چرا آن را وارد نمی‌کنید، که در سهمیه کووکس ما هم بود، ۷ کشور معتبر اروپایی فقط در طول چند روز گذشته تزریقش را متوقف کردند. درعوض ما از معتبرترین منابع کم ضرر دنیا واکسن تهیه کردیم و ما را به باد تمسخر گرفتند.»
با این حال واکسن آسترازنکا از مبدا کره‌جنوبی وارد ایران شد. این واکسن را ایران از سهمیه کوواکس تهیه کرده است، اما میزان واردات آن در ابتدا بسیار کم بود. در حال حاضر ورود این واکسن که ساخت دانشمندان بریتانیایی است از سبد کوواکس بیشتر از قبل است. ضمن اینکه ژاپن نیز در هفته گذشته حدود ۳ میلیون دُز از این واکسن را به ایران اهدا کرد.
زمانی که در فروردین ماه، ایران در حال ورود به موج چهارم کرونا بود و فشار‌ها روی وزیر بهداشت به دلیل تامین نشدن واکسن زیاد شد، وزیر بهداشت ایران در تاریخ ۲۳ فروردین گفت: «طبق مصوبه ۵۲ ستاد ملی مسئولیت تهیه واکسن خارجی با قرارگاه است. من این را نمی‌گویم که مسئولیت را از دوش خودم بردارم، اما بدانید که مصوبه ۵۲ ستاد ملی اعلام می‌کند که مسئولیت تهیه واکسن خارجی با قرارگاه است و وزارت بهداشت باید لیست دهد.»
این موضوع که وزارت بهداشت مسئول واردات واکسن نیست چندبار دیگر در بحبوحه افزایش فشار‌ها به این نهاد از سوی مسئولان این وزارتخانه تکرار شد.
وزیر بهداشت ایران در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ گفت: «هرچند برخی در عرصه واکسیناسیون ایران خباثت می‌کنند و به تشویش اذهان عمومی می‌پردازند، اما تا ۲۰ روز دیگر با پوشش بالای واکسیناسیون با واکسن وارداتی و واکسن تولید داخل، روسیاهی برای آن‌ها خواهد ماند.»
سعید نمکی در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ گفت: «یکی دو ماه آینده به یکی از کشور‌های بزرگ تولید کننده واکسن کرونا تبدیل و تا زمستان هم آماده صادرات می‌شویم.»
وعده‌ای که با وجود گذشت دو ماه از آن هنوز عملیاتی نشده است.
وی در تاریخ چهار تیر ۱۴۰۰ بدون توجه به دستور علی خامنه‌ای درباره ممنوعیت واردات واکسن آمریکایی گفت: «پس از آنکه ما مجوز واکسن صادر کردیم، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد امکان انتقال واکسن به ایران وجود دارد که نشان داد حرف‌های قبلی آن‌ها دروغ بوده است.»
بررسی سخنان حسن روحانی درباره واکسن کرونا
حسن روحانی، رئیس دولت دوازدهم نیز یکی از افرادی بود که درباره واکسیناسیون اظهار نظر‌های زیادی داشت.
وی در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۹۹ درباره دستور علی خامنه مبنی بر ممنوعیت ورود واکسن آمریکایی و بریتانیایی گفت: «ما زودتر از این هم می‌توانستیم واکسن وارد کنیم و واکسن‌هایی در اختیار ما بود، اما واکسن‌ها متعلق به شرکت‌هایی بودند که می‌خواستند آن را روی مردم ما آزمایش کنند.»
وی با این حال به جزئیاتی درباره این موضوع اشاره نکرد.
حسن روحانی در تاریخ ۲۳ دی ۱۳۹۹ گفت که «می‌خواهم خدمت مردم عزیز بگویم در زمینه واکسن اصلا نگرانی نداشته باشند.».
اما او بیشتر سعی داشت موضوع تامین نشدن واکسن و سرعت کم واکسیناسیون را با تحریم‌ها گره بزند. وی در تاریخ ۱۸ فروردین ۱۴۰۰ گفت: «مشکل ما درباره واکسن این بود که برخی از کشور‌هایی که حاضرند به ما واکسن بفروشند، چون بخش‌هایی از واکسن‌شان با بعضی از شرکت‌های آمریکایی ارتباط دارند و آن‌ها به خاطر تحریم‌ها مخالف هستند، نمی‌گذارند واکسن به ما برسد وگرنه از این راه هم ما ۱۰ میلیون از کشوری واکسن آماده خریدیم، اما تحریم‌ها اجازه ورود نداد.»
وی که تحت فشار‌های مردم درباره خرید واکسن بود، در تاریخ ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ درباره ورود بخش خصوصی در این زمینه سخن گفت: «الان در این مقطع آوردن واکسن خارجی وظیفه ماست و در کنار وزارت بهداشت که وظیفه خود را دارد، بخش‌های خصوصی هم اگر می‌توانند در این زمینه آزاد هستند.»
سخنان حسن روحانی در ماه‌های اخیر درباره واکسن بیشتر متمرکز بر تحریم‌های آمریکا بود. وی همچنین بار‌ها درباره تولید واکسن ایرانی کرونا صحبت کرد.
حسن روحانی در آخرین روز کار خود به‌عنوان رئیس دولت دوازدهم در یک گفت‌وگوی تلویزیونی در تاریخ ۱۱ مرداد بار دیگر صحبت‌های دی ماه گذشته خود را تکرار کرد و گفت: «برخی کشور‌های تولید کننده واکسن حاضر بودند در مرحله سوم به ما واکسن بدهند، یعنی مردم ما را وارد امتحان واکسن‌هایشان کنند که ما قبول نکردیم.»
بررسی سخنان ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم درباره واکسن کرونا
در حالی مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی در روز ۱۴ مرداد در مجلس شورای اسلامی برگزار می‌شود که وی در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۹۹، زمانی که ردای ریاست قوه قضاییه را بر تن داشت درباره ممنوعیت ورود واکسن آمریکایی و بریتانیایی گفته بود: «تأکید مقام معظم رهبری بر ممنوعیت ورود واکسن از آمریکا و انگلیس برای آن بود که نباید ایران به آزمایشگاهی برای واکسن‌های آن‌ها تبدیل شوند.»
رئیس جمهور جدید ایران درباره واکسن کرونا سخنان زیادی ندارد، اما در تاریخ ۲۶ تیر ۱۴۰۰ در جمع کارشناسان حوزه واکسن کرونا گفته است: «ملاک و محور اصلی، تولید داخلی واکسن و حمایت از تلاش متخصصان ایرانی در این زمینه است که باید به دقت و سرعت، مشکلات و موانع موجود در این مسیر برطرف شود. البته درکنار تولید داخل باید خرید واکسن خارجی معتبر هم با سرعت پیگیری شود.»
وی پیش از این در تاریخ ۱۶ اردیبهشت زمانی که همچنان رئیس قوه قضائیه بود بار دیگر بر واکسن داخلی تاکید کرد و گفت: «واکسن از هر کجا تهیه و از سوی مجموعه متخصصین وزارت بهداشت تایید شود، مردم استفاده می‌کنند. البته که برای مردم دلنشین‌تر است تا واکسن تولید داخل را استفاده کنند.»
یورونیوز