اقتصاد ۲۴-روز یکشنبه اسنادی از طرف کنسرسیوم بین المللی روزنامه نگاران تحقیقی با نام اسناد پاندورا منتشر شد. اسناد پاندورا افشای ۱۱ میلیون و ۹۰۰ هزار سند و پرونده است که دارایی‌های مخفی، فرار مالیاتی، پولشویی و معاملات سران، سیاستمداران و میلیاردر‌های جهان را افشا می‌کند. این داده‌ها توسط کنسرسیوم بین المللی روزنامه نگاران تحقیقی (ICIJ) در واشنگتن دی سی به دست آمده و تبدیل به یکی از بزرگترین افشاگری‌ها و تحقیقات جهانی شده است.
اسناد پاندورا چیست؟
در طول نزدیک به دو سال، بیش از ۱۱ میلیون و ۹۰۰ هزار پرونده شامل اسناد، ایمیل‌ها و تصاویر مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در بین این اسناد، مجوز‌های تاسیس شرکت‌های مختلف، لیستی از سهامداران، فاکتور‌ها، گذرنامه‌ها، سوابق سفر افراد بانفوذ در جهان وجود دارد.
به طور جزئی این اسناد ۶.۴ میلیون سند، تقریبا سه میلیون تصویر، بیش از یک میلیون ایمیل و تقریبا نیم میلیون صفحه اینترنتی را شامل می‌شود.
این پرونده‌ها نشان می‌دهد که چگونه برخی از قدرتمندترین افراد جهان از جمله بیش از ۳۵ رئیس جمهور فعلی و سابق کشور‌های مختلف و ۳۰۰ سیاستمدار از ۹۰ کشور از شرکت‌های فراسرزمینی برای پنهان کردن ثروت خود استفاده می‌کنند.
در این تحقیق بیش از ۶۰۰ روزنامه نگار در ۱۱۷ کشور ماه‌ها به بررسی پرونده‌ها و اسناد حقوقی مختلف از ۱۴ شرکت خصوصی که توسط ثروتمندان برای ایجاد ساختار‌های فراسرزمینی و پناهگاه‌های مالیاتی در پاناما، دبی، موناکو، سوئیس و جزایر کیمن تاسیس شده اند، پرداختند.
این داده‌ها توسط کنسرسیوم بین المللی روزنامه نگاران تحقیقی (ICIJ) در واشنگتن دی سی بدست آمده است که با بیش از ۱۴۰ سازمان رسانه‌ای دیگر در این پروژه تحقیقاتی همکاری می‌کرده اند.
این رسوایی جنبه‌های مختلفی از پنهان کاری در امور مالی در سطح بین المللی را آشکار کرده و اسرار پناهگاه‌های مالیاتی و متخصصانی را که به عنوان یک پل ارتباطی در معاملات تجاری عمل می‌کنند، نشان می‌دهد.
چه کسانی در این لیست قرار دارند؟
در میان حدود ۱۲ میلیون سند منتشر شده، اسناد محرمانه معاملات فراسرزمینی پادشاه اردن، روسای جمهور اوکراین، کنیا و اکوادور، نخست وزیر جمهوری چک و تونی بلر، نخست وزیر اسبق انگلیس به چشم می‌خورد.به گزارش باشگاه خبرنگاران، در این پرونده‌ها همچنین اسم کنستانتین ارنست، مدیرعامل بزرگترین کانال تلویزیونی دولتی روسیه، سرگئی چمزوف، مدیرعامل شرکت دفاع روسی روستک و بیش از ۱۳۰ میلیاردر از روسیه، آمریکا، ترکیه و سایر کشور‌ها آمده است.
در بین این لیست اسامی دستکم ۵۶۵ صهیونیست نیز دیده می‌شود. از جمله حاییم رامون، وزیر دادگستری سابق رژیم صهیونیستی.
عبدالله دوم، پادشاه اردن
اسناد فاش شده نشان می‌دهد که عبدالله دوم، پادشاه اردن و متحد آمریکا از حساب‌های دولتی بیش از ۱۰۰ میلیون دلار برای خرید خانه‌های لوکس در انگلیس و آمریکا استفاده کرده است. بیشتر این املاک پس از آنکه اردنی‌ها در بهار عربی در اعتراض به بیکاری و فساد به خیابان‌ها آمدند خریداری شده است.
وکلای انگلیسی پادشاه اردن ضمن رد این ادعاها، اعلام کردند که طبق قوانین اردن، عبدالله دوم ملزم به پرداخت مالیات نیست و هرگز از وجوه عمومی سوء استفاده نکرده است و دلیل فاش نشدن دارایی‌های پادشاه این کشور حریم خصوصی و دلایل امنیتی است.
قابل ذکر است که اردن ساعاتی قبل از انتشار اسناد پاندورا، وب سایت ICIJ را مسدود کرده بود.
الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان
اسناد پاندورا همچنین فاش کردند که خانواده رئیس جمهور آذربایجان در سال‌های اخیر نزدیک به ۴۰۰ میلیون پوند ملک را در انگلیس معامله کرده اند. در پی این افشاگری‌ها علی اف از اظهار نظر درباره آن خودداری کرد.
به گفته گاردین، ملکه الیزابت دوم یک ملک به ارزش ۹۱ میلیون پوند از این خانواده خریداری کرده است. پس از این افشاگری سخنگوی کاخ سلطنتی انگلیس اعلام کرد آن‌ها در حال بررسی این موضوع هستند.
آندره بابیچ، نخست وزیر جمهوری چک
آندره بابیچ، نخست وزیر چک، که در حال حاضر برای انتخابات پیش رو مجددا کاندید شده است نیز با اتهاماتی درباره فساد مالی رو به رو شده است.
طبق داده‌های افشا شده، بابیچ در سال ۲۰۰۹ به یک شرکت فراسرزمینی پول واریز کرده تا برای او در جنوب فرانسه قصری به قیمت ۲۲ میلیون دلار بخرد. این قصر با مساحت ۹.۴ هکتار در روستایی در بالای تپه واقع شده است که پابلو پیکاسو سال‌های آخر عمر خود را در آن می‌گذراند.
ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین
نام رئیس جمهور اوکراین که در سال ۲۰۱۹ با شعار مبارزه با فساد اقتصادی توانست رای بیاورد نیز در لیست این اسناد دیده می‌شود. طبق اسناد منتشر شده زلنسکی در طول مبارزات انتخاباتی، ۲۵ درصد از سهام خود را در یک شرکت فراسرزمینی به یکی از دوستان نزدیک خود که اکنون مشاور ارشد زلنسکی است، واگذار کرده است. زلنسکی تا کنون از اظهارنظر خودداری کرده و هنوز مشخص نیست که آیا او از این ماجرا سودی برده است یا نه.
تونی بلر، نخست وزیر اسبق انگلیس
اسناد پاندورا همچنین نشان می‌دهد که تونی بلر، نخست وزیر سابق انگلیس و همسرش با استفاده از یک شرکت فراسرزمینی برای خرید یک شرکت به ارزش تقریباً ۹ میلیون دلار در منطقه مریلبون لندن که متعلق به خانواده یک وزیر بحرینی بود، با فرار از پرداختن مالیات توانستند ۴۲۲ هزار دلار پس انداز کنند.
در قبرس که مرکز شرکت‌های فراسرزمینی است، از نیکوس آناستاسیادس، رئیس جمهور این کشور خواسته شد تا توضیح بدهد که چرا یک شرکت حقوقی که او تأسیس کرده، دارایی‌های یک میلیاردر روسی را در قالب صاحب یک شرکت جعلی پنهان کرده است.
نام اوهورو کنیاتا، رئیس جمهور کنیا که خود را دشمن فساد مالی معرفی کرده بود نیز در این لیست قرار دارد. این در حالی است که در سال ۲۰۱۸، کنیاتا در گفتگو با بی بی سی گفته بود: «دارایی‌های هر کارمند دولتی باید به طور عمومی اعلام شود تا مردم در جریان همه چیز قرار بگیرند.» کنیاتا متهم است که نزدیکان او بیش از ۳۰ میلیون دلار دارایی از جمله چند ملک مجلل در لندن مخفیانه خریداری کرده اند.
در این اسناد همچنین نشان داده شده است که چندین تن از اعضای نزدیک به عمران خان، نخست وزیر پاکستان، از جمله وزیران فعلی و سابق کابینه، مجموعه‌ای از شرکت‌های مخفی داشته‌اند که میلیون‌ها دلار ثروت پنهان داشتند. قبل از انتشار مقالات پاندورا، سخنگوی عمران خان در کنفرانسی خبری گفت که خان هیچ شرکت فراسرزمینی ندارد، اما وزیران و مشاوران باید برای اقدامات فردی خود پاسخگو باشند.
تفاوت اسناد پاناما و پاندورا
هر دو اسناد پاندورا و اسناد پاناما پروژه‌هایی بودند که توسط کنسرسیوم بین المللی روزنامه نگاران تحقیقی (ICIJ) بررسی می‌شدند. با وجود گذشت پنج سال از انتشار اسناد پاناما، هر دو شباهت‌های زیادی داشته و اسناد مربوط به هر دو افشاگری از تخلفات شرکت‌های فراسرزمینی سرچشمه می‌گرفت.
حجم هر دو اسناد تقریبا مشابه است، اما آنچه بی سابقه است سطح جزئیات آن از افرادی است که در قالب شرکت‌های فراسرزمینی به دنبال افزایش منافع خود هستند.
در واقع، اسناد پاناما از مشتریان موسسه حقوقی حسابداری «موساک فونسکا» منتشر شده بود، اما پاندورا بر خلاف پاناما تنها مشتریان یک شرکت نبودند بلکه اسناد جمع آوری شده از ۱۴ شرکت است و هرچه تعداد شرکت‌ها بیشتر باشد، مشتریان بیشتری نیز وجود دارد.
اسناد پاندورا حاوی اطلاعاتی در مورد بیش از ۲۹۰۰۰ مالک شرکت هستند، که دو برابر چیزی است که پنج سال پیش در اسناد پاناما افشا شد.
اسناد پاناما، یازده و نیم میلیون سند بایگانی دفتر حقوقی موساک فونسکا و کمک‌های این دفتر به مشتریانش را برای پولشویی و فرار مالیاتی برملا کرد. مشتریان این موسسه حقوقی طیف گسترده‌ای از افراد از یک کارآفرین ساده تا رئیس جمهور و روسای بانک‌ها یا ورزشکاران را در بر می‌گرفت.
انتشار اسناد پاناما یک شوک جهانی ایجاد کرد و به ویژه موجب شد سیگموندور گونلاگسون، نخست وزیر ایسلند و پس از آن نواز شریف، نخست وزیر پاکستان استعفا کنند.
منظور از شرکت‌های فراسرزمینی چیست؟
اسناد پاندورا شبکه‌های پیچیده‌ای از شرکت‌ها را نشان می‌دهد که در خارج از مرز‌ها ایجاد شده اند و اغلب در زمینه پنهان کردن اموال، فرار مالیاتی و پولشویی فعالیت دارند.
به عنوان مثال، ممکن است شخصی ملکی در انگلیس داشته باشد، اما آن را از طریق شرکت‌های فراسرزمینی خریداری کرده باشد. بسیاری از این شرکت‌ها فقط روی کاغذ وجود دارند و بدون هیچ دفتر و کارمندی هستند. در این شرکت‌های فراسرزمینی قوانینی وجود دارد که شناسایی صاحبان شرکت‌ها را مشکل می‌کند. همچنین مالیات آن‌ها پایین است یا حتی هیچ مالیاتی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.
این شرکت‌ها بهشت مالیاتی نیز نامیده می‌شوند. تا کنون لیستی قطعی از این پناهگاه‌های مالیاتی وجود ندارد، اما معروف‌ترین آن‌ها در انگلیس، سوئیس، آمریکا و سنگاپور است.
حفره‌های قانونی به افراد این امکان را می‌دهد که با جابجایی پول خود یا ایجاد شرکت در کشور‌های پناهگاه‌های مالیاتی، از پرداخت مالیات به طور قانونی اجتناب کنند، اما این امری غیراخلاقی تلقی می‌شود.
بیشتر بخوانید: اسناد پاندورا؛ کدام کشور‌ها از فهرست سیاه مالیاتی اروپا خارج شدند؟
راه اندازی یا بهره مندی از نهاد‌های فراسرزمینی به خودی خود غیرقانونی نیست و در برخی موارد ممکن است افراد دلایل موجهی مانند امنیت بالا و حفظ حریم شخصی خود برای این کار داشته باشند. اما از طرفی دیگر نیز امنیت بالای این پناهگاه‌های مالیاتی در برخی مواقع برای فرار کنندگان مالیاتی، کلاهبرداران و پولشویان جذاب بوده و باعث شده این مجرمان از این شرکت‌ها برای پنهان کردن فساد مالی خود سوءاستفاده کنند.
بر اساس برآورد ICIJ، بین ۵.۶ تریلیون دلار تا ۳۲ تریلیون دلار در شرکت‌های فراسرزمینی دارایی‌های مخفی وجود دارد. صندوق بین المللی پول اعلام کرده است که استفاده از پناهگاه‌های مالیاتی سالانه مانع از پرداخت ۶۰۰ میلیارد دلار مالیات می‌شود
ناکامی دولت انگلیس در شفافیت فعالیت‌های پنهانی و پولشویی، رشد شرکت‌های فراسرزمینی در آمریکا، به ویژه در داکوتای جنوبی و نوادا که با خارج از کشور رقابت دارند از عوامل افزایش فرار مالیاتی و دارایی‌های مخفی در دو کشور انگلیس و آمریکا است.
تحقیقات کنسرسیوم بین المللی روزنامه نگاران تحقیقی (ICIJ)، آمریکا را به عنوان بزرگترین بهشت مالیاتی در جهان معرفی کرده است.
بر اساس این گزارش، ایالت داکوتای جنوبی دارای میلیارد‌ها دلار ثروت از افرادی است که قبلاً به جرایم مالی متهم شده بودند. چنین کشفی می‌تواند جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا را که وعده داده بود شفافیت مالی بین المللی را به ارمغان بیاورد، مورد انتقاد قرار دهد.
قابل ذکر است، در رتبه بندی سال ۲۰۱۵، آمریکا رتبه سوم را از لحاظ فرار از مالیات در اختیار داشت.
یافته‌های ICIJ و شرکای رسانه‌ای آن این پرسش را ایجاد می‌کنند که چگونه منابع مالی مخفی در سیاست جهانی نفوذ کرده و آن را تحت تاثیر قرار داده است و چرا دولت‌ها و سازمان‌های جهانی در خاتمه دادن به سوءاستفاده‌های مالی فراسرزمینی اقدام موثری انجام نداده اند.
گاردین و سایر رسانه‌ها قصد دارند در روز‌های آینده یافته‌های بیشتری را در مورد این اسناد منتشر کنند.