اقتصاد ۲۴ -دکتر رضا شهبازی در نشست مجازی آسیب‌شناسی بحران فرونشست‌ها و ماموریت نوآوران و استارت‌آپ‌ها، پدیده فرونشست زمین را یک مشکل رسمی کشور دانست که همه آن را پذیرفته‌اند، افزود: شناسایی پدیده فرونشست زمین مربوط به سال ۱۳۸۰ می‌شود که در سال تصاویر ایستگاه‌های سازمان نقشه برداری جا به جایی‌هایی را در سطح زمین نشان می‌داد که در آن زمان مشخص نبود که این جا به جایی ناشی از خطای دستگاه است یا خیر.
وی ادامه داد: از این رو این سازمان این موضوع را به سازمان زمین شناسی مطرح کرد و محققان سازمان زمین شناسی مطالعات وسیعی را در این زمینه آغاز کردند که نشان داد که این جا به جایی نه از بابت خطای دستگاه بلکه به دلیل خشکسالی‌های پیاپی بوده که در سال‌های ۷۷، ۷۸ و ۷۹ در کشور رخ داده است و محققان سازمان با اجرای این مطالعات اولین مستندات فرونشست زمین را تهیه کردند و در اختیار سازمان برنامه و بودجه قرار دادند.
شهبازی با بیان اینکه در سال‌های ۸۴ و ۸۵ فناوری رادار در اختیار محققان قرار گرفت، ادامه داد: با بهره گیری از این فناوری دشت‌های مهم کشور مورد بررسی و پایش مجدد قرار گرفتند و نقشههای فرونشست تهیه شده نشان داد که دشت رفسنجان، جنوب تهران، دشت فامنین همدان با پدیده فرونشست و فروچاله مواجه هستند.
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی پایش دوم دشت‌های کشور را مربوط به سال ۹۰ دانست و یادآور شد: در این مطالعات که تیمی از محققان سازمان زمین شناسی و همچنین تیمی بین المللی حضور داشتند، فرونشست به عنوان یک مخاطره معرفی شد؛ چرا که در جنوب تهران فرونشست ۳۶ سانتی‌متری گزارش شد.
وی تاکید کرد: بعد از این مطالعات در سال ۱۳۹۵ یک بار دیگر کل دشت‌های کشور مورد بررسی قرار گرفتند که بیشینه فرونشست در دشت‌های کشور حدود ۱۵ تا ۱۷ سانتی متر بوده است و آخرین پایش این سازمان مربوط به سال ۹۸ می‌شود که اطلاعات آن در سال ۹۹ ارائه شد.
نتایج آخرین مطالعات درباره فرونشست
شهبازی با اشاره به نتایج آخرین پایش انجام شده بر روی ۶۰۹ دشت کشور، توضیح داد: از تعداد ۶۰۹ دشت کشور، حدود ۵۰۰ دشت دارای آب‌های شیرین هستند و به جرات می‌توان گفت که در حال حاضر هیچ دشتی در کشور وجود ندارد که در آن آب شیرین موجود باشد ولی با پدیده فرونشست مواجه نباشد.
وی دلیل این امر را برداشت بی رویه آب از آبخوان‌ها و عدم مدیریت منابع آب ذکر کرد و یادآور شد: با توجه به خشکسالی‌های پیاپی در کشور دور از انتظار نیست که در مطالعات سال آینده ما نشان داده شود که شهرهای شمالی گیلان و مازندران نیز به جمع شهرهای درگیر با مخاطره فرونشست اضافه شده‌اند.
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی با اشاره به نرخ فرونشست در نقاط مختلف کشور خاطر نشان کرد: نتایج بررسی ما نشان می‌دهد که به عنوان مثال در دشت‌های تهران نرخ فرونشست نسبت به ۵ سال گذشته کمتر شده است، ولی وسعت آن افزایش یافته است. البته با این گفته نباید تصور کرد که فرونشست متوقف شده است، بلکه برداشت بی رویه آب همچنان ادامه دارد و لایه‌ها خود به بیشینه فرونشست رسیده‌اند.
بیشتربخوانید:انتقال آب خلیج فارس به اصفهان منجر به پایداری زاینده رود و تقویت آبخوان‌ها می‌شود
شهبازی با تاکید بر اینکه به دام اصطلاح "نرخ فرونشست" نباید بیفتیم، ادامه داد: نرخ فرونشست تنها و تنها یک مولفه است و به تنهایی پاسخگوی نرخ‌های فرونشست نیست، زیرا واحدهای ناهمگن زیر سطحی با فرونشست مواجه هستند.
به گفته وی نرخ فرنشست مسیر انحرافی برای مدیریت فرونشست است.
سوگواره‌ای برای اصفهان
وی خطرناکترین استان کشور به لحاظ فرونشست را استان اصفهان عنوان کرد و گفت: این روند به گونه‌ای است که روزی نیست که برای ما پیام ناگواری از این استان در زمینه فرونشست ارسال نشود و اصفهان تنها کلانشهر کشور است که فرونشست به سمت درون شهر نفوذ کرده است.
وی کمربندی شاهین شهر، فرودگاه اصفهان و دشت مهیار را از مناطقی نام برد که درگیر مخاطره فرونشست زمین هستند، یادآور شد: فرونشست در حالی در دشت مهیار از ۳۷ سال قبل آغاز شده که زیر ساخت‌های مهمی چون جاده ترانزیت تهران-اصفهان- شیراز در آن واقع است و تاکنون چندین بار به دلیل فرونشست تخریب شده است. علاوه بر آن دکل‌های فشار قوی برق و خط راه آهن و خطوط انتقال پالایشگاه و بنزین از این منطقه عبور می‌کنند.
شهبازی ادامه داد: شاید بتوان خارج شدن قطار از ریل را به مخاطره فرونشست مرتبط کرد؛ چرا که خطوط ریل همانند باند فرودگاه نیست. باندهای فرودگاه بر اساس استانداردها به اندازه‌ای مستحکم ساخته می‌شوند که سازه باند فرودگاه می‌تواند از این مخاطره عبور کند، ولی این امر درباره خطوط ریل قابل تسری نیست.
فرونشست در تهران
مدیر کل دفتر مخاطرات زیست محیطی و مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی میانگین نرخ فرونشست در دشت تهران را حدود ۶ تا ۷ سانتی‌متر عنوان کرد و افزود: اینکه گفته می‌شود نرخ فرونشست زمین در تهران ۳۶ سانتی‌متر است، مربوط به بخشی از تهران و در چند سال گذشته است و این رکورد مربوط به همه دشت تهران نیست.
وی اضافه کرد: اعلام این عدد برای نرخ فرونشست تهران و ارقام بالاتر از آن به نوعی آفت تبدیل شده و موجب بی حس شدن مسؤولان شده است و این در حالی است که اگر در دنیا زمانی که نرخ فرونشست بالاتر از ۷گزارش شود، اعلام هشدار و خطر می‌دهند.
شهبازی با تاکید بر اینکه حتی فرونشست یک سانتی‌متری اثرات خود را بر روی سازه‌ها نشان می‌دهد، خاطر نشان کرد: ما تا با ماهیت چیزی آشنا نباشیم، نمی‌توانیم کار کنیم. فرونشست از یک منظر بدترین مخاطره است، چون نشست زمین به تدریج صورت می‌گیرد و زمانی متوجه آن می‌شویم که کار از کار گذشته و دیگر نمی‌توانیم کاری برای آن انجام دهیم.
وی موضوع فرونشست برای کشور را بسیار مهم توصیف کرد و افزود: اولین راهکار برای علاج بخشی این مخاطره آن است که فرونشست را جلوی چشم مسؤولان و جامعه قرار دهیم و در این زمینه تنها انجام مصاحبه و انتشار آن در رسانه‌ها کافی نیست.
شهبازی به نقش استارت‌آپ‌ها در این حوزه اشاره کرد و افزود: در حال حاضر انجام اندازه گیری آب‌های زیر زمینی از نیازهای تحقیقاتی این حوزه است؛ چرا که وزارت نیرو توان این مطالعات را ندارد و شرکت‌های استارت‌آپی می‌توانند در این زمینه ایده پردازی کنند.