اقتصاد۲۴-هفتاد و ششمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل قرار است با دو دستور کار با حضور سران کشور‌های جهان برگزار شود؛ پایان همه گیری کرونا با دسترسی همه جهان به واکسن و اقتصاد جهانی پسا کرونا. در این شرایط، اعلام حضور مجازی رئیس جمهور جدید ایران در این مراسم، اما با حاشیه‌هایی همراه شده است.
نیویورکی‌ها که سال گذشته از آرامش و سکوت روز‌های برگزاری نشست مجمع عمومی سازمان ملل لذت برده بودند، امسال، اما مانند همه سال‌های گذشته در انتظار سفر دیپلمات‌ها و سران کشور‌های جهانند. اگرچه سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا مجمع سران به صورت مجازی برگزار شد و امسال نیز از هیئت‌های دیپلماتیک خواسته شده تا حدالمکان از حضور در نیویورک که به عنوان یکی از مراکز اصلی شیوع ویروس کرونا در آمریکا است امتناع کنند، اما بیش از ۱۰۰ هیئت برای حضور در مجمع سران کشور‌های عضو سازمان ملل ابراز آمادگی کرده‌اند.
ببینید: فیلم/ چرا رئیس جمهور به مجمع عمومی سازمان ملل نمی‌رود؟
اما ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران قرار نیست در این مراسم شرکت کند و بناست به صورت آنلاین متن سخنرانی خود را در مجمع عمومی قرائت کند و امیرعبداللهیان به عنوان نماینده ایران به نیویورک سفر کرده و دیدار‌های دیپلماتیک را برگزار کند. شیوع ویروس کرونا به عنوان دلیل اصلی عدم شرکت ابراهیم رئیسی در این نشست عنوان شده است و این در حالی است که رئیسی اخیرا در نخستین سفر خارجی خود به تاجیکستان رفت و در اجلاس همکاری‌های شانگهای شرکت کرد.
سوال اینجاست که چرا رئیس جمهور ایران در مراسمی که به طور سنتی هیچ یک از روسای جمهور کشور فرصت آن را از دست نداده‌اند شرکت نمی‌کند؟
شرایط حضور در مجمع عمومی سازمان ملل چیست؟
اگرچه دولت آمریکا از سازمان ملل خواسته که نشست امسال را هم به صورت آنلاین برگزار کند، اما فهرست منتشر شده از سوی دبیرخانه سازمان ملل نشان می‌دهد سران بیش از ۱۰۰ کشور قرار است به نیویورک سفر کنند. نام بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا، نارندرا مودی نخست وزیر هند و جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در بین سخنرانان مجمع عمومی سازمان ملل که به صورت حضوری در این مراسم شرکت می‌کنند دیده می‌شود.
علاوه بر اینها، ملک عبدالله دوم پادشاه اردن، روسای جمهور برزیل، ونزوئلا و فلسطین و نخست وزیران کشور‌های ژاپن، هند و اسرائیل نیز به صورت حضوری در مجمع سخنرانی خواهند کرد.
برای عدم حضور ابراهیم رئیسی در این اجلاس چندگمانه زنی مطرح شده و قابل بررسی است.
بر اساس قواعد ایالات متحده آمریکا، محدودیت‌های سفر به نیویورک با واکسیناسیون بیش از ۷۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال این شهر از خرداد ماه برداشته شده. با این حال بعد از شیوع سویه دلتا، شهر نیویورک یک قانون به قوانین سفر اضافه کرده و ارائه کارت واکسیناسیون برای مسافرانی که قصد شرکت در مراسم‌هایی در محیط بسته دارند را اجباری کرده است.
از سوی دیگر منظور دولت آمریکا و شهر نیویورک، واکسینه شده‌ها با واکسن‌های مورد تایید ایالات متحده است. ایالات متحده آمریکا تنها سه واکسن فایزر، مدرنا و جانسون اند جانسون را به عنوان واکسن‌های تایید شده می‌داند. در وبسایت مرکز پیشگیری از بیماری‌های عفونی آمریکا CDC به صراحت گفته شده تنها افرادی واکسینه شده محسوب می‌شوند که دو هفته از تزریق دوز دوم واکسن مدرنا یا فایزر یا یک دوز واکسن جانسون اند جانسون آن‌ها گذشته باشد. هرکسی خارج از این دایره به منزله فرد واکسینه نشده تلقی می‌شود. ظاهرا دیپلمات‌ها از این قواعد مستثنا هستند، اما همچنان دولت آمریکا از سازمان ملل خواسته شرط واکسیناسیون را رعایت کند.
تا این لحظه دست کم دو کشور با این قانون مخالفت کرده‌اند. برزیل و روسیه رسما الزامات بهداشتی برای شرکت در مجمع عمومی را رد کرده‌اند. وسیلی نبنزیا نماینده دائم روسیه در سازمان ملل در نامهای به این سازمان گفته: ما به جد با قانون پذیرش صرف افرادی که با واکسن‌های آمریکایی واکسینه شده‌اند به مجمع عمومی سازمان ملل مخالفیم. نبنزیا که مقامات کشورش ظاهرا با واکسن تولید خودشان یعنی اسپوتنیک واکسینه شده‌اند در این نامه تاکید کرده همه دیپلمات‌ها یا سران کشور‌ها با واکسن‌های مورد تایید آمریکا واکسینه نشده‌اند.
بیشتر بخوانید: حواشی پررنگ‌تر از متن سفر ابراهیم رئیسی به تاجیکستان/ در اجلاس سران شانگهای چه گذشت؟
جایر بولسونارو رئیس جمهور برزیل هم که قرار است طبق سنت هرساله این کشور شخصا در نشست حاضر شده و سخنرانی کند، در شبکه‌های اجتماعی خود گفته تا قبل از مجمع عمومی به طور کامل واکسینه نخواهد شد.
وزارت امور خارجه ایران سفر امیرعبداللهیان و هیئت همراه به نیویورک را تایید کرده است. شرایط او هم ظاهرا با قانون سفر به نیویورک تطابق ندارد چرا که امیرعبداللهیان واکسن برکت را دریافت کرده است. ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران نیز واکسن برکت زده. با این وجود به نظر می‌رسد عدم واکسیناسیون با واکسن‌های تولید آمریکا مانع جدی بر سر راه سفر سران و مقامات برخی کشور‌ها از جمله ایران به نیویورک برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل نیست.
چرا رئیسی به نیویورک نمی‌رود؟
ظاهرشدن بدون ماسک و دست دادن‌های بی محابای ابراهیم رئیسی در اولین سفر خارجی‌اش به عنوان رئیس جمهور به پایتخت تاجیکستان نشان داد رعایت پروتکل‌های بهداشتی در نظر رئیس جمهور ایران اولویت ندارد. او در راهرو‌های سالن اجلاس شانگهای بدون ماسک با وزیرخارجه روسیه چاق سلامتی کرد و دستش را برای دست دادن با وزیر چین دراز کرد. در نتیجه شواهد نشان می‌دهد عدم حضور رئیسی در مجمع عمومی سازمان ملل به دلیل نگرانی او از ابتلا به کرونا نیست.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در نوامبر ۲۰۱۹ مصادف با چهلمین سالگرد اشغال سفارت این کشور در تهران با انتشار بیانیه‌ای نام ۹ فرد نزدیک به حاکمیت را به فهرست افراد و نهاد‌های تحت تحریم دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک) اضافه کرد. در میان نامهای افراد تحریم شده نام ابراهیم رئیسی رئیس وقت قوه قضاییه نیز دیده می‌شد. علاوه بر رئیسی علی اکبر ولایتی مشاور امور بین الملل بیت، محمد باقری رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح، حسین دهقان وزیر سابق دفاع، حداد عادل رئیس بنیاد سعدی، غلامعلی رشید فرمانده قرارگاه خاتم، وحید حقانیان معاون ویژه بیت و محمد محمدی گلپایگانی رئیس دفتر بیت رهبری نیز دیده می‌شد.
بر اساس این بیانیه، دارایی‌ها و منافع افراد تحریم شده در خاک ایالات متحده، ضبط خواهد شد و افراد و شرکت‌های آمریکایی از هرگونه معامله با آن‌ها منع شده‌اند. مجازات تخطی از ابن قانون هم بسیار سنگین است و ممکن است رقمی بین ۵۰ هزار تا ۱۰ میلیون دلار یا حبس از ده تا ۳۰ سال را شامل شود.
به طور طبیعی افراد تحت تحریم اوفک از سفر به آمریکا هم منع شده‌اند، اما تاریخ و برخی قواعد نانوشته نشان داده مجمع عمومی سازمان ملل مستثناست.
برای مثال دولت ترامپ ورود تمامی مقامات ارشد جموری اسلامی ایران به آمریکا را در سال ۲۰۱۹ ممنوع کرد. این قانون جنجال‌هایی را در رابطه با سفر وزیر خارجه و رئیس جمهور ایران به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به راه انداخت. در نهایت حسن روحانی و هیات همراه او در همان سال راهی نیویورک شدند، اما محدودیت‌هایی برای تردد آن‌ها در نیویورک اعمال شد و آمریکا به معاونان دفاتر و تیم رسانه‌ای دولت نیز ویزا نداد.
جو بایدن در یکی از اولین اقدامات خود محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک را لغو کرد، اما نام رئیس جمهور ایران همچنان در فهرست افراد تحریم شده در آمریکاست. با این حال ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور از مصونیت دیپلماتیک برخوردار است.
البته تاریخ هم نشان می‌دهد تحریم‌های اوفک مانعی برای حضور سران کشور‌ها در مجمع عمومی سازمان ملل نیست. معمر قذافی رهبر لیبی درست یک ماه بعد از قرار گرفتن در فهرست تحریم‌های وزارت خزانه داری آمریکا که به طور ویژه ممنوعیت سفر را علیه او اعمال می‌کرد در مجمع عمومی حاضر شد. او در جریان سفرش به نیویورک در ماه می‌سال ۲۰۱۱ چندین مصاحبه تلویزیونی از جمله با شورای روابط خارجی و چارلی رز را هم برنامه ریزی و اجرا کرد.
شواهد تاریخی و قانونی نشان می‌دهد ابراهیم رئیسی مانعی برای حضور در نیویورک نداشته، اما تصمیم گرفته این سفر را انجام ندهد. حسن روحانی در آخرین سفرش به نیویورک تحت فشار رئیس جمهور و نخست وزیر فرانسه و بریتانیا برای مذاکره مستقیم با ترامپ بود. برخی رسانه‌های آمریکایی چند ماه بعد از این سفر افشا کردند که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در آن زمان در اتاقش منتظر تماس تلفنی حسن روحانی بوده که هیچ وقت برقرار نشد.
ایران برای از سرگیری مذاکرات وین اعلام آمادگی کرده. مذاکراتی که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری متوقف شد تا تیم جدید دستگاه دیپلماسی آن را پی بگیرد. عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایران جای خود را به علی باقری کنی معاون امور بین الملل ابراهیم رئیسی در قوه قضاییه داده است. او یکی از مخالفان سرسخت برجام است.
به نظر می‌رسد ایران عجله‌ای برای بازگشت به توافق برجام ندارد. عدم حضور رئیس جمهور در نیویورک به منزله از دست رفتن یک فرصت برای مذاکره با آمریکاست. برکناری عراقچی که سابقه طولانی در مذاکرات هسته‌ای با آمریکا دارد نیز سیگنال منفی دیگری به طرف مذاکره کننده است.