اقتصاد ۲۴- میرا قربانی فر- فروش نفت ایران همواره با تحریم‌های دولت آمریکا مواجه بوده در یک دوره ۳ ساله در سال‌های آخر دولت دوم احمدی نژاد با توجه به گسترده‌تر شدن تحریم‌ها حتی وضعیت از قبل بدتر شد. عدم حضور ایران در بازار‌های جهانی، فرصتی برای کشور‌های دیگر به وجود آورد تا به دنبال بازار نفت ایران باشند و در این میان، مساله کاسبان تحریم که برخی از آنان خود را جهادگران تحریم می‌نامیدند نیز وارد عرصه شوند.
بازگشت مهرورزان دولت تحریم به وزارت نفت و کابینه
حالا و پس از بازگشت «جواد اوجی» به وزارت نفت در دولت سیزدهم که خود را متخصص دور زدن تحریم‌ها می‌دانست بار دیگر شائبه‌ها برای قدرت گرفتن بازیگران در زمین تحریم‌ها را افزایش داده است.
اوجی پیش از گرفتن رای اعتماد در مجلس گفته بود براساس تجربه‌اش برای دور زدن تحریم و فروش نفت، برنامه‌ای را تدارک دیده است.
اوجی در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد نیز مسولیت دور زدن تحریم‌های نفتی را برعهده داشت. این دوره از مدیریت او در وزارت نفت همان برهه‌ای است که پای بابک زنجانی به بازار فروش نفت باز شد و حدود ۳ میلیارد دلار از پول نفت فروخته شده به خزانه بازنگشت. حال با وزرات رستم قاسمی به کابینه دولت به عنوان کسی که امضای او پای نامه تایید بابک زنجانی برای فروش نفت ثبت شده و با رسیدن جواد اوجی به عنوان متخصص دور زدن تحریم‌ها به وزارت نفت، بسیاری از خود می‌پرسند آیا دوستان زنجانی کاری برای او می‌کنند یا در نهایت رهایش کرده و به دنبال زنجانی‌های تازه خواهند گشت؟
یکشنبه سیاه مجلس و یکشنبه سیاه بابک
بابک زنجانی، نامی که روزگاری بیشتر از هر نام دیگری شنیده می‌شد، مدتی است هاله‌ای از ابهام و، اما و اگر آن را در برگرفته است. او که در ۹ دی سال ۱۳۹۲ بازداشت شده، اما نامش مدت‌ها پیش از این تاریخ بود که بر سر زبان‌ها افتاد.
در ۱۵ بهمن سال ۱۳۸۹ و در جریان جلسه استیضاح «عبدالرضا شیخ‌الاسلامی» بود که نخستین بار نام بابک زنجانی به اختصار و با ترکیب «ب. ز» به گوش بسیاری رسید. جلسه استیضاحی که هر چند با نام بردن از فاضل لاریجانی و سقوط عبدالرضا شیخ الاسلامی از کابینه دولت احمدی نژاد به اندازه کافی پرسروصدا شده بود، اما با پخش فیلمی توسط احمدی نژاد و نام بردن از بابک زنجانی به یک جنجال تمام عیار تبدیل شد و نام یکشنبه سیاه مجلس را به خود گرفت.
بیشتر بخوانید: جواد اوجی، وزیر پیشنهادی نفت کیست؟/ وزیر نفتی برای فروش نفت یا دور زدن تحریم‌ها؟
پس از پخش آن فیلم که صدای بسیار بدی داشت، و خوانده شدن متن سخنان گفته شده بین سعید مرتضوی و فاضل لاریجانی بود که رایزنی‌ها درباره هویت «ب. ز» آغاز شد و به سرعت در صدر اخبار قرار گرفت. بابک زنجانی، اما گویا خود نیز می‌خواست از سایه بیرون آید و آن چه اندوخته بود را به رخ بکشد، پس به سرعت از صفحه اینستاگرام تا کانال تلگرام هواداران بابک زنجانی به راه افتاد. زنجانی خود را بسیجی اقتصادی و بسیجی دوران تحریم می‌نامید، ثروتش را حاصل نبوغش می‌دانست نه برآمده از تحریم‌ها و البته ماجرا‌های رضا ضراب به عنوان شریک بابک زنجانی در ترکیه و البته حواشی زندگی ضراب از جمله ازدواجش با «ابرو» که یکی از خوانندگان مطرح ترکیه نیز بود، بر بار حاشیه‌های اطراف بابک زنجانی می‌افزود.
دوران درخشان یا فرار از بازپرداخت پول نفت
بابک زنجانی که در سال ۱۳۸۶ هواپیمایی قشم را خریداری کرده بود، حالا هم زمان هولدینگ سورینت را اداره می‌کرد و هواپیمایی قشم را با جنجال بسیار و حضور خبرنگاران گسترش داده بود و از سوی دیگر در حال ساخت و ساز‌های گسترده در قشم و کیش و شهرک غرب و سعادت آباد تهران نیز بود.
این همه در حالی بود که عرف دیرینه بازی قشر موسوم به سرمایه داران معمولا پنهان کردن خود و ثروتشان بود، اما بابک زنجانی اصرار داشت بیشتر از همیشه دیده شود و در چشم باشد.
انتخاب سال ۹۲ و افول بابک
در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲، رای دهندگان، اما تصمیم گرفتند کشتیبانی دیگر را برای اداره امور برگزینند و با روی کار آمدن دولت حسن روحانی و رسیدن بیژن زنگنه به وزارت نفت، ستاره بخت و اقبال بسیجی تحریم نیز افول کرد. رای شهروندان و حضور دولت تازه نشان میداد، کسی که تحریم‌ها را برکت می‌دانست، دیگر رفته است.
بیژن زنگنه نیز در اولین روز‌های رسیدن به ساختمان وزارت نفت با انتشار اسناد و ارسال آن به قوه قضاییه اعلام کرد که «بابک زنجانی» بدهی سنگینی به وزارت نفت دارد.
زنگنه در تاریخ سه شنبه ۱۹ شهریور ۹۲، گفت بابک زنجانی، بیش از دو میلیارد دلار حاصل از فروش نفت ایران را به خزانه دولت واریز نکرده و وزارت نفت و مجلس در حال پیگیری این مساله هستند. همچنین وی به خبرنگاران گفت که زنجانی معتقد است که این پول به حسابش ریخته شده، اما این حساب از طرف آمریکایی‌ها بلوکه شده‌است. اما این تمام ماجرا نبود وتن‌ها دو روز بعد و در تاریخ ۲۱شهریور ۱۳۹۲ جلیل جعفری عضوکمیسیون انرژی مجلس گفت: «بدهی بابک زنجانی به وزارت نفت دو میلیارد دلار نیست، بلکه دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار است.»
بازی کدام پول، کجا هست؟
از همین زمان برای حداقل ۳ ماه بعد و تا روز بازداشت بابک زنجانی این بازی، چی بود و چقدر بود ادامه داشت. بابک زنجانی ابتدا گفت این پول در بانکی در هنک کنگ است و به دلیل تحریم‌ها و مشکل سوئیفت منتقل نمی‌شود. کمی بعد او ادعا کرد پول در بانکی در مالزی است و مشخص شد که موضوع بانک مالزی جعلی است و در نهایت ادعا شد که پول به بانکی در تاجیکستان منتقل شده است.
در این مرحله بود که نماینده قوه قضاییه به همراه نماینده وزارت نفت و وکیلی از سوی بابک زنجانی برای انتقال پول به تاجیکستان رفتند ودر نهایت مشخص شد هیچ پولی در بانک تاجیکستانی وجود ندارد و این تیر خلاص نهایی بود. بابک زنجانی که ماه‌ها بود با این روش همه را در یک گردونه باطل می‌چرخاند، این بار در حفره بازداشت افتاد.
بازداشت در آغاز فصل سرد
این بازداشت در حالی رخ میداد که در آذر ماه سال ۹۲ نیز جنجال و ماجرا‌های انتقال شمش‌های طلا به آن شیوه و روش عجیب توسط شرکت سورینت و شرکت هواپیمایی بابک زنجانی، تحریم طلا را نیز روی دست ایران گذاشته بود. به این ترتیب یکی از طولانی‌ترین بازداشت‌ها و زندان‌های انفرادی در ایران آغاز شد. بابک زنجانی در حالی در ۹ دی ماه سال ۱۳۹۲ بازداشت شد که هم چنان هیچ خبر از پول‌ها نیست و وزارت نفت زنگنه نیز بار‌ها گفته بود اموال و دارایی‌های بابک زنجانی نه به دردش می‌خورد و نه خریداری دارد و خواستار دومیلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار پولی است که از فروش نفت در دست او باقی مانده است.
۵ سال زیر سایه حکم اعدام
تقریبا دو سال و اندی پس از بازداشت بابک زنجانی و در روز ۱۶اسفند ۱۳۹۴ اعلام بود که محسنی اژه‌ای به عنوان سخنگوی وقت قوه قضاییه اعلام کرد که دادگاه بابک زنجانی به همراه دو متهم دیگر این پرونده به اعدام محکوم شده اند. در این میان، اما حسن روحانی، رییس جمهور وقت و مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری دولت روحانی و بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت و شاکی اصلی با اعدام مخالفت کردند.
زنگنه بعد‌ها گفت که با این اعدام در نهایت «افراد صاحب نفوذ» و «دست‌های پشت پرده» در این پرونده «فراموش» خواهند شد و بازپس گرفتن بدهی‌های او دشوارتر از این که هست خواهد شد.
بیشتر بخوانید: اعدام بابک زنجانی قطعی است، اما اگر همکاری کند، تخفیف می‌گیرد
در نهایت نیز و پس از این که بار‌ها گفته شد اگر زنجانی پول‌های وزارت نفت را پس بدهد در اعدام تجدید نظر می‌شود و در ضورت همکاری برای پرداخت بدهی تخفیف جدی صورت می‌گیرد، با سکوت ادامه دار بابک زنجانی، در روز سه شنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۵، حکم اعدام بابک زنجانی قطعی و به وی ابلاغ رسمی شد.
حال پس از گذشت ۷ سال و ۹ ماه از بازداشت بابک زنجانی و با گذشت ۴ سال و اندی از ابلاغ حکم قطعی به وی همچنان همه چیز اطراف این نام، چگونگی برامدنش، رشد وی و این که از کجا بازیگر اصلی دور زدن تحریم‌ها شد در هاله‌ای از ابهامات جدی قرار دارد.
جعبه سیاه بابک چه می‌داند؟
اما در اسفند سال ۹۸ بود که با مطرح شدن نام «علیرضا زیباحالت منفرد» که به «جعبه‌سیاه بابک زنجانی» مشهور بود نام زنجانی بار دیگر مطرح شد. زیباحالت منفرد در حالی به ۲۰ سال حبس و رد مال به ارزش یک میلیارد و ۲۰۰میلیون یورو محکوم شد که همه او را از دوستان متهم نفتی مشهور، «بابک زنجانی» می‌دانستند. طبق کیفرخواست صادره توسط دادستان، علیرضا زیباحالت منفرد متهم است به مشارکت در اخلال عمده و کلان در نظام اقتصادی کشور همراه با مفسد اقتصادی محکوم به اعدام، مشارکت در کلاهبرداری از شرکت HK و پولشویی به مبلغ یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورو.
زیبا حالت منفرد را بسیاری در حالی جعبه سیاه بابک زنجانی می‌دانستند که او ادعا می‌کرد در سال ۸۹ با زنجانی آشنا شده است و در دادگاه نیز اصرار داشت که برای کشور و به نفع کشور تحریم‌ها رو دور زده است، اما هم چنان اصرار داشت که نه از پول‌های گمشده خبر دارد و نه می‌دانسته زنجانی در حال انجام چه تخلفاتی است.
زنجانی مورد وثوق کدام شخصیت‌های نظام بود؟
علیرضا زیباحالت منفرد، اما در جلسه یازدهم دادگاه خود در خرداد سال ۹۸ و در آخرین دفاع از خود حرف‌هایی را زد که حالا بازخوانیش دارای اهمیت است. او گفت که: «زنجانی مورد وثوق شخصیت‌های نظام بود چرا من نباید به وی اطمینان می‌کردم. چه انتظاری از من بی سواد می‌رفت که در کشور غریب به ایشان اطمینان نکنم. من از هیچیک از اقدامات مجرمانه زنجانی اطلاع نداشتم. حتی یک سال قبل از بازداشت او نیز رابطه‌ام را با ایشان قطع کردم.»
بیشتر بخوانید:بابک زنجانی حتی یک روز مرخصی هم نداشته است!
این جملات زیباحالت منفرد شاید حالا معنای دو چندان دارد. او که در نهایت در کشور دومینیکن بازداشت شد و به ایران استرداد شد در حالی متهم به پولشویی بیش از یک میلیارد یورویی و اختلاس است که برای مساله دلایل اعتماد خود به زنجانی از «مورد وثوق شخصیت‌های نظام» بودن بابک زنجانی می‌گوید. راستی این شخصیت‌های نظام که زنجانی مورد وثوق آنان بود حالا بازیگر کدام عرصه‌ها هستند؟ زنجانی چقدر مهره اصلی این شطرنج پیچیده بود؟ این سوالات و بسیاری دیگر از این دست حالا بار دیگر و با بازگشت تایید کنندگان زنجانی به قدرت شنیده و پرسیده می‌شود.
بابک زنجانی وزیر بازی یا مهره‌ای در دست وزرای بازی
بابک زنجانی که به ادعای وکیل همسر سابقش «ثریا اسدی»، در بهار ۸۸ به خاطر چک به زندان افتاد (این مساله هیچگاه رسما تایید نشد) و در سال ۸۹ تازه صاحب دفتر بزرگ خیابان آزادی شده بود، چطور در کمتر از یک دهه از صادرکننده‌ای معمولی به چنین جایگاهی رسید و چطور در کمتر از ۴ سال به یکی از ثروتمندترین مردان خاورمیانه تبدیل شد و کدام مسیر او را وارد لیست تحریم‌های ایران کرد؟
سوالاتی که فارغ از مساله این که ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار پول نفت ایران کجاست باید به آن پرداخته و توجه شود.
ارتباطات گسترده زنجانی با اعضای کابینه احمدی نژاد حتما در به دست آوردن رانت‌های او بی‌تاثیر نبوده است. توجه کنید که در جلسه دوم قرائت کیفرخواست دادگاه زنجانی، نماینده دادستان به مصوبه ۷ تیرماه ۹۱ با امضای حسینی (وزیر وقت اقتصاد)، غضنفری (وزیر وقت بازرگانی)، قاسمی (وزیر وقت نفت) و بهمنی (رئیس کل وقت بانک مرکزی) اشاره کرد که بر اساس آن ۱۴.۵ درصد منابع ارزی حاصل از فروش نفت قرار شده است به حساب بانک «اف‌ای‌بی» واریز شود. واریزی که در نهایت سکوی پرتاب زنجانی شد.
قاسمی و اوجی آیا زنجانی را به یاد دارند؟
حالا بار دیگر رستم قاسمی به کابینه بازگشته است، و جواد اوجی متخصص تحریم‌ها به وزرات نفت رسیده است و اتفاقا بخش بزرگی از مهم‌ترین حامیان بابک زنجانی در فاصله سال‌های ۸۸ تا ۹۲ یا دوباره در کابینه هستند یا به اعضای کابینه آن قدر نزدیک هستند که شائبه اتفاقاتی مشابه آن چه رخ داد را می‌تواند زنده کند.
بیشتر بخوانید: رستم قاسمی پاشنه آشیل دولت رییسی
کمتر کسی هنوز خاطره دادگاه‌های اقتصادی در فاصله سال ۹۳ تا ۹۵ را از یاد برده است. دادگاه‌هایی که بخشی از آن مربوط به اختلاس‌های حاصل از دور زدن تحریم‌ها را در بر می‌گرفت و مدعیان دور زدن تحریم‌ها یک به یک با کیفرخواست دادستان رو به رو می‌شدند که چطور با پول نفت این سرزمین رشد اقتصادی بادکنکی کرده اند.
بابک زنجانی همین حالا ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار به مردم این سرزمین بدهکار است، پولی که تاکنون نداده است و با ۸ سال زندان نشان داده به سادگی قصد پرداخت آن را ندارد، از سوی دیگر حامیان زنجانی نیز تاکنون نه توضیحی داده اند و نه عذرخواهی کرده اند و حالا به راستی چه تضمینی است که دوباره این قصه به سر خط بازنگردد؟
رمزگشایی از پرونده زنجانی، رمزگشایی از بازی پیچیده تحریم و ضد تحریم
بابک زنجانی و آن چه در حول او می‌گذرد و گذشته است هنوز پر از ابهام است. رمزگشایی از پرونده زنجانی، می‌تواند کارنامه پنهان بسیاری از اسامی مهم کشور را از صندوقخانه تاریک بیرون بکشد. اسامی، چون «حسن رعیت» یا همان «حسن میر کاظمی» که اخیرا به ۳۵ سال زندان محکوم شده است، مساله ارتباط بین «سعید مرتضوی» و زنجانی، این که چرا «رستم قاسمی» زیر برگه تایید زنجانی را امضا کرد، چطور تصویب شد که پول نفت به حساب مجهول زنجانی ریخته شود، ارتباط فاضل لاریجانی با زنجانی دقیقا چه بوده است، از جمله پرسش‌هایی است که هنوز حداقل رسانه و افکار عمومی برای آن پاسخی نشنیده اند.
بیشتر بخوانید: حسن رعیت؛ هفت‌تیرکشی که با ۴۴ شرکت صوری ۴۰۰ میلیون دلار به جیب زد
به همه این پرسش ها، اما این نکته را اضافه کنید، بابک زنجانی که این روز‌ها ۴۷ ساله است، ۱۲ سال پیش، زمانی که کمتر از ۳۵ سال داشت، با کدام خورشید، طالعش طلوع کرد و با کدام مدارک تحصیلی مرتبط، ناگهان به پرچم دار دور زدن تحریم‌های ایران تبدیل شد و چطور توانست مورد وثوق معتمدین نظام قرار بگیرد! «بابک زنجانی» حالا کلید صندوقچه‌ای است که شاید هنوز اسرار بسیار در پرده نهان کرده باشد.