اقتصاد ۲۴ - به‌گفته فعالان صنفی، به‌دلیل افزایش قیمت لوازم خانگی داخلی و کاهش قدرت خرید مشتریان، زمینه سوءاستفاده برخی فروشندگان و تولیدکنندگان زیر‌پله‌ای را برای فروش محصولات تقلبی و بی‌کیفیت به نام برند‌های مشهور خارجی، فراهم کرده است. با اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در مورد وضعیت و سهم کالا‌های قاچاق و تقلبی از بازار ایران گفتگو کرده‌ایم.
*وضع بازار لوازم خانگی چگونه است؟
هرچند تولیدکنندگان ایرانی لوازم خانگی با تمام ظرفیت کار می‌کنند، اما هنوز قادر به اشباع بازار داخلی نیستند و در این زمینه خلأ داریم. براساس آمار انجمن تولیدکنندگان اگرچه از سال۹۷ به این‌سو، تولید لوازم خانگی هر سال رشد کرده، اما هنوز با کمبود برخی انواع لوازم خانگی در بازار مواجه هستیم.
*میزان نیاز بازار چقدر است؟
نمی‌توان آمار دقیقی از نیاز کنونی بازار به لوازم خانگی ارائه کرد، زیرا وقتی تولید هست و واردات رسمی نداریم، مبنای سنجش نیاز بازار، میزان تولید داخل به علاوه آمار کالای قاچاق است. طبیعتا آمار دقیقی از میزان قاچاق لوازم خانگی وجود ندارد و باید ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز بر مبنای کشفیات اعلام کند که سهم قاچاق از بازار لوازم خانگی چقدر است. علاوه بر آن، آمار و ارقام تولید داخل نیز در اختیار وزارت صمت، تشکل‌های صنفی ذیربط و شرکت‌های تولیدی است. اگرچه تیراژ تولید لوازم خانگی در ۴ سال گذشته افزایش داشته، اما به حدی نرسیده که به اشباع تقاضای موجود در بازار این محصولات منجر شود.
*در بازار چه نوع از محصولات لوازم خانگی هنوز هم با کمبود مواجه هستیم؟
هنوزهم در بازار برخی کالا‌ها با خلأ مواجه هستیم. این خلأ زمانی مرتفع می‌شود که با حمایت دولت تیراژ تولید و صادرات لوازم خانگی افزایش یابد. مثلا یخچال ساید‌بای‌ساید را فقط یک شرکت داخلی تولید می‌کند. در بازار یخچال فریزر بالا و پایین، ماشین ظرفشویی، کولر‌گازی و... نیز با کمبود مواجه هستیم. در واقع گران‌شدن مواداولیه و هزینه سربار شرکت‌های تولیدی موجب شده تا هزینه تمام‌شده تولید لوازم خانگی افزایش یابد و از سوی دیگر مردم نیز قدرت خرید این محصولات گران را ندارند. این شرایط موجب شده دریافت و تحویل کالا از تولیدکنندگان در برخی مواقع تا یک‌ماه و نیم زمان ببرد. با وجود این، در مورد برخی انواع لوازم خانگی مانند ماشین لباسشویی و جاروبرقی کمبود چندانی در بازار وجود ندارد.
*سهم قاچاق به شیوه ثبت آماری از بازار لوازم خانگی چقدر است؟
نمی‌توان آماری در مورد سهم بازار لوازم خانگی قاچاق ارائه کرد، اما پرسش مطرح آن است که آیا یک فروشگاه‌دار می‌تواند قاچاقچی، قیمت‌گذار یا وارد‌کننده کالا باشد؟ هیچ‌کدام از این موضوعات با فروشندگان لوازم خانگی مرتبط نیست. علت تنوع عرضه لوازم خانگی این است که زمانی تنوع کالایی داشتیم و شرکت‌های خارجی از اروپا، آمریکای لاتین و آسیا محصولات خود را در بازار ایران عرضه می‌کردند، اما از سال۹۶ که یکباره واردات لوازم خانگی متوقف شد، چه اتفاقی برای پرکردن خلأ ناشی از توقف عرضه محصولات این شرکت‌ها در بازار ایران افتاد. باید این خلأ را تولیدکنندگان داخلی تامین می‌کردند، اما تولیدکنندگان توان تولید این میزان لوازم خانگی را نداشتند.
بیشتربخوانید:سهم ۵ تا ۱۰ درصدی لوازم خانگی تقلبی از بازار
حتی در زمینه تولید لوازم خانگی کوچک قبلا ۲ تا ۵ شرکت داخلی مشهور داشتیم، اما اکنون این تعداد بیشتر شده است، در این زمینه سرمایه‌گذاری شده، اما تامین نیاز بازار داخلی از محل تولید زمان می‌برد. در ۴ سال گذشته دولت در زمینه تامین مواداولیه حمایتی از تولیدکنندگان نکرد و قیمت تمام‌شده و بازار تولید لوازم خانگی افزایش یافت، با این شرایط حتی ظرف یکی دو روز گذشته نیز ۲ شرکت تولیدکننده قیمت برخی محصولات مانند یخچال، یخچال فریزرو لباسشویی یا اجاق گاز رنگ استیل را به‌دلیل نبود ورق استیل تولید داخل ۵ تا ۱۰ درصد گران کردند که این اقدام آن‌ها با توجه به شرایط کنونی بازار نوعی خودزنی است.
*دلیل اصلی بالا‌بودن قیمت برخی لوازم خانگی داخلی نسبت به انواع مشابه خارجی چیست؟
آن‌دسته از لوازم خانگی که به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شود، مشمول عوارض گمرکی، مالیات ارزش‌افزوده و بیمه نمی‌شود، اما لوازم خانگی تولید داخل با مواداولیه گران به علاوه هزینه‌های دیگر تولید می‌شود. علاوه بر آن مقایسه قیمت لوازم خانگی تولید داخل با خارجی نشان می‌دهد، چون تولیدکنندگان داخلی، صادرات‌محور کار نکرده‌اند و رشد تیراژ نداشته‌اند، قیمت تمام‌شده محصولات تولیدی آن‌ها نیز افزایش یافته است. درحالی‌که مثلا در ترکیه لوازم خانگی ۳ برند مشهور جهانی در تیراژ بالا تولید و صادر می‌شود که این امر به کاهش هزینه سربار و قیمت تمام‌شده این محصولات در آن کشور کمک کرده است.
*برخی از سهم ۱۵ درصدی لوازم خانگی تقلبی از بازار ایران خبر می‌دهند. به‌نظر شما این سهم چقدر است و چگونه در بازار عرضه می‌شود؟
نمی‌توان درصد مشخصی را برای سهم لوازم خانگی تقلبی از بازار ایران اعلام کرد، اما لوازم خانگی تقلبی به ۲شیوه بسته‌بندی و در بازار عرضه می‌شود. بخشی از لوازم خانگی تقلبی در واقع همان لوازم خانگی تولید داخل، با کیفیت خوب است که در برخی مناطق کشور با تغییر لوگو و بسته‌بندی و کارتن به نام کالای خارجی عرضه می‌شود، ۹۰ درصد اینگونه کالا‌های تقلبی در فروشگاه‌های بزرگ و فضای مجازی به مشتریان عرضه می‌شود، پیامک‌های تحویل در منزل کولر‌گازی یا ماشین لباسشویی و یخچال‌فریزر ساید هم آزادانه برای مردم ارسال می‌شود.
بخش دیگری از لوازم خانگی تقلبی کالا‌های درجه۳ و ۴ چینی است که پس از ورود به ایران با تغییر نام و نشان، بسته‌بندی و کارتن به نام محصولات برند‌های مشهور خارجی عرضه می‌شود.
این لوازم خانگی در کارگاه‌های زیر‌پله‌ای، پارکینگ‌ها و منازل یا حتی با درج آگهی در فضای مجازی و بدون مجوز، بسته‌بندی و در بازار یا فروشگاه‌های اینترنتی عرضه می‌شوند. علاوه بر آن کالا‌هایی را که در خطوط تولید کارخانه‌ها با مشکل مواجه شده و به نام کالا‌های درجه ۲، ۳۰ تا ۴۰ درصد ارزان‌تر می‌خرند و برای استفاده از قطعات آن اوراق می‌کنند، برخی افراد سودجو همچنین محصولاتی را بازسازی کرده و به نام محصول درجه یک به مشتریان عرضه می‌کنند، در این زمینه نیز شکایت‌های متعددی از مشتریان به اتحادیه ارائه و پیگیری شده است.
*چاره عبور از این شرایط چیست؟
وقتی لوازم خانگی به اولویت ۴ کالایی منتقل و در‌های واردات بسته شد، دولت باید نقشه راهی برای تامین نیاز بازار ارائه می‌کرد. باید پیش از ممنوعیت واردات لوازم خانگی با تعیین مهلت زمانی برای تجار و تولیدکنندگان داخلی، آن‌ها را ملزم می‌کرد تا مثلا تا ۲ سال یک محصول را تولید و به بازار عرضه کنند و در این مدت نیز نسبت به تامین نیاز بازار حتی با واردات اقدام کنند و از آن به بعد مجوز واردات داده نمی‌شد. در چنین شرایطی تجار با استفاده از رانت، اعتبار و پول خود نیاز بازار را تامین می‌کردند تا با رفع دغدغه تولیدکنندگان داخلی، تامین کالا در بازار با مشکل مواجه نشود.
*در این شرایط مصرف‌کنندگان چه کنند؟
ما عرضه لوازم خانگی تقلبی را از طریق دستگاه‌های نظارتی دنبال می‌کنیم. مصرف‌کنندگان هم باید برای خرید لوازم خانگی به سامانه جامع گارانتی مراجعه کنند و تنها محصولاتی را خریداری کنند که گارانتی و ضمانت‌نامه‌های معتبر درج شده در این سامانه را داراست.