اقتصاد ۲۴ - مشکلات حوزه تولید زعفران در سال‌های اخیر به‌ویژه در سال زراعی منتهی به مهر امسال باعث شد انگیزه کشاورزان برای کشت زعفران کاهش یابد و این عاملی بود که گفته می‌شود در کنار شرایط آب و هوای خشک، افت تولید امسال زعفران را باعث شده است.
حالا دولت کف قیمت خرید زعفران را ۲۰.۵ میلیون تومان تعیین کرده تا کشاورزان به فروش ارزان محصول خود به دلال‌ها مجبور نشوند. ۲۰ میلیون تومانی‌شدن زعفران نگین، ایده‌ای بود که با همت ذی‌نفعان حوزه تولید و صادرات زعفران از سال گذشته مطرح شد؛ ایده‌ای که همان زمان هم شرط تحقق آن، پشتیبانی دولت اعلام شد. حال با ابلاغ طرح خرید حمایتی، پشتوانه لازم برای این طرح ایجاد شده و این انتظار وجود دارد که در کنار حمایت از تولیدکننده و صادرکننده، ثبات قیمت زعفران انگیزه زعفران‌کاران برای تولید را افزایش دهد.
شرط تأثیرگذاری این طرح تداوم آن است
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران تأکید کرد: طرح خرید حمایتی درصورت تداوم، کمک مؤثری به تولید و صادرات خواهد بود. این طرح درصورتی می‌تواند مؤثر واقع شود که خرید زعفران از امروز تا برداشت محصول ۱۴۰۱ تداوم داشته باشد و هر زمان که نیاز به خرید حمایتی احساس شود، خرید با همین قیمت از کشاورز انجام شود.
غلامرضا میری، خرید حمایتی با قیمت اعلام‌شده ۲۰.۵ میلیون تومان را کمک مؤثری به تولیدکنندگان دانست و گفت: در سال‌های اخیر قیمت تمام اجناس و کالا‌های مرتبط با تولید ۱۰ تا ۱۵ برابر شده درحالی‌که قیمت زعفران هیچ تغییری نداشته است، در نتیجه اجرای این طرح در درجه اول حمایت مؤثری از کشاورزان خواهد بود، اما صادرکنندگان هم از اجرای طرح حمایتی سود می‌برند.
میری اضافه کرد: صادرکننده وقتی ببیند قیمت ثابت است با اطمینان‌خاطر بیشتری می‌تواند در بازار کار کند، وقتی بداند قیمت پشتوانه دارد و دولت به این قیمت پایبند است، این اطمینان در تجار ایجاد خواهد شد که قیمت از این پایین‌تر نخواهد آمد، پس می‌تواند برای خود برنامه‌ریزی داشته باشد، امروز با خیال راحت، خریدش را انجام دهد و جنس را دپو داشته باشد تا هر زمان که خریدار جنس خواست بتواند در اسرع وقت آن را تامین کند.
درحالی‌که تا امروز روال کار بر این بود که ما سفارش را از خریدار می‌گرفتیم و روی یک قیمت به توافق می‌رسیدیم، اما زمان تهیه جنس با نوسان بازار مواجه می‌شدیم که لطمه زیادی به صادرکننده وارد می‌کرد.
کاهش مشکلات قیمت‌گذاری
میری با اشاره به تأثیر سوء‌نوسان قیمت زعفران بر تعاملات تجار با مشتریهای بین‌المللی اضافه‌کرد: مزیت دیگر طرح خرید حمایتی این است که خریداران خارجی هم دیگر امیدی به خرید با قیمت پایین‌تر نخواهند داشت، تا پیش از این، نوسانات بازار در مشتریهای خارجی این امید را ایجاد می‌کرد که می‌توانند در فصل خاصی با قیمت پایین‌تری زعفران بخرند، اما اگر طرح خرید حمایتی تداوم داشته باشد، خریدار خارجی هم می‌داند که این کف قیمت است و با طیب‌خاطر خریدش را بر مبنای همین قیمت انجام می‌دهد.
ظرفیت بسته‌بندی بیش از تولید است
ایران با تولید بیش از ۹۵ درصد زعفران دنیا، سهم بسیار پایینی از بازار جهانی این محصول را دارد و بخش مهمی از این نقیصه به نبود بسته‌بندی‌های متناسب با ذائقه بازار‌های هدف نسبت داده می‌شود. سال‌هاست زعفران ایران به‌صورت فله سر از کشور‌های دیگری مثل اسپانیا در می‌آورد و با بسته‌بندی‌های بازارپسند و با برند این کشور روانه کشور‌های دیگر می‌شود.
تأکید معاون وزارت جهادکشاورزی بر اجرای برنامه‌هایی در حوزه بهبود صنایع بسته‌بندی، صنایع تکمیلی و توزیع زعفران در حالی است که به‌گفته فعالان حوزه صادرات، ظرفیت‌های مناسبی در حوزه بسته‌بندی در کشور موجود است که به دلایلی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران با تأکید بر اینکه برنامه‌ریزی وزارت جهادکشاورزی با توجه به ارزش افزوده و ارزآوری بیشتر فرآورده‌های زعفران، باید در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی باشد، در این زمینه گفت: ظرفیت بسته‌بندی زعفران هم‌اکنون به‌مراتب از ظرفیت تولید بیشتر است و اگر ما ۴۰۰ تن تولید زعفران داشته باشیم ۱۰۰۰ تن ظرفیت بسته‌بندی استاندارد در کشور وجود دارد، به‌طور مثال در سال ۹۹ بسته‌بندی زیر ۱۰ گرم، تا ۲۰ درصد رشد داشته است، اما عوامل جانبی باعث می‌شود دست تجار برای استفاده از این ظرفیت بسته باشد.
رقبای ما تسهیلات ۲ درصدی می‌گیرند
میری در توضیح این عوامل گفت: عدم‌ثبات نرخ ارز باعث می‌شود صادرکنندگان نتوانند حتی برای یک‌هفته به مشتری جهانی قیمت ثابت بدهند، درحالی‌که کشور‌های دیگر زعفران ایران را با تسهیلات ۲ درصد در سال می‌خرند و در انبارهایشان دپو می‌کنند و با تکیه بر ثبات قیمت در بازار‌های کشور خود، به مشتریهای بین‌المللی قیمت یکساله می‌دهند. این شرایط رقابت تجار ایرانی را در بازار جهانی مشکل کرده است.
بیشتربخوانید:هزاران کیلو زعفران انبار شده است
از سوی دیگر، هزینه حمل یک‌کیلوگرم زعفران برای تجار به‌دلیل حجم بالای بسته‌بندی‌های ریز بین ۳ تا ۳۰ میلیون تومان تمام می‌شود. چه‌کسی در این زمینه از صادرکننده حمایت می‌کند که بتواند با رقیب بین‌المللی رقابت کند؟
تحریم داخلی و بین المللی
تحریم و مشکلات ناشی از آن عامل دیگری است که ظرفیت‌های صادراتی زعفران را محدود کرده است. میری، نبود امکان ارتباط بانکی با دنیا و مشکلات تبادل پول را از بزرگ‌ترین دشواری‌های حوزه صادرات دانست و افزود: دنیا مشکلات تبادل پول و کالا را حل کرده، اما برای تجار ایرانی به‌دلیل محدودیت‌های تحریم و محروم‌بودن از سیستم سوئیفت و ال‌سی، تعامل با مشتری خارجی به سختی امکان‌پذیر است.
از سوی دیگر صادرکنندگان از سال ۹۷ با مشکلات تعهدات ارزی هم مواجهند. ۳ سال است که ما داد می‌زنیم ارز حاصل از صادرات را برمی‌گردانیم و اگر کوچک‌ترین بدهی معوقی از سوی صادرکنندگان زعفران وجود دارد، اتحادیه پرداخت می‌کند، اما شما به جای اینکه صادرکننده را به واریز ارز به سامانه نیما وادار کنید، این ارز را به قیمت توافقی از ما بخرید. یا واردکننده‌های کالا‌های لوکس مثل گوشی و لوازم آرایشی را با صادرکننده‌ها لینک کنید تا ارز مورد نیاز آن‌ها را تامین کنیم، نه اینکه ما ارز را با ۵ تا ۶ درصد هزینه برگردانیم و دولت این ارز را ۲ تا ۳ هزار تومان ارزان‌تر در سامانه نیما از ما خریداری کند، این منطقی نیست.
این مسئله باعث می‌شود مسیر قاچاق باز شود و صادرکننده نمی‌تواند با قاچاقچی رقابت کند، چون باید میلیون‌ها تومان بیشتر از قاچاقچی برای خروج زعفران از کشور هزینه کند.
قیمت زعفران در بازار داخلی افزایش می‌یابد
گرانی زعفران و کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده داخلی در سال‌های اخیر زعفران را برای بیشتر مردم به کالایی لوکس تبدیل کرده و حالا افزایش کف قیمت خرید حمایتی، نرخ‌های داخلی را هم رو به بالا خواهد برد؛ امری که به‌احتمال زیاد این ادویه گرانبها را برای تعداد بیشتری از مصرف‌کنندگان، دور از دسترس خواهد کرد. رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران کشور درباره تأثیر اجرای طرح حمایتی بر بازار داخلی گفت: بازتاب حمایت از زعفران‌کاران و ثبات بازار خارجی، قطعا در بازار داخلی هم به‌صورت تثبیت قیمت آشکار خواهد شد.
زعفران کالایی است که معمولا برای ارزش افزوده خریداری می‌شود و اگر قیمت آن در درازمدت ثبات داشته باشد، خریدار داخلی هم با خیال راحت خرید خود را انجام می‌دهد و از آنجا که زعفران همیشه در دسترس خواهد بود، نوسانات گاه و بیگاه و کمبود جنس و بحران قیمت در بازار رخ نخواهد داد، با این حال افزایش کف قیمت خرید زعفران تا ۲۰.۵ میلیون تومان می‌تواند به‌دلیل افزایش قیمت، بر مصرف داخلی تأثیر کاهشی داشته باشد.
میری معتقد است که هم‌اکنون با توجه به کرونا و برگزارنشدن مراسم و مهمانی‌ها مصرف زعفران نسبت به سال‌های قبل پایین آمده، اما با عادی‌شدن شرایط و پایان پاندمی می‌توان انتظار داشت که این افت مصرف در آینده نزدیک جبران شود. به اعتقاد او، قیمت زعفران با توجه به خواص دارویی آن به هیچ عنوان بالا نیست و مردم اگر زعفران را نه‌فقط برای رنگ‌بخشیدن به غذا، بلکه برای خواص دارویی آن مصرف کنند، سرانه مصرف قطعا افزایش خواهد داشت.