اقتصاد24- وضعیت کاغذ در بازار این روزها روزگار غریبی را می‌گذراند. اخبار ضد و نقیض زیادی به گوش می‌رسد که نمی‌توان به سادگی آن را باور کرد. واکنش‌های متفاوت مسئولان در خانه کتاب، اتحادیه ناشران، کارگروه کاغذ وزارت فرهنگ و ارشاد و حتی ناشران و فروشندگان کاغذ، به سوالات و ابهام‌ها دامن می‌زند.
عدم نظارت در توزیع و مصرف
رشد قیمت کاغذ که آغازش حدودا از ابتدای امسال بود، موجب شد که وزارت ارشاد، خود، محوریت ماجرا را در دست بگیرد و اقدام کند. تا این‌جا هیچ مشکلی نبود اما ناگهان بازار تاب قیمت‌های وزارت‌خانه‌ای را نیاورد و فرو پاشید. تا جایی که قیمت کاغذ اسفند
97، نسبت به سال گذشته بیش از 4 برابر افزایش داشت.
در کنار آن اظهارنظرهای غیرمنطقی هم شنیده شد که برای مثال کاغذ گلاسه را در میان کالاهای لوکس جای می‌دهد و قیمت آن به ارز آزاد محاسبه می‌شود.
هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، در این باره می‌گوید: کاغذی که در بازار وجود دارد با ارز دولتی وارد شده است اما به قیمت دلار روز فروخته می شود و وجود نداشتن نظارت در توزیع و مصرف، این شرایط را به وجود آورده است.
نوسان بهای کاغذ و ارقام نجومی که هر بند آن در بازار دارد، موجب می‌شود که دست و دل همه کارگزاران این کالای فرهنگی بلرزد که مبادا تولید هر کتاب ضرری هنگفت باشد. چرا که با این قیمت‌ها، مخاطبی وجود ندارد و اگر هم باشد باید تیراژ را در حداقل ممکن در نظر گرفت.
نمونه‌اش کتابی که یکی از ناشران صاحب‌نام از نویسنده‌ای پر مخاطب و با ترجمه‌ای خوب منتشر کرده اما قیمت نهایی کتاب 783 صفحه‌ای با جلد گالینگور، 105 هزار تومان مشخص شده که صفحه‌ای 134 تومان شده است که قیمتی منطقی به نظر می‌رسد اما این که ناشر چقدر از فروش این کتاب سود خواهد کرد؟! و چه مقدار بازگشت سرمایه خواهد داشت؟! موضوعی است که ریسک تولید کتاب را بالا می‌برد.
سرنوشت مبهم کاغذهای وارداتی با ارز دولتی
این روزها حرف و حدیث‌هایی پیرامون حجم کاغذهای وارد شده و مصرف شده در بازار وجود دارد. مثلا هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان می‌گوید که حدود 200 هزار تن کاغذ تحریر وارد کشور شده که تنها 14 هزار تن در بازار پخش شده است. در تایید حرف حسن‌پور، یعقوب فروغیان دبیر کارگروه ساماندهی کاغذ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفته است: از ابتدای سال تاکنون، منهای کاغذهای چاپ کتب درسی، 218 هزار و ٦٢٣ تن انواع کاغذ تحریر وارد کشور شده و تنها 13هزار و ٦٤٩ تن تحریر با
حواله معاونت‌های فرهنگی و مطبوعاتی وزارت فرهنگ توزیع شده است. به این معنا که سایر مقادیر که با ارز دولتی وارد شده، غیرقانونی توزیع شده است.
این سخنان و نیز موقعیت اقتصادی متزلزل کشور موجب شده است که دغدغه کمبود یا نبود کاغذ نه تنها بر قیمت و تولید کتاب که بر نمایشگاه کتاب و فروش کتاب‌هایی که پیش از این تولید شده‌اند سایه بیندازد و ناشران، توزیع کنندگان و حتی کتابفروشان را دچار مشکل کند.
ناشران تقلبی!
مطلب دیگری که نیکنام حسینی‌پور مدیرعامل موسسه خانه کتاب درباره آن صحبت کرده است، ناشرانی هستند که وجود دارند اما حضور ندارند! این فضا موقعیت مناسبی برای استفاده از راه‌های میان‌بر برای دریافت و استفاده از تسهیلاتی است که به ناشران داده می‌شود و تنها موجب شلوغ شدن لیست دریافت کنندگان تسهیلات شده است.
حسینی‌پور گفت: ما 17 هزار پروانه نشر داریم، که 5 هزار ناشر کتاب چاپ می‌کنند و کمتر از 500 ناشر، دفتر، شرکت و عوامل مشغول به کار و شناخته شده دارند. که این‌ها باید از هم تفکیک شوند.
بر اساس صحبت‌های مدیرعامل خانه کتاب، برخی ناشران فصلی کار می‌کنند و برخی دل‌به‌خواه اما تا زمانی که ناشران حرفهای نشوند از پس هزینه‌های تولید برنمی‌آیند.
وضعیت نمایشگاه کتاب در بهبهه بحران کاغذ
نمایشگاه متاب هم تحت تاثیر مسائل کاغذ، دچار وضعیت مبهمی شده است. تولیدی که با مشکل رو‌به‌روست و مخاطبی که حضورش کم‌رنگ‌تر از هر زمان دیگری است.
حسن‌پور معتقد است با برگزاری و پایان این دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، دیگر کتابی برای فروش وجود نخواهد داشت و حسینی‌پور می‌گوید، گرانی کتاب تاثیر خود را بر بازار نشر گذاشته است و باید چاره‌جویی کرد تا با حداقل قیمت در نمایشگاه عرضه شود.
نمایشگاه کتاب هم که سختی‌های خود را همیشه دارد، این بار جدی‌تر از همیشه با بحران روبه‌رو خواهد شد.
راه چاره؟
در نظر گرفتن قیمت کاغذ و واردات آن به طور مستقیم زیر نظر نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت می‌گیرد، این نهاد هم کارگروه کاغذ را مسئول این کار کرده است اما کارآیی این نهاد در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و هنوز هم بازخورد مشخصی از آن در بازار نشر دیده نشده است.
شاید گفتن این نکته که نه خانه کتاب و نه اتحادیه ناشران و نه حتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این کارگروه نماینده‌ای ندارند، اهمیت داشته باشد و ناکارآ بودن آن را توجیه کند.
«روند توزیع کاغذ به گونه‌ای است که پیگیری را غیرممکن می‌کند در حالی‌که لیستی در وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود دارد که از ما می‌خواهند بر اساس آن پاسخگوی دریافت میزان و مصرف هر ناشر باشیم.» این حرفهای حسن‌پور یعنی نهادی مثل وزارت
صنعت نیز خود ناظر مستقیم این تخصیص کاغذ نیست ولی چه کسی این مسئولیت را بر عهده دارد؟
آیا نباید دید که خروجی کاغذ دریافتی از ناشران به چه سرنوشتی دچار می‌شود که دلایل نهایی این نوسان قیمت را بدانیم؟!
نامه ناشران و تقاضا برای حل بحران
بحران کاغذ در واپسین روزهای 97 صنف ناشران را بر آن داشت با همفکری تشکل‌های نشر طی نامه‌ای از مسئولان دولتی پیگیری جدی برای حل معضل کمبود و گرانی کاغذ را خوستار شدند و اهتمام دولت را در تولید ملی کاغذ و داخلی‌شدن آن مطالبه کردند.
ناشران در این نامه تنها راهِ حل‌شدن بحران کاغذ را خودکفایی در تولید این محصول اساسی دانسته و عمل به فرمایش‌های مقام معظم رهبری را در این خصوص به هیات دولت یادآوری کردند.
این نامه به اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجۀ کشور، رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تقدیم شد.
متن این نامه به شرح زیر است: «اهمیت کاغذ به‌عنوان مهم‌ترین نهادۀ مورد نیاز برای تولید فیزیکی کتاب و گردش صنعت نشر، بر کسی پوشیده نیست. در میان صنوف اقتصادی، صنف نشر شاید، بیشترین آسیب را از افزایش قیمت‌ها دیده است؛ اما واقعیت این است که این آسیب بزرگ به ساحت فرهنگ و علم و ادب در ایران قابل پیشگیری بوده و هست.
سال‌ها قبل مقام معظم رهبری در دیدار با مدیران اجرایی، در خصوص اهتمام به تولید داخلی کاغذ، مؤکّداً دستوراتی صادر فرمودند. اگر آن سال‌ها اهتمام شده بود و ما نیاز کشور را به‌صورت حداکثری با کاغذ ایرانی مطلوب برطرف کرده بودیم، نوسانات ارزی نمی‌توانست ظرف هفت سال سرمایۀ ناشران را به یک‌دهم برساند.
ما ناشران، امروز از جنابعالی و سایر مدیران دلسوز اجرایی نظام با جدّیت می‌خواهیم که اجازه ندهید این نقصان و وابستگی، آخرین رمق‌های ما ناشران را بگیرد و بزرگ‌ترین صنعت فرهنگی کشور را تهدید نماید.
تدبیر کوتاه‌مدت و برنامه‌ریزی عملیاتی برای واردات و تنظیم بازار کاغذ که امروز دچار رشد غیرمنطقی قیمت شده، کاری لازم است؛ امّا مطالبۀ جدّی ما تمهید سرمایه‌گذاری زیربنایی در امر تولید کاغذ در داخل است. به هرحال می‌دانیم که نظام انقلابی ما مبتلابه دشمنی عنود و قدرتمند است و راه مقابله با چنین قدرت اهریمنی، تقویت استقلال و اتکا به توان و ظرفیت داخلی ایران عزیز است.
استعدادهای خدادادی در ایران پرنعمت، همان طور که برترین فناوری‌های پیچیده و... را به ملّت ایران هدیه کرد می‌تواند در صنعت و دانش تولید داخلی کاغذ مرغوب نیز ارمغان‌آور باشد. ما ناشران راه حل پایدار مشکل کاغذ را در اهتمام به خودکفایی تولید کاغذ می‌دانیم و مفاد زیر را از جنابعالی درخواست داریم:
- ممانعت جدی دولت از خام‌فروشی کارخانه‌های تولید کاغذ و الزام آن‌ها برای تولید کاغذ مورد نیاز داخل؛
- تسهیل شرایط تولید کاغذ مرغوب داخلی و انجام حمایت‌های مؤثر اقتصادی از کارخانه‌های تولید کاغذ؛
- تکمیل فوری و راه‌اندازی کارخانجات و پروژه‌های نیمه‌تمام تولید کاغذ داخلی؛
- سرمایه‌گذاری ویژۀ دولت برای انتقال دانش، فناوری و صنعت تولید کاغذ بر پایۀ تفالۀ نیشکر.
ما ناشران و اهالی کتاب در آستانۀ پنجمین دهۀ انقلاب اسلامی از جنابعالی می‌خواهیم ضمن طرح خواستۀ ما ناشران در هیات دولت، با کمک سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های مرتبط دیگر، این فشار روانی و نقصان تکرارشونده را چاره‌جویی فرمایید. قطعاً ما ناشران نیز در مسیر خودکفایی در این عرصه و انجام دستور مقام معظم رهبری، یار و همراه و کمک‌کار شما خواهیم بود».
همه دست‌اندرکاران حوزه کتاب به دنبال راهی برای نظارت و همکاری با نهادهای حاکمیتی برای رفع این مشکل هستند، به طور مشخص معاونت فرهنگی و معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد باید در این زمینه دخالت مستقیم کنند اما تا به حال این اتفاق نیفتاده است.
بازار کاغذ، ناشران و حتی مخاطبان منتظر اتفاقی هستند که در دنیای کاغذ بیفتد، سال 1398 در خود چه ارمغانی برای اهالی کتاب و فرهنگ دارد؟
باید دید...
منبع: ایرنا