اقتصاد ۲۴ - پانزدهمین جلسه روسای جمهور کشورهای عضو همکاری اقتصادی، اکو، در روز ۷ آذرماه در شهر عشق آباد ترکمنستان برگزار شد و موضوعات مهم اقتصادی از جمله ترانزیت، همکاری‌های تجاری، انرژی، بانکی و سرمایه گذاری، از اولویت‌های کار اجلاس اکو در این دوره بود. موضوعاتی که با توجه به گفته های رئیسی و مسئولان، از اهداف اصلی دولت سیزدهم است .
با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و قرار گرفتن آن در مسیر کریدور‌های اصلی، کشور ما از ظرفیت تجاری چشمگیری برخوردار است، ایران از لحاظ جغرافیایی ۱۵ کشور همسایه دارد که یکی از کشورهای پر همسایه در دنیا محسوب می‌شود، اما با توجه به گفته کارشناسان فعال در این زمینه و آمار تجارت، ایران از فرصت‌های خود برای برقراری ارتباط با کشورهای همسایه و ایجاد مبادلات تجاری استفاده نمی‌کند.
میزان تجارت ایران با کشورهای همسایه زیر یک درصد است!
براساس آمار‌های منتشر شده از سوی علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت، میزان تجارت کشورهای همسایه حدود ۱۲۳۰ تا ۱۲۴۰ میلیارد دلار است که سهم ایران از این میزان تنها ۲۱ میلیارد دلار است و این یعنی زیر یک درصد، که این مقدار قابل قبول نیست.
پاک آیین، سفیر سابق ایران در آذربایجان، در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در رابطه با همکاری ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به خصوص در حوزه تجارت گفت: یکی از موانع، نبود ارتباطات بانکی به خاطر تحریم های آمریکا علیه ایران است که با ارز خارجی کمتر می توانیم همکاری کنیم.
او افزود: راهکاری که در این زمینه بیان شده و در برخی از کشور ها هم به صورت غیر رسمی جریان دارد اینگونه است که به جای یورو و دلار از پول کلی کشورها استفاده شود. با کشورهایی مثل ترکیه، آذربایجان و روسیه در سطوحی این موضوع تجربه شده و جواب داده است. بابقیه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز هم مذاکرات در این ارتباط ادامه دارد که می توانیم از این موضوع استفاده کنیم.
او در خصوص میزان صادرات ایران به کشورهای عضو اکو در ۷ ماهه ۱۴۰۰ توضیح داد: ترکیه با ۳ میلیارد و ۳۹۷ میلیون دلار رتبه اول، افغانستان با یک میلیارد و ۱۲۵ میلیون رتبه دوم، پاکستان با ۶۵۰ میلیون و ۱۵۰ هزار دلار رتبه سوم، کشورهای جمهوری آذربایجان با ۲۷۳ میلیون، ازبکستان با ۲۴۴ میلیون، ترکمنستان با ۱۷۵ میلیون، قزاقستان با ۹۵ میلیون، قرقیزستان با ۴۲ میلیون و تاجیکستان با ۲۵ میلیون دلار در ردیف‌های بعدی قرار دارند که صادرات با ایران را انجام داده اند.
عابدی، رئیس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران بیان کرد: میزان تجارت ایران با کشورهای عضو اکو اصلا قابل توجه نیست در حالی که این کشورها از ظرفیت‌ها و فرصت‌های زیادی برخوردار هستند.
او افزود: براساس برنامه پنج ساله ششم توسعه، میزان صادرات غیر نفتی ایران در سال ۱۴۰۰ باید به بیش از ۱۱۲ میلیارد دلار می‌رسید که با توجه به آمار‌های گمرک با این میزان فاصله‌ای حدود ۱۱۱ میلیارد دلاری وجود دارد.
به گفته برخی از کارشناسان وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی مانع از تجارت ایران با کشورهای همسایه می‌شود؛ اما یکی از موانع مهم در این زمینه نادیده گرفتن و استفاده نکردن از ظرفیت‌های کشور است.
میزان تجارت غیرنفتی ایران در سال 1400 در برنامه ششم توسعه
کلاهی، عضو اتاق بازرگانی ایران گفت: مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به دیپلماسی اقتصادی ایران، ارتباط با نظام بانکی و ضعیف بودن نشان تجاری داخلی اشاره کرد.
نادیده گرفتن بازارهای هدف از سمت ایران
طبق گفته امیرزاده، عضو اتاق بازرگانی ایران، سهم تجارت ایران با کشور سوریه تنها ۳ درصد است در حالی که سهم تجارت ترکیه با سوریه ۳۰ درصد است.
او بیان کرد: میزان واردات ارمنستان ۵ میلیارد دلار است و سهم ایران از این میزان تنها ۳۰۰ میلیون دلار است یعنی حدودا ۶ درصد، در صورتی که با توجه به موقعیت جغرافیایی، ارمنستان تنها کشور عضو اوراسیاست که با ایران مرز زمینی مشترک دارد که با توجه به آمارها، ایران استفاده چندانی از این فرصت نکرده است.
نبود رایزن های بازرگانی در کشورهای هدف، یکی از موانع تجارت ایران
براساس برنامه ششم توسعه ایران باید ۶۰ رایزن بازرگانی در کشورهای هدف خود داشته باشد، اما با توجه به اعلام سازمان توسعه تجارت، ایران تنها ۶ رایزن بازرگانی دارد که این تعداد هم در کشورهای هدف قرار ندارند این درصورتی است که بسیاری از کشورها در برخی از بازارهای هدف خود بیش از یک رایزن بازرگانی دارند.
تعداد رایزن های بازرگانی ایران در کشورهای همسایه
شاه پری، کارشناس امور اقتصادی در رابطه با تک رقمی بودن تعداد رایزن‌های بازرگانی گفت: نقش وزارت امور خارجه در این زمینه محوری است و اگر دیپلماسی اقتصادی ایران تا کنون به موفقیت نرسیده است به دلیل بی توجهی و کم کاری وزارت امور خارجه است.
صادرات به کشورهای همسایه ۳۰درصد افزایش یافته است
با وجود تمام این مشکلات و بی توجهی نهاد‌ها در زمینه دیپلماسی اقتصادی و حجم تجارت ایران با کشورهای مختلف، دولت سیزدهم قصد دارد از ظرفیت بیش از ۶۰۰ میلیارد دلاری کشورهای همسایه استفاده کند؛ تسریع مذاکرات با اتحادیه اوراسیا و عضویت دائم در سازمان شانگهای نشان دهنده اهمیت دیپلماسی اقتصادی و مراودات تجاری ایران با کشورهای همسایه است، اقداماتی که باعث افزایش بیش از ۳۰ درصدی صادرات به کشورهای همسایه شده است.
بیشتربخوانید:ایران پلی برای اتصال اعضای سازمان شانگهای به بازار منطقه
صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گفت: در دو ماه گذشته تسهیلات برای صادرات به کشورهای حوزه قفقاز افزایش پیدا کرده است. این تسهیلات برای صادرات به کشورهای همسایه غربی و شرقی بیشتر است و برای صادرات به عراق ۳۰ درصد افزایش داشته که تا پایان سال به ۷۰ درصد خواهد رسید.
رئیس جمهور پس از شرکت در نشست اکو از افزایش مبادلات تجاری بین کشورهای منطقه خبر داد و در گام نخست وزیر صمت هم برای افزایش مبادلات تجاری با کشورهای عربی در ۸ آذرماه به سوریه سفر کرد.
فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت در این خصوص گفت: اگر بتوانیم در کشور سوریه صنایعی را که عمدتا مونتاژ هستند را مستقر کنیم، می‌توانیم از ظرفیت‌هایی که در تجارت آزاد بین کشورهای عربی استفاده کنیم و صادرات را به مصر، اردن و کشورهای دیگر داشته باشیم.
بیشتر کارشناسان فعال در زمینه تجارت ایران عقیده دارند اگر این اقدامات دولت برای رفع موانع صادرات انجام می‌دهد عملی شود می‌توانیم به هدف تجارت ۱۱۲ میلیارد دلاری برنامه ششم توسعه نزدیک شویم.