اقتصاد ۲۴- مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان از ایجاد رانت و شکل‌گیری انحصار در چارچوب سیاست واردات موز به ازای صادرات سیب خبر داده و اعلام کرده است: افزایش اخیر قیمت هر کیلوگرم موز از ۲۵هزار به بیش از ۳۰ هزار تومان به‌دلیل انحصار واردات موز در ازای صادرات سیب بوده است.
او تأکید کرده است: با نامه اخیر وزارت صنعت به وزارت جهادکشاورزی برای تداوم واردات موز به شرط صادرات سیب، دلالان برای واگذاری هر کیلوگرم حواله واردات موز، به واردکنندگان، ۵ هزار تومان و برای هر کانتینر ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دریافت می‌کنند.
بازار داخلی چقدر به موز نیاز دارد؟
حسن عباسی معروفان، مدیرکل دفتر خدمات بازرگانی، معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهادکشاورزی در این‌باره گفت:پارسال ۸۵۰ هزار تن موز به ازای صادرات ۱.۵ برابری سیب وارد شد که جوابگوی تامین نیاز بازار نیز بود. البته اگر واردات موز رها شود تا ۴ میلیون تن موز نیز وارد می‌شود. اگرچه اکنون موز در برخی مناطق کشور مانند سیستان و بلوچستان کشت می‌شود، اما با توجه به اینکه موز تولید داخل تکافوی نیاز بازار را نمی‌کند، این محصول، یکی از ۴ قلم میوه‌ای است که واردات آن به‌صورت مشروط مجاز دانسته شده است.
*رئیس اتحادیه بارفروشان نامه اخیر وزارت صمت به وزارت جهادکشاورزی در مورد منوط کردن واردات موز به صادرات سیب را عامل افزایش قیمت این محصول دانسته، نظر شما چیست؟
محدودیت‌های ارزی موجب شد در سال ۹۹ واردات موز به صادرات سیب مشروط شود، اکنون نیز همان مصوبه قبلی برای واردات موز به ازای صادرات سیب اجرا می‌شود. پارسال ۸۵۰ هزار تن موز وارد و یک میلیون و ۲۵۰ هزار تن سیب صادر شد.
در نتیجه واردات موز ممنوع نیست، اما واردات موز از سال ۹۹ به صادرات سیب درختی مشروط شده و صادرکنندگان سیب می‌توانند به ازای دلار حاصل از صادرات هر یک کیلو و نیم سیب، یک کیلوگرم موز وارد کنند. با این مصوبه واردکنندگان می‌توانند با ارز حاصل از صادرات و فروش سیب نسبت به واردات موز اقدام کنند.
با این مصوبه علاوه بر فراهم شدن بستر صادرات سیب درختی مازاد بر نیاز مصرف بازار داخلی، به نوعی بازگشت ارز حاصل از این صادرات با ثبت سفارش واردات موز نیز تضمین شده است. وزارت صمت هم در نامه خود به وزارت جهادکشاورزی فقط خواستار تداوم این روند شده است. جز این هیچ محدویتی برای واردات موز به ازای صادرات سیب پیش‌بینی نشده است. وزارت جهادکشاورزی نیز زیر بار چنین فشار‌هایی نخواهد رفت.
*علت نگارش این نامه چه بوده؟
برخی دوستان وارد‌کننده بیش از نیاز بازار، موز وارد و آن را در گمرک انبار کرده‌اند حالا با تکیه بر خطر فاسد شدن موزها، برای ترخیص آن نامه‌نگاری می‌کنند و فشار می‌آورند. از نظر ما وقتی واردکننده‌ای نسبت به ثبت سفارش واردات موز، با رعایت محدودیت صادرات سیب، عمل نکرده، دلیلی ندارد مجوز ترخیص آن صادر شود. طبیعی است که چنین واردکنندگانی در نهایت متضرر می‌شوند.
*اما فروشندگان از داغ شدن بازار خرید و فروش حواله‌های واردات خبر می‌دهند، این موضوع تا چه حد صحت دارد؟
در برخی موارد واردکنندگان با استفاده از عناوینی مانند دلال، واسطه، رانت و فساد، به سیاستگذاران فشار وارد می‌کنند تا شرایط واردات برخی کالا‌ها تسهیل شود، اما در زمینه واردات موز آنچه برای وزارت جهادکشاورزی اهمیت دارد، صادرات سیب است. قیمت صادرات سیب و تعرفه گمرکی واردات موز نیز مشخص است. تعرفه صادرات موز در قبال صادرات سیب نیز ۵ درصد است.
*فعالان صنفی منوط شدن واردات موز به صادرات سیب را عامل افزایش قیمت هر کیلوگرم از این محصول به بیش از ۳۰ هزار تومان می‌دانند، تأثیر این مصوبه بر قیمت موز چقدر است؟
وزارت جهادکشاورزی برای صادرات یا واردات محصولات مختلف اولویت‌بندی مشخصی دارد، مثلا بررسی می‌شود موز باید با چه قیمتی وارد و عرضه شود. اکنون قیمت هر کیلوگرم موز وارداتی کمتر از ۲۰ هزار تومان است، با درنظر گرفتن سایر هزینه‌ها باید قیمت عمده‌فروشی هر کیلوگرم موز ۲۱ هزار تومان و نرخ خرده‌فروشی این محصول ۲۳ تا ۲۴ هزار تومان باشد.
بیشتربخوانید: انفجار قیمت موز در راه است!
اینکه برخی واردکنندگان تأکید می‌کنند اجازه واردات موز برای جلوگیری از افزایش قیمت خرده‌فروشی آن داده شود پیامد‌های ناگواری را برای تولید و بازار به‌دنبال خواهد داشت، زیرا هرچند واردات بی‌رویه موز ممکن است زمینه کاهش قیمت این محصول را فراهم کند، اما امکان صادرات سیب در ازای صادرات موز را از بین می‌برد و با رشد تولید و عرضه سیب درختی، این محصول روی دست کشاورزان می‌ماند و تولید‌کنندگان متضرر می‌شوند.
*برخی مشروط شدن واردات موز به صادرات سیب را به زیان تولید‌کنندگان ۶۶ قلم میوه و سبزی تولیدی دیگر می‌دانند، علت این تمایز چیست؟
اگرچه واردات موز منوط به صادرات سیب شده است، اما واردکنندگان می‌توانند با صادرات سایر محصولات کشاورزی که مازاد تولید داریم نیز به واردات موز اقدام کنند. مثلا اکنون میزان تولید سیب زمینی ۵.۵ میلیون تن است، ولی نیاز بازار داخلی به این محصول ۴.۵ میلیون تن است، در نتیجه واردکنندگان می‌توانند یک میلیون تن مازاد سیب‌زمینی تولید داخل را، برای واردات موز صادر کنند، اما وقتی برخی اقلام که مصرف عمومی دارند و مانند نان جزو قوت لایموت مردم محسوب می‌شود نباید با صادرات زمینه کمبود وافزایش قیمت آن فراهم شود.
دولت در سیاستگذاری‌های خود قصد ندارد صادرات برخی محصولات کشاورزی را که مازاد تولید چندانی ندارد، تشویق کند.
فعلا در زمینه سیب درختی ۱.۵ میلیون تن تولید مازاد بر نیاز داخلی داریم، به همین دلیل واردات موز به صادرات سیب منوط شده است، اما اگر مثلا زمانی شاهد مازاد تولید پرتقال باشیم، واردات موز به صادرات این محصول منوط می‌شود.
علت تأکید بر صادرات سیب برای واردات موز آن است که اکنون در مورد این محصول مازاد تولید یقینی داریم. اما در مورد برخی محصولات کشاورزی مانند سیب زمینی احتمال کمبود و گرانی به‌دلیل افزایش صادرات وجود دارد. با این روند تا اطلاع ثانوی واردکنندگان مشکلی برای واردات موز با صادرات سیب ندارند.
*آیا واردات سه قلم محصول دیگر مجاز کشاورزی یعنی انبه، نارگیل و آناناس نیز منوط به صادرات سیب است؟
واردات این اقلام نیز ضوابط خاص خود را دارد و در حجم محدودی صورت می‌گیرد. واردات انبه، نارگیل و آناناس به‌عنوان مشوقی مقطعی برای ایجاد رونق در بازارچه‌های مرزی و مرزنشینان درنظر گرفته شده است و استانداران به ازای صادرات برخی کالا‌ها مجوز موردی برای واردات این اقلام صادر می‌کنند.
واردات این اقلام از بازارچه‌های مرزی و مناطق آزاد صورت می‌گیرد و تناژ واردات این اقلام نیز به اندازه‌ای نیست که مشکل‌ساز شود علاوه بر آن تولید داخل این اقلام نیز رقم قابل‌توجهی نیست. این محصولات به شکل ته‌لنجی با مجوز‌های مقطعی وارد می‌شوند.
اگرچه اکنون تولید انبه در مناطق جنوبی افزایش یافته، اما عدد واردات این اقلام چندان قابل توجه نیست و می‌توان آمار واردات این اقلام را در سامانه گمرک ایران مشاهده کرد.