اقتصاد ۲۴ - قیمت جهانی و داخلی فلز گرانبهای طلا مدتی است رو به فزونی رفته و روند افزایشی را طی می‌کند؛ همین موضوع باعث شده برخی بانک‌ها به سمت طلاداری بروند آن هم به این صورت که طلا می‌گیرند و در ازای آن وام می‌دهند، اما این معامله بخش‌ها مبهم و البته به سود بانک‌ها و ضرر مشتریان نیز دارد که در این گزارش به آن می‌پردازیم.
بر اساس این خبر که طی روز‌های گذشته از سوی برخی خبرگزاری‌ها منتشر شده، قرار است برخی از بانک‌ها و صندوق‌های قرض‌الحسنه با امانت گرفتن طلای درخواست‌کننده وام که اصطلاح بانکی‌اش «ترهین طلا» است، به متقاضی مبلغی به عنوان وام تخصیص دهند.
سابقه بانک‌ها برای وام دهی به مشتریان در ایران خیلی روشن نیست. آن‌ها حداقل در چند سال اخیر و به ویژه در دوران شیوع ویروس کرونا نتوانستند نمره قبولی از مردم دریافت کنند و گرهی از کار آن‌ها بگشایند.
شواهد و گزارش‌ها نشان می‌دهد، توزیع وام در سیستم بانکی ایران به شدت ناعادلانه است؛ به‌طوری که از یک طرف با یک اقلیت ثروتمند و صاحب نفوذ مواجه هستیم که همواره وام‌های کلان دریافت می‌کنند، بدون اینکه این وام‌ها از اعتبارنامه و ضمانت‌نامه‌های لازم برخوردار باشد. شاهد این ادعا هم پرونده ابربدهکاران بانکی است که عددی بالغ بر ۲۰۰ هزار میلیارد تومان به شکل وام از محل سپرده‌های بانک‌ها دریافت کردند و به گفته سخنگوی قوه قضائیه تاکنون فقط حدود ۷۹هزار میلیارد تومان آن را دادگاه توانسته وصول کند.
از طرف دیگر اکثریت مردم از دریافت تسهیلات بانکی محروم هستند، به طوری که اطلاعات پایگاه رفاه ایرانیان نشان می‌دهد، ۶۰درصد مردم تاکنون هیچ وامی دریافت نکردند و از ۲۵میلیون خانواده، ۲۴ میلیون و ۹۰۰ هزارخانواده تاکنون وام بیشتر از صد میلیون تومان نتوانسته‌اند از بانک‌ها دریافت کنند.
بیشتر بخوانید: چرا طلا گران شد؟
از سوی دیگر تجلی این بی عدالتی را در دوره بعد از شیوع کرونا می‌توان دید. درحالی که بسیاری از بنگاه‌های بزرگ تولیدی وابسته از وام‌های کلان بهره‌مند شدند، اما بانک‌ها گره‌ای از کار اکثریت مردم باز نکردند. نمونه آن وام ودیعه مسکن که به استناد آمار ستاد مبارزه با کرونا، کمتر از ۳درصد مستاجران توانستند از این وام بهره‌مند شوند.
جزئیات دریافت وام طلا از بانک‌ها
خود این صندوق‌ها و بانک‌ها این نوع وام را بی دردسرترین نوع وام می‌دانند چراکه نیاز به ضامن ندارد و از طرف دیگر سریع و فوری است. اما آیا واقعا این وام بی دردسر است؟
مبلغ وام با طلا در دو نوع خلاصه می‌شود. یکی وام ۲ میلیون تومانی و یکی هم وام ۲۰ میلیون تومانی جعاله. یعنی «هر کسی طلایش بیش، وامش بیش»؛ به این ترتیب برای گرفتن وام جعاله که مبلغ بالاتری است، باید طلای بیشتری در بانک امانت بگذارید.
بیشتر بخوانید: لایت کوین؛ کوین برتر هفته/ قیمت بیت کوین وارد کانال ۷۰ هزار دلاری می‌شود؟
برای این نوع وام بانک تنها طلای تزئینی یا ساخته شده را به عنوان وثیقه قبول می‌کند و سکه طلا مورد قبول نیست. دلیل آن هم مشخص است. بانک‌ها حاضر نیستند سکه را به عنوان وثیق قبول کنند چراکه سیاست داخلی به شدت روی قیمت آن تاثیرگذار است و قیمت آن در نوسان همیشگی به سر می‌برد، بنابراین طلای تزیینی یا ساخته شده برای بانک امن‌تر است و از طرفی، چون به عنوان دارایی کوتاه مدت و میان مدت بانک ثبت می‌شود، می‌تواند به صورت مالی بانک کمک کند و آن بانک را سودده نشان دهد. باتوجه به وضعیت ورشگستکی و ضریب پایین کفایت سرمایه بانک‌ها به راحتی می‌توان حدس زد که چرا بانک‌ها بعد از بنگاه داری و املاک داری حالا به سمت طلاداری رفته‌اند. موجودی طلا دارایی بانک را به صورت موهومی بیشتر از آنچه هست نشان می‌دهد و این یعنی دریافت تسهیلات بیشتر از بانک مرکزی به عنوان یک بانک سودده.
نگاهی به حجم طلای دریافتی بانک‌ها و صندوق‌ها برای ارائه وام با طلا هم به خوبی روشن کننده همین موضوع است. قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار در حال حاضر یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان است. برای استفاده از وام ۲ میلیون تومانی قرض الحسنه باید ۳۰ گرم طلای تزئینی یا ساخته شده را رهن گذاشت، یعنی برای دو میلیون تومان که معادل کمتر از دو گرم طلا است باید ۳۰ گرم طلا به عنوان رهن گذاشت و البته سود هم پرداخت. نرخ سود وام دو میلیون تومانی ۴ درصد و نرخ سود کارکرد آن ۷ درصد است. برای وام جعاله ۲۰ میلیونی هم بانک ۱۰۰ گرم طلا به عنوان امانت می‌خواهد یعنی بانک ۵ برابر بیشتر از مبلغ وام، طلا دریافت می‌کند.
نکته بعدی این است که گرچه ارزش طلا روز به روز در حال افزایش است، اما بانک به جز طلایی که به عنوان امانت دریافت کرده، نرخ سود ۲۰ درصدی هم از وام گیرنده دریافت می‌کند.
این اطلاعات و بررسی نشان می‌دهد، وامی که این روز‌ها بانک‌ها از آن به عنوان وام در دسترس تبلیغ می‌کنند، کاملا به نفع بانک و به ضرر متقاضی است. اما با تبلغات زیاد و در اختیارگرفتن رسانه‌ها، صندوق‌های قرض‌الحسنه و برخی بانک‌ها مشتریان زیادی را به سمت خود فرا می‌خوانند.
این در حالی است که سایر تسهیلات به قدری برای متقاضی خُرد سخت و طاقت فرساست که امکان دریافت آن را پیدا نمی‌کند. در مقابل ممکن است مجبور شود به سراغ وام‌هایی برود که به لحاظ ضامن و سرعت تخصیص وام در دسترس‌تر از سایر وام‌هاست. اما برخی بانک‌ها به همین خواسته متقاضیان خرد هم رحم نکرده و مانند همین وام با طلا ترتیباتی را لحاظ کرده‌اند که بیشترین سود نصیب بانک و کمترین سود نصیب متقاضی شود. در واقع متقاضی فقط بدهکار بانک شده بدون اینکه بتواند در یک سیستم بانکی سالم از این تسهیلات استفاده کند.