اقتصاد ۲۴- بدون تردید روسیه بازیگر اصلی تحولات قفقاز جنوبی است و چه جنگ ۴۴ روزه و آزادی اراضی اشغالی آذربایجان و چه تحولات در حال حاضر این منطقه نمی‌تواند بدون اطلاع و هماهنگی با مسکو باشد.
در حالی که ارمنستان، کشور صاحب حاکمیت، واکنشی خاص در مورد طرح جابه جایی خاک با آذربایجان و مانور‌های صورت گرفته از خود نشان نداده است، ایران مخالفت سریع و قاطع خود با این جابه جایی اراضی را اعلام و در واکنش به مانور مشترک آذربایجان، ترکیه و پاکستان در حجم وسیعی به نقل و انتقال نیرو و تجهیزات نظامی و مانور در منطقه مرزی با آذربایجان پرداخته است. در مقابل، مجددا باکو و آنکارا، همچنین در مانوری دیگر تفلیس با همراهی آذربایجان و ترکیه، به مانور پرداخته اند. اگرچه مانور‌های کشور‌ها به خودی خود تهدید نیست، اما در ارزیابی کلی و خصوصا هنگامی که بستر تنش وجود داشته باشد دارای پیامی آشکار برای طرفین تنش است.
قفقاز حیاط خلوت روس‌ها بوده است و خواهد بود و به نظر می‌رسد بازی پیچیده و چند وجهی در این جغرافیا در حال شکل گیری است.
بیشتر بخوانید: قره باغ در شرف تحولات جدید
آگاهی از ابعاد و چگونگی این بازی مهمترین نکته‌ای است که باید نسبت به آن اهتمام ویژه‌ای داشت.
بخش مهمی از مزایا و گشایش‌های اقتصادی برجام یک در سوریه بر باد رفت و ایران و ترکیه در جنگی نیابتی مقابل هم ایستادند در حالی که ترکیه بواسطه جایگاهی که در نظام بین‌الملل دارد و سیاست خارجی غیر متخاصم با قدرت‌های جهانی آسیب کمتری دید، اما با افزایش حجم تحریم‌ها ایران صدمات شدید از این جنگ نیابتی دیده و در پرونده سوریه بازنده اصلی بوده است.
به نظر می‌رسد مسکو و واشنگتن در توافقی نانوشته تدارک جنگی نیابتی دیگری را در قفقاز دیده اند که قرار است در ظاهر جنگ آذربایجان و ارمنستان باشد، اما به نیابت از آنان این جنگ ایران و ترکیه خواهد بود که هزینه آن ویرانی برای تهران و آنکارا خواهد داشت.
در این که ترکیه و آذربایجان در بهترین سطح روابط به تهران به عنوان یک رقیب می‌نگرند تردیدی وجود ندارد، اما نباید این رقابت را به دشمنی تبدیل کرد.
دلایل زیادی برای رسیدن به این وضعیت میان ایران و همسایگانش وجود دارد که در این نوشتار بدان پرداخته نمی‌شود، اما باید دانست در بحران اخیر دو اندیشه پاترکسیم و ایرانشهری موتور محرکه این بحران هستند که اگر کنترل نشود، می‌تواند عامل جنگی احتمالی باشد.
بیشتر بخوانید: حق ایران در مطالبه اراضی تاریخی خود
اگرچه با احیای برجام بسیاری از همسایگان ایران، تنظیم رفتار خواهند شد، اما با این وجود بدانیم جنگ‌ها به یکباره آغاز نمی‌شوند، ولی با بسترسازی و به بهانه‌ای جنگی آغاز می‌شود که پایان دادن بدان می‌تواند بسیار سخت و خسارت‌بار باشد؛ لذا به‌جای شعار و خطابه‌های سلحشورانه، سیاستمداران کشور‌های منطقه و خصوصا ایران و ترکیه باید هوشیاری را حفظ کرده و وارد بازی و دامی نشوند، که سر نخ بازی آن در دست دیگران است.
دیپلماسی ایرانی