اقتصاد ۲۴-هفته نامه شوکان گندای چاپ ژاپن می‌نویسد: در سال ۱۹۹۶، چین و روسیه ساختاری به نام پنجگانه شانگهای ایجاد کردند که هدف آن تحکیم اعتماد در کنترل مرز‌ها بود. سپس در سال ۲۰۰۱ سازمان همکاری شانگهای تشکیل شد.
این سازمان شامل نُه کشور - چین، روسیه، هند، پاکستان، چهار کشور آسیای میانه (ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان) و ایران است (ایران به عنوان یک عضو کامل در اجلاس سپتامبر سال جاری پذیرفته شد). مغولستان، بلاروس و افغانستان کشور‌های ناظر هستند.
هدف اصلی سازمان همکاری شانگهای - SCO - جلوگیری از تروریسم، قاچاق مواد مخدر و سایر جنایات فرامرزی است، اما شرکت کنندگان همچنین رزمایش‌هایی را تحت پرچم ماموریت‌های صلح طلبانه انجام می‌دهند و همکاری‌ها را در زمینه نظامی گسترش می‌دهند. در ۱۷ سپتامبر، اجلاس سران به مناسبت بیستمین سالگرد تشکیل این سازمان در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان هم مرز با افغانستان برگزار شد.
در این اجلاس علاوه بر سران کشور‌های عضو، رهبران کشور‌های ناظر و همچنین ترکمنستان به عنوان کشور دعوت شده حضور داشتند.
بیشتر بخوانید: ایران برای نهایی شدن عضویت شانگهای باید عضو FATF شود
اگر به جغرافیای این کشور‌ها نگاه کنیم، روسیه در بخش شمالی قاره اوراسیا و چین و آسیای مرکزی و هند در جنوب و از طریق ایران - خاورمیانه را خواهیم دید، به نظر می‌رسد که ما شاهد احیای امپراتوری بزرگ چنگیزخان هستیم. احتمال تبدیل شدن به یک قطب سیاسی که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
در حال حاضر، سازمان همکاری شانگهای تأثیر قابل توجهی ندارد، اما اگر همکاری‌ها را در سطوح نظامی و اقتصادی عمیق شود، این سازمان می‌تواند به یکی از قطب‌های سیاست بین المللی تبدیل شود.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، در سخنرانی خود در اجلاس سپتامبر گفت که سازمان همکاری شانگهای یکی از تأثیرگذارترین مراکز در ساختار چند قطبی همکاری‌های بین المللی است.
این همش نیست. در ۱۷ سپتامبر، دوشنبه همچنین میزبان نشست مشترک سران کشور‌های عضو SCO و CSTO (اتحاد نظامی اواسیا به رهبری روسیه) بود. CSTO موظف است به اعضای خود (روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان) در ارتباط با تهدید‌هایی که با آن‌ها روبرو باشند، کمک نظامی کند.
بیشتر بخوانید: سازمان همکاری شانگهای به زبان ساده چیست؟/ کدام کشور‌ها مانع ایران بودند؟ تاجیکستان یا روسیه و چین!
بدیهی است که این روسیه بود که به جمهوری‌های شوروی سابق وعده حمایت داد. CSTO همچنین به آن اجازه می‌دهد تا جهت اروپا را از طریق بلاروس، قفقاز از طریق ارمنستان و آسیای مرکزی، که نمایندگان آن قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان هستند کنترل کند.
چند کشور در هر دو سازمان با چالش‌های مشترک مربوط به وضعیت افغانستان روبرو هستند. بی ثباتی در افغانستان مستلزم تقویت همکاری بین CSTO و SCO در سطح نظامی است.
رویا‌های روسیه
رئیس جمهور پوتین به دنبال چه چیزی است؟ وی در این اجلاس تاکید کرد: "این البته با اجرای ایده روسیه برای ایجاد مشارکت بزرگ اوراسیا با مشارکت SCO، EAEU - اتحادیهٔ اقتصادی اوراسیا شامل بلاروس، قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان و ASEAN و ابتکارات چینی" یک کمربند – یک راه" مطابقت دارد. مشارکت بزرگ اوراسیایی در فصل ۴ سند نهایی اجلاس - بیانیه دوشنبه در مورد همکاری اقتصادی نیز ذکر شده است. این ایده قابل تحسین است، اما خود زبان یادآور دوران شوروی است.
اهداف رهبر روسیه چیست؟
اول، تضعیف نفوذ غرب در کشور‌های اوراسیایی است. به ویژه، گنجاندن ایران به عنوان عضو کامل SCO ناگزیر منجر به افزایش لحن ضد آمریکایی در این سازمان، به ویژه از سوی ایران، روسیه و چین خواهد شد.
ثانیاً، ما باید منطقه آسیای مرکزی را که برای پیشرفت مستقل تلاش می‌کند تحت حمایت خود قرار دهیم. کشور‌های آسیای مرکزی روابط خود را با ژاپن و ایالات متحده و همچنین آلمان و دیگر کشور‌های اروپایی تقویت می‌کنند، اما موقعیت جغرافیایی بین چین و روسیه آن‌ها را ملزم به حفظ روابط با هر دو همسایه می‌کند.
بیشتر بخوانید: تهران برای استفاده از فرصت سازمان شانگهای، به اقدامات بین المللی نیاز دارد
سوم، تامین کنترل مرز‌های غربی افغانستان. این کشور با چین، پاکستان، ایران، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان همسایه است - همه به استثنای ترکمنستان - اعضای SCO (اما ترکمنستان به اجلاس دعوت شده بود) هستند. هدف - گسترش نفوذ سازمان همکاری شانگهای به افغانستان و همزمان مبارزه موثر با تروریسم و قاچاق مواد مخدر است.
چهارم، ایجاد نظام جهانی چندقطبی برای مقابله با حکومت تک قطبی ایالات متحده، که بار‌ها در اعلامیه دوشنبه به آن اشاره شده است.
این بیانیه همچنین در مورد ایجاد نوع جدیدی از روابط بین المللی صحبت می‌کند. روسیه و چین به احتمال زیاد این موضوع را متفاوت می‌بینند، اما آن‌ها یک هدف مشترک دارند - تضعیف نفوذ آمریکا.
در همین حال، سازمان همکاری شانگهای برخلاف اتحادیه اروپا، یک سازمان فراملی نیست. برای آن بالاترین ارزش عدم مداخله در امور داخلی سایر کشور‌ها است. در بیانیه دوشنبه آمده است که سازمان همکاری شانگهای متعهد به همکاری مستقل و آزاد است. این چیزی است که آن را به بستری برای گردهم آوردن کشور‌هایی با ارزش‌های مختلف تبدیل می‌کند.
رویارویی سازمان شانگهای و ژاپن
و حالا درباره روابط بین ژاپن و سازمان همکاری شانگهای - در حال حاضر آن‌ها اصلا وجود ندارد. علاوه بر این، جهت گیری ضد آمریکایی این گروه برای ژاپن غیرقابل قبول است و سازمان همکاری شانگهای یک منبع بالقوه تهدید است و برای ایجاد شکاف نه تنها در زمینه امنیت، بلکه در حوزه اجتماعی و اقتصادی، ژاپن باید همکاری اقتصادی با آسیای مرکزی را توسعه دهد. اما با توجه به شرایط ژئوپلیتیکی در آسیای میانه، موفقیت چنین اقداماتی مشکوک است.
ریشه‌های عدم اعتماد بین چین و روسیه
بیایید به ریشه‌های SCO برگردیم. هدف اصلی این سازمان ایجاد اعتماد نظامی در مرز پس از فروپاشی اتحاد شوروی بود. این بدان معناست که بین کشور‌های شرکت کننده، به ویژه بین چین و روسیه، بی اعتمادی مرزی وجود دارد.
به عبارت دیگر، اگر آمریکا نفوذ خود را در منطقه تضعیف کند، اهمیت سازمان همکاری شانگهای به عنوان یک نیروی ضد آمریکایی کاهش می‌یابد و این امر منجر به افزایش تقابل بین اعضای سازمان می‌شود. ژاپن نیز به نوبه خود باید به تقویت مشارکت خود با AUKUS (اتحاد جدید تاسیس استرالیا، انگلستان و ایالات متحده) بپردازد.
اسپوتنیک