اقتصاد ۲۴- آمار‌ها نشان می‌دهد حجم انتشار اوراق بدهی در مرداد و شهریور‌ماه بعد از انتخاب دولت جدید شتاب گرفته است. حجم انتشار اوراق بدهی در مردادماه ۱۶۱ و در شهریور‌ماه ۶۰ درصد رشد کرده است. دولت جدید در ۲ماه ابتدای فعالیتش ۸۵ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی منتشر کرده است. جمع کل اوراق بدهی منتشر شده در نیمه نخست امسال ۱۱۰ هزار میلیارد تومان بوده است. اوراق بدهی منتشر شده در ۲ماه نخست فعالیت دولت سیزدهم ۳.۳ برابر ۴ماه نخست سال است.
برخلاف ۴ماه نخست امسال که حجم انتشار اوراق بدهی به‌شدت کاهش یافته بود، از مرداد امسال و با استقرار دولت سیزدهم، روند انتشار اوراق بدهی افزایش یافته است. انتشار اوراق بدهی در حالی شتاب گرفته است که به زعم کارشناسان، رقم کسری بودجه دولت به مرحله بحرانی رسیده است. بسیاری از اقتصاددانان هشدار می‌دهند درصورت اتخاذ نشدن تدابیر لازم، کسری در سال آینده با رشد بیشتری مواجه می‌شود. جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس چند روز پیش گفته بود: برآورد ما این است که امسال بیش از ۵۰درصد کسری بودجه داشته باشیم.
بر همین اساس به‌نظر می‌رسد دلیل اصلی رشد انتشار اوراق بدهی در دولت سیزدهم، تامین کسری بودجه بوده است؛ زیرا دولت حتی در پرداخت هزینه‌های جاری خود با مشکلات زیادی مواجه است و انتشار اوراق بدهی می‌تواند بخشی از نیاز‌های مالی دولت را مرتفع کند. روز یکشنبه مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته بود: چرخه منفی و معیوب در بودجه‌ریزی باید متوقف شود و دولت هزینه‌ها را مدیریت کند. استقراض از بانک مرکزی و انتشار اوراق قرضه و خلق پول راه‌حل نیست. باوجود این سخنان آمار‌ها حکایت از آن دارد که دولت جدید شتاب انتشار اوراق بدهی را افزایش داده است.
رشد ۳/۳ برابری انتشار اوراق
آمار‌ها نشان می‌دهد دولت قبل در ۴ماه نخست امسال ۲۵ هزارو ۲۳۰ میلیارد تومان اوراق بدهی برای جبران کسری بودجه‌اش منتشر و بخش مهمی از منابعش را از طریق منابع بانک مرکزی تامین کرده بود که این موضوع به تشدید تورم منجر شده بود، اما در مرداد و شهریور امسال جمع کل اوراق بدهی دولتی منتشر شده به ۸۴ هزارو ۷۷۰ میلیارد تومان رسیده که ۳.۳ برابر ۴ماه نخست سال بوده است؛ یعنی حجم اوراق بدهی که دولت سیزدهم، فقط در طول ۲ماه فروخته است ۶۰ هزارمیلیارد تومان بیشتر از اوراقی بوده است که دولت قبل در طول ۴ماه فروخته بود.
طبق این اطلاعات، دولت سیزدهم در مردادماه امسال ۳۲ هزارو ۶۷۰ میلیارد تومان و در شهریور‌ماه ۵۲ هزارو ۱۰۰ میلیارد تومان اوراق بدهی فروخته که به‌معنای رشد ۱۶۱ درصدی فروش اوراق بدهی در مردادماه و رشد ۶۰ درصدی در شهریور‌ماه است.
با افزایش حجم انتشار اوراق بدهی در تابستان امسال و بعد از روی کار آمدن دولت جدید جمع کل اوراق بدهی که در نیمه نخست سال منتشر شده به بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
بیشتر بخوانید: انتشار اوراق مالی دولت باید ضابطه مند، حساب شده و در سررسید‌های متفاوت باشد
اثر‌گذاری اوراق بدهی
آن‌طورکه رئیس سازمان برنامه و بودجه تلویحا گفته تمرکز او بر کاهش هزینه‌های دولت است و او اعتقاد زیادی به انتشار اوراق بدهی ندارد. میرکاظمی گفته است: انتشار اوراق بدهی راه‌حل مشکلات بودجه نیست.
با این حال کارشناسان بر این باورند که انتشار اوراق بدهی در شرایط فعلی تنها راهکار برای حل مشکلات مالی دولت است. علی سعدوندی، کارشناس اقتصادی با بیان اینکه انتشار اوراق بدهی کم‌آسیب‌ترین راهکار جبران کسری بودجه است، می‌گوید: کاهش هزینه‌ها در کوتاه‌مدت به جایی نخواهد رسید. باید عزم ملی صورت گیرد که در درازمدت به این سمت برویم که ترکیب بودجه را تغییر داده و هزینه‌های زائد را حذف کنیم؛ در این صورت است که صرفه‌جویی در اقتصاد رخ خواهد داد.
سجاد موحد، مدیرعامل مرکز مالی ایران نیز در این‌باره می‌گوید: رشد و توسعه بازار صکوک در چند سال اخیر، به‌دلیل نقش آن در گسترش سرمایه‌گذاری در طرح‌های سودآور تحقق یافته است. همچنین قابلیت دیگر صکوک، آن است که به‌عنوان ابزاری برای کنترل نقدینگی و اعمال سیاست‌های انبساطی و انقباضی پولی مورد استفاده قرار گیرد. به‌گفته او، درصورت به‌کارگیری صکوک، می‌توان به کاهش تأمین مالی کسری بودجه دولت از طریق انتشار پول امیدوار بود و از افزایش پایه پولی و تورم جلوگیری‌کرد.
او تأکید می‌کند: با توجه به انعطاف‌پذیری صکوک و قابلیت انتشار برای تأمین مالی انواع پروژه‌های اقتصادی و عمرانی، بهره‌گیری از پتانسیل‌های این اوراق می‌تواند وجوه لازم برای پشتیبانی مالی از بخش‌های مختلف اقتصادی جامعه ازجمله صنایع، کشاورزی و خدمات را فراهم کرده و منجر به تأمین نیاز‌های مالی دولت در این بخش‌ها شود.
آیا انتشار اوراق ادامه خواهد یافت؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد با توجه به رشد شدید تورم از ناحیه کسری بودجه، دولت چاره‌ای جز انتشار اوراق بدهی ندارد؛ ضمن اینکه اگر دولت قصد دارد کسری بودجه‌اش را در ۶ماه دوم سال جبران کند در دسترس‌ترین راه‌حل، انتشار اوراق بدهی است. با این حال با توجه به سیاست سازمان برنامه و بودجه و نظر انتقادی مسعود میرکاظمی نسبت به انتشار اوراق بدهی به‌نظر می‌رسد در ماه‌های آینده اختلاف این سازمان با وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در تداوم سیاست انتشار اوراق بدهی افزایش یابد.
با این حال به‌دلیل مشکلات مالی سنگین دولت و رشد شدید تورم به‌نظر نمی‌رسد که روند انتشار اوراق بدهی در ماه‌های آینده کاهش یابد و احتمالا پیروز این میدان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی خواهند بود؛ ضمن اینکه با توجه به افزایش مخارج دولت در نیمه دوم سال فشار به دولت برای انتشار اوراق بدهی افزایش خواهد یافت و به‌نظر می‌رسد با توجه به آنکه کاهش هزینه‌های دولت یک راهکار بلندمدت است، دولت چاره‌ای جز انتشار اوراق بدهی نخواهد داشت و شعار‌های سازمان برنامه برای کاهش هزینه‌ها محقق نخواهد شد.